Het gehucht Savenki ligt veertig kilometer ten noordwesten van het centrum van Kiev en op tachtig kilometer afstand van de grens met Belarus. Ik sprak met Vladyslav Yukhymovych, een 25-jarige Oekraïner die op de dag van invasie met zijn 23-jarige vrouw Oleksandra en tweejarige dochtertje Arina in een flat in Boetsja woonde. Een dag later besloot het gezin naar Savenki te vertrekken. Samen met een vijftal andere familieleden leefden ze vijf weken lang onder de Russische bezetting.

Vlucht

Waarom besloten jullie Boetsja te verlaten?

‘Een dag na de invasie, op 25 februari, besloten we in alle haast naar familie van mijn vrouw in Savenki te gaan. We dachten dat het op het platteland veiliger zou zijn. We kwamen er tegen de middag aan en zodra het begonnen te schemeren, reden de eerste Russische colonnes het dorp binnen.’

Hoe groot waren die colonnes?

‘Enorm. We gingen ze tellen en zijn gestopt bij duizend.’

Duizend tanks?

‘Ja, tanks en legervoertuigen. Ze kwamen allemaal uit Belarus. We kregen er bij duizend genoeg van. Dat was de eerste avond. Maar ook daarna bleven ze af en aan rijden.’

Bezetter

Hoe verliep de eerste kennismaking met de bezetter?

‘In het begin durfden we niet naar buiten te komen. Na een week of twee gingen we voorzichtig kijken. Onze levensmiddelenvoorraad werd uiteraard steeds geringer. Wij volwassenen aten nog slechts een keer per dag. De kinderen uiteraard vaker. We hoorden dat er in het nabijgelegen dorp Shybene voedselpakketten uitgedeeld zouden worden, dus gingen we daar naartoe.’

‘We wisten dat ze hun hoofdkwartier hadden ingericht in het gebouw van de dorpsraad, dat hadden de buren verteld. Een voor een moesten we naar binnen en werden we ondervraagd. Ze vroegen me waar ik werkte en hoe oud ik was. Ik was bang dat ze me daar zouden houden. Maar ik antwoordde eerlijk en zei dat ik in de verkoop zat. Dat was kennelijk niet interessant, want ze gaven levensmiddelen mee en lieten me lopen.’

Waren het Russische soldaten of officieren van de geheime dienst FSB?

‘Het waren soldaten die op het hoofdkwartier zaten, maar het was duidelijk een of andere elite-eenheid. Serieuze volwassen mannen.’

Russen

Werden er huiszoekingen gedaan door de Russen?

‘Savenki is een klein gehucht dat omringd is door velden. De Russen zaten in loopgraven vlak achter de velden, in de huizen zouden ze waarschijnlijk te kwetsbaar zijn. Een vriend van mij woonde in het dorpje Lubyanka. Dat is iets verderop. Daar werden de inwoners naar buiten gejaagd, ondervraagd en de machinepistolen op de borst gezet. Dat was bij ons niet zo. We hebben gewoon geluk gehad.’

Probeerden de Russen inwoners op hun kant te krijgen en reclame te maken voor Poetin en zijn zogenaamde Russische wereld?

‘Op een dag kwamen ze in het dorp met humanitaire hulp. Ze gooiden levensmiddelen van de vrachtwagen en vertrokken weer. Eén soldaat bleef achter. Bij het voedsel lagen ook kranten, Krasnaja Zvezda (Rode Ster) (hun legerkrantje) en nog een andere krant. Daar stond in waarom Poetin zijn speciale operatie was begonnen. De mensen namen het mee om de kachel mee te stoken. Ik heb het uit interesse doorgelezen. Hij is gek, natuurlijk (lacht).’

Levensmiddelen

Hoe zat het verder met levensmiddelen?

‘Alle winkels in de omtrek waren geplunderd en gesloten. In Savenki is maar een winkel. De ruiten waren er ingegooid. Inwoners vertelden dat de Russen alles hadden meegenomen. Op het platteland heeft iedereen natuurlijk voorraden, ingemaakt vlees en groente. Nadat die op waren, moesten we wel voedselpakketten halen.’

En wat zat daarin?

‘Meel, macaroni, brood. En pampers, en ook tandpasta in grote hoeveelheden. De Russen deden of het humanitaire hulp was, maar aan de opschriften kon je zien dat ze het in een of andere winkel bij ons gestolen hadden. Ze hadden dat spul gewoon niet nodig en konden het zo laten lijken of ze zulke aardige mensen waren. Ze zeiden ook: “Wij zijn hier om jullie te bevrijden. Alles komt goed.”’

Militairen

Lieten ze militairen achter in het dorp?

‘Er stopten voortdurend tanks. Dat was heel angstaanjagend. Mijn dochtertje wilde steeds naar buiten. Gelukkig is ze nog heel jong en begreep ze het allemaal niet. Maar we zaten voortdurend in angst als die tanks stopten. We waren bang dat ze zich bij ons wilden inkwartieren. In moreel opzicht was het heel zwaar. Vooral de voortdurende angst om ons kind.’

