De voormalige CEO van de Chinese drankengigant K Weichow Moutai, ’s werelds grootste producent van sterke drank, werd op donderdag 23 september veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf wegens corruptie en het aanvaarden van steekpenningen. De 64-jarige Yuan Renguo stond in Guiyang, in het zuiden van de provincie Guizhou, terecht. Dit voor het aanvaarden van betalingen in cash en het ontvangen van eigendommen en geschenken ter waarde van meer dan 112,9 miljoen yuan ($ 17,5 miljoen). Dat gebeurde in de periode tussen 1994 en 2018. Hij bekleedde toen diverse topposities bij K Weichow Moutai.

Anticorruptiecampagnes

Moutai produceert premium baijiu. Dat is de favoriete sterke drank van elites in China. Hij genoot onder meer de voorkeur van Mao Zedong en Zhou Enlai. In de afgelopen jaren heeft het bedrijf geprobeerd om de brede, door de staat gecontroleerde distributienetwerken te omzeilen en meer van zijn product rechtstreeks aan consumenten te verkopen. Sinds de Chinese president Xi Jinping aan een tweede ambtstermijn is begonnen moet het vrijemarktdenken van de laatste decennia opnieuw wijken voor de hogere communistische idealen. Miljardenbedrijven als Moutai worden daarbij met ‘zachte dwang’ aangespoord om opnieuw in de pas lopen.

De rechtbank ontnam Yuan — een voormalig hoog kaderlid van de Chinese Communistische Partij (CCP) en lid van de lokale overheid — zijn politieke rechten. Ze gaf ook opdracht om zijn persoonlijke eigendommen meteen in beslag te nemen. Hij was al in mei 2019 ontslagen uit zijn openbaar ambt en uit de partij gezet wegens beschuldigingen van corruptie. Volgens de Chinese staatsmedia kreeg hij deze ‘milde’ strafmaat omdat hij in de loop van het gerechtelijk onderzoek erg constructief had meegewerkt met de autoriteiten.

Yang is de nieuwste spraakmakende zakenman en gewezen communistisch kaderlid die achter de tralies verdwijnt als gevolg van de anticorruptiecampagne van president Xi Jinping. Door de geschiedenis heen hebben Chinese leiders vaak hun toevlucht genomen tot anticorruptiecampagnes. Hoewel deze campagnes een middel zijn om de veel voorkomende corruptie te beteugelen, bleken ze ook vaak een effectieve methode om politieke doelen na te streven. De laatste leider die deze techniek gebruikt, is de huidige president Xi Jinping. Zijn campagne is bijna van het niveau van de drastische anticorruptie-initiatieven van zijn meest beruchte voorganger, Mao Zedong.

Machtsuitbreiding

In maart 2018 werden tijdens het 13e Nationale Volkscongres in Peking drie belangrijke resoluties goedgekeurd. Die resulteerden in een gevoelige machtsuitbreiding voor Xi Jinping. Niet alleen werd Xi voor een tweede ambtstermijn verkozen, maar ook werden de grenzen van de presidentiële termijnen afgeschaft. Bovendien werd er overgegaan tot de creatie van bijzonder machtige nieuwe overheidsinstantie: de Nationale Toezichtscommissie. Dit laatste was het sluitstuk van een anticorruptiecampagne die in feite al in 2012 was opgestart. Die kon door de oprichting van deze instantie nog worden geïntensifieerd.

Yang Xiaodu werd aangesteld als hoofd van deze commissie. Hij was een vertrouweling van Xi. Zijn selectie voor deze functie gaf volgens waarnemers aan dat het in feite Xi zélf was die de touwtjes stevig in handen had in deze nieuwe fase in de strijd tegen corruptie. Het gaf Xi in ieder geval beduidend meer macht en invloed dan voorheen. Te meer daar er in de Grondwet werd ingeschreven dan noch de wetgever, noch de regering restricties kunnen uitvaardigen. En dat de Nationale Toezichtscommissie qua status hoger staat dan het Chinese Hooggerechtshof. Ze is enkel en alleen verantwoording verschuldigd aan de top van de CCP.

Concurrenten uitschakelen

Sinds de start in 2012 heeft de campagne meer dan 1,5 miljoen overheidsfunctionarissen schuldig bevonden aan verschillende aanklachten in verband met corruptie. Deze beleidslijn is inmiddels een bepalend onderdeel van Xi’s presidentschap geworden. Het is tevens de belangrijkste reden waarom hij zijn macht zo snel en effectief heeft weten te consolideren. Het werd immers al snel duidelijk dat de campagne werd aangewend om ook potentiële concurrenten van Xi uit te schakelen. Dat blijkt uit de lijst van inmiddels gearresteerde of veroordeelde verdachten. Daarop staan onder meer de namen van drie legergeneraals, vijfendertig leden van het invloedrijke Centraal Comité van de partij, negen leden van het interne disciplinaire orgaan van de partij. Voorts staan er ook hoge functionarissen op, zoals de stafchef van een voormalige Chinese president.

Het meest veelzeggend waren zonder enige twijfel de veroordelingen van Xi’s belangrijkste politieke rivalen, Bo Xilai en Zhou Yongkang. Bo was een machtig partijleider die bekend stond om zijn charisma en politieke potentieel. Hij werd in 2013 van zijn troon gestoten toen misdaden van zijn familieleden aan het licht kwamen. En dat net op een moment dat dit politiek bijzonder goed uitkwam voor Xi. Bo sleurde in zijn val Zhou Yongkang mee, een goede vriend en bondgenoot van Bo. Blijkbaar was de enige basis van de zaak tegen hem zijn vermeende connectie met een politieke rivaal van Xi.

K Weichow Moutai

Drankenbaas Yuan, die in 2011 voorzitter werd van K Weichow Moutai, nam in mei 2018 abrupt en met stille trom ontslag. De reden daarvoor werd in het voorjaar van 2019 duidelijk. Hij werd toen immers betrokken partij in een grootschalig gerechtelijk onderzoek naar Wang Xiaoguang, een voormalig vicegouverneur van Guizhou, en Wang Sanyun, voormalig partijleider van de naburige provincie Gansu. Enkele dagen later werd Yuan gearresteerd.

Zijn aanhouding leidde tot een breder anticorruptieoptreden door de lokale autoriteiten. Hierbij kwam een groot deel van het toenmalige managementteam van de premium distilleerder onder vuur te liggen. Een van de prominentste slachtoffers was Nie Yong, het voormalige hoofd van de e-commerce-eenheid van Moutai. Sindsdien hebben er bij het bedrijf regelmatig veranderingen plaatsgevonden in het leiderschap. Zo werden in de afgelopen drie jaar drie voorzitters aangesteld, allemaal ex-lokale overheidsfunctionarissen.

Xi’s anticorruptiecampagne, gelanceerd in 2012, heeft de verkoop van baijiu bijzonder hard geraakt. Flessen van premium merken zoals Moutai waren namelijk een populair geschenk geworden. Er werden met grote regelmaat gunsten mee afgekocht van ambtenaren of functionarissen van de Communistische Partij.

Om te eindigen een positieve noot voor de aandeelhouders: de veroordeling van Yuan had geen nadelig affect op de beurs. De aandelenkoers van het bedrijf bleef onaangetast door de uitspraak en stond op 1.652 yuan. Dat is een stijging van 0,92 procent in de handel op donderdagochtend.

Wang Xiaoguang

Gewezen Chinese dranktycoon verdwijnt levenslang achter de tralies