De effectentaks komt eraan, en wel veel sneller dan algemeen verwacht. Een huzarenstukje van het kabinet van minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V). Vorige week vrijdag verscheen er al een artikel over in De Tijd. Tijdens het weekend publiceerde Denis-Emmanuel Philippe, partner bij advocatenkantoor Bloom, duidelijk met kennis van zaken over de nieuwe taks op sociale media.

Dinsdag zat minister Van Peteghem in De Ochtend op Radio1 om meer uitleg te geven. Hij heeft het over een solidariteitsbijdrage waarvan de opbrengst naar de financiering van de gezondheidszorg zal gaan. Dat blijkt alvast niet helemaal accuraat te zijn. Werner Heyvaert, specialist belastingrecht bij AKD, boog zich over de finale teksten.

Sociale zekerheid wordt gefinancierd, niet enkel gezondheidszorg

‘In de teksten die nu voorliggen staat dat de opbrengst gebruikt gaat worden voor de financiering van de sociale zekerheid. Dat is wel iets anders dan hetgeen de minister heeft gezegd. Hij zei dat de middelen gaan dienen voor de gezondheidszorg en de extra handen aan het bed van de coronapatiënten. Er staat met zoveel woorden in de tekst dat de opbrengst toegevoegd wordt aan de alternatieve financieringsbronnen voor de sociale zekerheid. De BTW en de onroerende voorheffing worden daar al gedeeltelijk voor gebruikt. Dit komt daar nu bovenop.’

Heyvaert onderbouwt zijn stelling met de teksten die voorliggen. ‘In de memorie van toelichting staat letterlijk “Op die manier zal de taks de uitgaven van de sociale zekerheid op het vlak van (tijdelijke) werkloosheid, overbruggingsrecht, ziekte- en invaliditeitsuitkeringen mee financieren, uitgaven die wellicht gedurende langere tijd negatief geïmpacteerd zullen worden door de gezondheidscrisis.” Ze leggen nu wat de nadruk op de zaken die door de huidige crisis naar de voorgrond komen, maar het is gewoon de volledige sociale zekerheid die hiermee bijkomend gefinancierd zal worden. Dat is héél wat anders dan wat de minister verkondigt.’

Maatregel is blijvertje

‘Toen ik Van Peteghem vanochtend op de radio hoorde’, vervolgt Heyvaert, ‘dacht ik dat hij het over een tijdelijke maatregel had ter financiering van de bijkomende kosten van de coronacrisis, maar niets is minder waar. Er staat nergens dat de belasting wanneer de crisis voorbij is terug zou worden afgeschaft. Het is een jaarlijkse belasting en het is duidelijk een blijvertje. Wanneer de coronacrisis voorbij is en de noden in de ziekenhuizen minder groot zijn, kan de opbrengst gebruikt worden voor de werkloosheid en andere takken van de sociale zekerheid. Het feit dat de minister nu zegt dat hij die invoert om de dringende noden rond corona op te lossen, is een excuus. De taks zal er zijn en wanneer de crisis voorbij is zullen de inkomsten blijven binnenkomen en voor andere zaken aangewend worden.’

Heyvaert begrijpt waarom er zo omfloerst wordt gecommuniceerd. ‘Het gaat hier om de politieke spanning die rond het thema hangt. De linkse partijen willen een vermogensbelasting invoeren. En daar gaat het wel degelijk over. Men wordt belast op het “corpus”, niet de appels die van de boom vallen, maar de boom zelf. De rechtse partijen kunnen daar niet mee leven en verkopen het nu als een tijdelijke maatregel om meer handen aan het bed te krijgen in de ziekenhuizen. In eerste instantie zal dit misschien wel kloppen, maar als de crisis voorbij is… Het doet denken aan de solidariteitsbijdrage die Dehaene destijds invoerde in 1994. Die mochten we, ondanks verschillende periodes van hoogconjunctuur, tot voor enkele jaren blijven betalen.’

Iedereen dokken! (behalve de vakbonden)

Heyvaert merkt nog iets interessants op. ‘Men viseert met deze belasting niet langer de personen maar de effectenrekeningen zelf. Die effectenrekeningen behoren natuurlijk wel aan iemand of iets. Daarover zeggen ze in de teksten heel nadrukkelijk dat dit heel breed wordt geïnterpreteerd. Het gaat over elke natuurlijke persoon, maar ook elke rechtspersoon die een effectenrekening heeft.’

