Hoe gemakkelijk laten we ons toch provoceren. Twee gebeurtenissen. Eén: het optreden van de Mechelse N-VA-schepen Marc Hendrickx tijdens de ‘handdrukrel’ bij een door hem afgeblazen trouwpartij (08/05). Twee: het optreden van Redouane Ahrouch in De Afspraak (07/05).

Geplande impulsiviteit

Eerst de rel rond de vrouw die de schepen geen hand wilde geven. In nagenoeg de gehele pers werd de indruk gewekt dat Marc Hendrickx à l’improviste werd ‘gepakt’ en impulsief reageerde, wat best te verontschuldigen zou zijn. Dat wordt tegengesproken door Het Laatste Nieuws (09/05)dat het afgewezen stel aan het woord laat: ‘Bij het maken van onze trouwafspraak werd melding gemaakt dat er omwille van geloofsovertuiging geen hand werd gegeven. De schepen heeft van deze informatie duidelijk misbruik gemaakt. Net voor de trouw kwam hij naar ons toegestapt, en werd er meteen een hand gereikt. Toen hij vroeg of er bij de beslissing werd gebleven om geen hand te geven, wandelde hij weg.’

HLN-commentator Jan Segersschrijft op dezelfde pagina dat Hendrickx genoten heeft van zijn ‘fifteen minutes of fame’ (naar de beroemde uitspraak tijdens een tentoonstelling van Andy Warhol in 1968).‘Iedereen heeft daar recht op in zijn leven’, zo vervolgt Segers ironisch. En hij voegt er nog bij dat Hendrickx zo gewaardeerd wordt door zijn partij dat ze Johan Van Overtveldt aangespoord heeft om te verhuizen naar Mechelen en er de N-VA nieuw leven in te blazen. Segers stelt ook dat schepen Hendrickx, in zijn hang om de anonimiteit te doorbreken, zijn hand duidelijk heeft overspeeld.

‘Een hand geven is wettelijk geen voorwaarde om te mogen trouwen. Niet de trouwlustigen horen blijk te geven van neutraliteit, wel de schepen. Je kunt het hartsgrondig oneens zijn met de bruid, maar je moet haar als schepen wel laten trouwen met de man die ze liefheeft, ook al weigert ze je aan te raken omdat ze in de waan verkeert dat haar geloof haar dat verbiedt.’

Achterlijkheid accepteren

Ik zou zelfs een stap verder willen gaan: als hier een rechtszaak van komt, dan vrees ik voor Hendrickx dat hij die met vlag en wimpel zal verliezen. Zodat hij niet de onverdraagzame salafisten in hun hemd heeft gezet, maar zichzelf en daarmee onze tolerante samenleving. Zelf riskeert hij een forse schadevergoeding te moeten betalen, bijvoorbeeld het vergoeden van het bruiloftsfeest plus morele genoegdoening.

Jan Segers neemt echter ook burgemeester Bart Somers en Groen-spring-in-het-veld Kristof Calvo op de korrel, die beweren dat het gehoorzamen aan de wet (door de schepen) hier te maken zou hebben met respect voor de betrokkenen: ‘Waarom zou je respect (…) moeten opbrengen voor religieuze gebruiken die strijdig zijn met alles waar onze samenleving voor staat? Waarom zou je in dialoog moeten gaan met mensen die alleen oren hebben naar het eeuwenoude woord, letterlijk en onaangepast aan deze tijd?’ Het is een stelling die je ook bij de Nederlandse rechtsfilosoof Paul Cliteur tegenkomt.

Moeilijk doen

Ook de zelfverklaarde conservatieve moslim Othman el Hammouchi treedt Segers daarin impliciet bij op Doorbraak 09/05: ‘Volgens de minst strenge orthodoxe islamitische interpretatie is het niet verboden dat mannen en vrouwen elkaar de hand geven. Om het samenleven te bevorderen lijkt het mij dan ook aangewezen dat moslims deze opvatting volgen –ikzelf geef vrouwen resoluut de hand indien ze dit wensen. Als iedereen zo min mogelijk “moeilijk doet”, om een mooie Vlaamse uitdrukking te gebruiken, zal de maatschappij optimaal functioneren. Het is echter in een liberale rechtsstaat allesbehalve de taak van de overheid om dit op te leggen aan haar burgers.’

Maar Hendrickx had dus op voorhand besloten om ‘moeilijk te doen’, en gaf de salafisten een onverhoopt geschenk. Men vergeet meestal waar de handdrukrel begonnen is. In 2004 organiseerde de Nederlandse minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie Rita Verdonk een gesprek met vijftig moslimwoordvoerders over vrije meningsuiting. Nog voor het gesprek begon, weigerde een Syrische imam Ahmed Salam uit Tilburgostentatief haar een hand te geven. Wat daarbij bijzonder choqueerde was het feit dat hij een zeer uitdagende houding aannam, schouders naar achteren, buik vooruit. Zoals de salafisten dat inoefenen omdat zij dat geleerd hebben van hun profeet.