Hadden jullie contact met de buitenwereld?

‘De stroom en het internet waren uitgevallen. Het enige dat we hadden was een klein radiootje op batterijen, waarmee we het nieuws konden volgen. Later bleek dat andere familieleden en vrienden ons al die tijd hadden gezocht. Niemand wist waar we waren. We dachten dat de Russen zouden vertrekken toen tanks en legerauto’s richting noorden reden en vol behangen waren met enorme geruite tassen die tjokvol spullen zaten.’

Bevrijding

Wat herinner je je van de bevrijding?

‘Dat het een eeuwigheid leek te duren. We hoopten elke dag weer dat ze weg zouden blijven als we zagen dat ze naar het noorden reden. Dan was er een pauze en dan kwamen ze toch weer terug. Dat was telkens een enorme teleurstelling. Uiteindelijk hoorden we op het radiootje iets over onderhandelingen in Turkije en zagen we aan enkele tanks witte vlaggen. De troepenmacht was echter zo groot, dat het een gevoelde week duurde voordat ze allemaal echt waren vertrokken.’

Dus er werd niet gevochten rondom Savenki?

‘Nee, een dag na vertrek van de laatste Russische tank kwam er een auto van de SBOe, de Oekraïense geheime dienst. Toen wisten we dat alles echt voorbij was. Toen we rondom het huis gingen kijken, zagen we pas dat de loopgraven direct achter ons waren.’

Basis

Dus ze hadden hun basis te velde direct achter een woonhuis ingericht?

‘Inderdaad, in Shebeny waar we de voedselpakketten kregen, hadden ze alle materieel en wapentuig zelfs in de school neergezet. Dat deden ze overal, hun bases waren steeds in scholen of vlakbij woonhuizen. Een keer was er een of andere eikel die op een tank zat en rookgranaten in het naburige veld gooide, vlak naast ons huis. Het veld vatte vlam en wij renden naar buiten met schoppen om de boel te blussen. We waren bang dat het vuur over zou slaan op het huis. En die tank bleef staan en die gast zat te kijken wat wij aan het doen waren. Daarbij had ik het gevoel dat hij elk moment op ons kon gaan schieten. Maar kennelijk was het gewoon om te lachen.’

Slachtoffers

Zijn er dodelijke slachtoffers gevallen tijdens de bezetting?

‘Pubers uit Savenki waren stom genoeg om sigaretten te bietsen van Russische soldaten. Een achttienjarig meisje en twee jongens deden dat toen het al schemerde. Het meisje schoten ze domweg overhoop. De jongens kwamen er met schotwonden vanaf. Ik ga ervan uit dat de soldaten hen vanuit de tank niet goed konden zien. Er werd gedurende de bezetting voortdurend geschoten met raketten. Er waren overal lichtflitsen en onophoudelijke gebulder, zodat het onmogelijk was precies te begrijpen wat er allemaal gebeurde. Ook werd een vriend me in Boetsja gedood… De bezetting was de slechtste maand van mijn leven. Van mijn woning in Hostomel waar ik ben opgegroeid is niets meer over.’

En waar wonen jullie nu?

‘Naar Boetsja konden we eerst niet, want daar waren ze de boel aan het ontmijnen. Daarom zijn we naar Lviv vertrokken. Van daaruit zijn mijn vrouw en dochtertje naar Duitsland gegaan, waar ze nog steeds zijn. Met de mannen konden we naar Boetsja terugkeren.’

En je vrouw en dochter komen weer terug?

‘Mijn vrouw zegt dat ze van haar land houdt, maar dat ze nog niet terug wil. Momenteel is het ook nog steeds heel gevaarlijk hier. Er zijn voortdurend raketaanvallen. Om eerlijk te zijn, ik weet het niet…’

Is het leven verder genormaliseerd, ben je weer aan het werk?

‘Ja, voor de oorlog werkte ik in de verkoop voor twee bedrijven, van het ene bedrijf is de fabriek compleet verwoest, maar bij de andere kon ik godzijdank weer aan de slag. Ik ben blij dat ik dat in ieder geval heb. Zo kan ik mijn gezin wat geld sturen om te helpen. Mijn salaris is nu natuurlijk een stuk minder dan voor de oorlog, maar weet je, dat is niet het belangrijkste. Na alles wat we hebben meegemaakt is het materiële niet meer zo belangrijk. Het voornaamste is dat we weer samen zullen zijn. Het leven is van onschatbare waarde. Al het andere is van geen enkel belang.’

Bestel hier Ardy Beld’s naslagwerk over de Russische invasie van Oekraïne: ‘Hoe Poetin zijn standen stukbeet’.

Vladyslav Yukhymovych

Oekraïner Vladyslav Yukhymovych: ‘De Russen zeiden dat ze ons kwamen bevrijden’