‘Dat betekent dus — tenzij er nog een uitzondering komt, maar in de huidige teksten is die er niet — dat ook de gewesten, de gemeenschappen, de provincies, de gemeenten, de agglomeraties, de OCMW’s, de mutualiteiten, de universiteiten, de balies van advocaten enzovoort, in principe gaan moeten betalen. Dat wordt wel wat. De enigen die de dans ontspringen, zijn de vakbonden, want die hebben geen rechtspersoonlijkheid.* (zie update onderaan, nvdr) Hun oorlogskassen blijven buiten beschouwing. Je kan er echter van uitgaan dat alle vernoemde instanties ook reserves hebben geparkeerd op effectenrekeningen. Die zijn dus allemaal de klos, die gaan allemaal voor de bijl.’

Nieuwe transfers

Heyvaert trekt een voor de Vlaamse regering pijnlijke conclusie. ‘Het feit dat de publieke rechtspersonen deze belasting gaan moeten betalen is eigenlijk een zoveelste transfer. Het Vlaams gewest, de provincies, de gemeenten, de OCMW’s gaan in de mate dat ze effectenrekeningen hebben ter waarde van meer dan één miljoen euro allemaal meebetalen. Dat komt allemaal in de federale kas. Dit is weer een transfer van diegenen die spaarzaam zijn naar zij die alles opdoen en niets opzij zetten. Dat komt nog eens bovenop het feit dat de meeste van die effectenrekeningenhouders sowieso in Vlaanderen terug te vinden zijn.’

‘Door het feit dat er geen uitzondering is voor publiekrechtelijke rechtspersonen worden al die instellingen mee in het bad getrokken. Dat verbaast mij bijzonder, want hierdoor krijg je dus een échte transfer van het regionale niveau naar het federale. Die federale overheid is verantwoordelijk voor de inkomsten en de uitgaven van de sociale zekerheid, maar die gaat nu wel een stuk van dat geld halen bij de lokale overheden. De deelstaten en de lokale overheden gaan nu dus mee de federale sociale zekerheid financieren.’

Belangenconflict

Heyvaert bespeurt hier mogelijk een institutionele bom. ‘Dit gaat in tegen het idee achter de staatshervorming. Via een achterpoort — een belasting op de spaarcenten van de gemeenten, de provincies en de deelstaten — organiseert men nu een transfer richting de federale sociale zekerheid, een bodemloze put. Dat men nu ook de publiekrechtelijke rechtspersonen uit de regio’s gaat laten bijdragen om de federale put te dempen — of iets minder diep te maken — is toch een opvallend feit.’

Het eerste serieuze wetgevend werk van de Vivaldiregering leert ons toch wel één en ander. Ten eerste dat de coronacrisis gebruikt wordt om een belastingverhoging in te voeren, die niet beperkt is tot de duur van de crisis. Ten tweede dat er over het besteden van de opbrengst onnauwkeurig wordt gecommuniceerd. Ten derde leren we dat de Vivaldipartijen een nieuwe manier hebben gevonden om bijkomende transfers te organiseren van Vlaanderen naar de ander regio’s…

De Vlaamse regering kan misschien een belangenconflict overwegen. Zal Jan Jambon (N-VA) op de steun kunnen rekenen van Bart Somers (Open Vld)? Die is als minister uiteindelijk bevoegd voor de lokale besturen en stelt alles in het werk om hen van bijkomende middelen te voorzien. Deze omgekeerde geldstroom moet hem nachtmerries bezorgen. Open Vld was trouwens ab-so-lúút tegen een vermogensbelasting. De bal ligt in het kamp van de Vlaamse regering.

*Update 05/11/2020

Werner Heyvaert: ‘Na een derde grondige lezing van de nieuwe teksten, ben ik tot de conclusie gekomen dat de effectenrekeningen van een entiteit zonder rechtspersoonlijkheid (zoals een vakbond of een politieke partij) in principe wel aan de taks onderworpen zijn. Het is technisch heel ingewikkeld omdat niet de titularis of de eigenaar van de rekening belast wordt (dan zou men een vakbond dus niet kunnen belasten) maar wel de rekening (ongeacht wie daarvan de titularis of de eigenaar is). Dit leidt tot ingewikkelde situaties indien er geen tussenpersoon (bank) is die de taks inhoudt en stort aan de overheid, maar het principe is duidelijk: een effectenrekening van een vakbond of politieke partij waarop meer dan 1.000.000 euro staat, is onderhevig aan de nieuwe taks.’

Werner Heyvaert

Effectentaks: ‘Deelstaten gaan nu mee federale sociale zekerheid financieren’