Eerbiedige buiging

In die periode las ik de commentaar van een chassidische jood die regelmatig met vrouwen vergaderde en dit probleem had opgelost door met de hand op het hart een eerbiedige buiging te maken. Zelf ken ik nogal wat boeddhisten die mannen en vrouwen liefst begroeten door de handen te vouwen in gebedshouding en licht het hoofd te neigen. Het gaat niet over het specifieke gebaar, zoals Hilde Crevits ten onrechte stelde, maar om het respect zoals Jinnih Beels – horresco referens –beklemtoonde.

In het Mechelse verhaal had het trouwlustig stel zijn respect feitelijk al betoond door de schepen op voorhand in te lichten zodat hij niet voor een onverwachte situatie kwam te staan. Hij had hen dus in een achterafzaaltje kunnen ontvangen en zo de ceremonie haar plechtig karakter kunnen ontnemen, zoals Walter Claeys voorstelde. Of hij had zich kunnen laten vervangen door een collega die het daar niet moeilijk mee had (bij Groen was die wel te vinden). Maar nee, hij had van zijn voorkennis inderdaad misbruik gemaakt om een verkiezingsstunt op te zetten. Het is hallucinant hoeveel mensen zich dan in halve hysterie laten meesleuren.

De vertoning van Schols

Hallucinanter was dat nog in toen Redouane Ahrouch staatssecretaris Zuhal Demir weigerde aan te kijken. Ook hier was men duidelijk verwittigd, want een dergelijk incident had zich al voorgedaan op RTL/TVI 22/04toen dezelfde Ahrouch geweigerd had tijdens het Dimanche-debat journaliste Emmanuelle Praet aan te kijken. Praet noemde zich beledigd, maar Ahrouch had zijn punt gemaakt: zoals onze wetten niemand kunnen verplichten een ander de hand te schudden, zo kunnen zij niemand verplichten een ander aan te kijken. Dat de journaliste zich beledigd voelde was terecht, maar feitelijk haar probleem en niet dat van Ahrouch.

Dat wist Bart Schols natuurlijk en toch maakte ook hij daar een punt van, met enthousiaste steun van Zuhal Demir en zelfs (meer ingehouden) van Mark Elchardus. Ik vroeg me af wat ze wilden bewijzen. Dat Ahrouch een provocerende onverlaat is? Dat wisten we al sinds zijn voorstel om mannen en vrouwen gescheiden op de bus te zetten, zogezegd om de vrouwen te beschermen (tegen wie?). In feite wilde Schols een vertoning waarin hij zelf ditmaal kon schitteren, zo vermoed ik. Mogelijk omdat hij zich al zo vaak door zijn lievelingsallochtoon Dyab Abu Jahjah in de luren heeft laten leggen, als die iedereen het woord ontneemt en spreken blijft. Daarom probeerde hij Ahrouch wel te onderbreken, wat hem met Abu Jahjah nooit gelukt is. Maar hij onderschatte de oeroude mohammedaanse gesprekstechniek: luister nooit naar je gesprekspartner en praat eindeloos voort. Zijn vertoning heeft hij dus gekregen, maar daarmee bezorgde hij ook Ahrouch de vertoning die hij wilde.

Waarden in vraag

Wat werd zo bewezen? Dat er in onze samenleving groepen aan het werk zijn die op geraffineerde manier de waarden van onze cultuur in vraag stellen (‘moeilijk doen’, in de terminologie van Hammouchi). Maar die, en dat is het tweede luik waarmee hij ditmaal in de luren werd genomen, haar wetten daarmee niet overtreden. Het is omdat ‘wij’ blijkbaar niet in staat zijn om dat onderscheid te maken – zelfs een Elchardus liet zich daaraan vangen – dat deze professionele provocateurs ‘ons’ steeds weer voor schut zetten. Zo bouwen zij hun aanhang op. Want ook al mogen wij er zeker van zijn dat het grootste deel van ‘onze’ moslims hen niet volgen, de radicaliserende ‘jongeren’ doen dat wel. Zij worden bevestigd in hun aangekweekt vooroordeel dat in onze samenleving hun vrijheid (om te discrimineren) niet gerespecteerd wordt. Zij worden gebetonneerd in hun slachtoffercomplex. Het is daar dat de radicale mohammedanen vervolgens op bouwen.

Walter Claeys

Marc Hendrickx en Bart Schols: met open ogen in de val