De overheden beschikken al massaal over onze gegevens, waaronder onze biometrische gegevens, voor ieder met een reispas ook de vingerafdrukken en als het van Jan Jambon afhangt, binnenkort ook een staal van ons DNA. Volgens John De Wit rechtvaardigt een inefficiënte overheid nog meer controle over ons leven.

Massale gegevensverzameling

Stel u de jaren 80 voor. Je gaat naar het postkantoor om een brief te verzenden. De postbediende noteert even de datum, het uur, je naam, je adres en de gegevens van de persoon naar wie je de brief verstuurt. ‘Voor het geval de politie hiernaar vraagt. Uit voorzorg. U hebt toch niets te verbergen?’ De samenleving zou toen moord en brand geschreeuwd hebben en terecht naar de Stasi verwezen hebben. Tegenwoordig verzamelen en laten de overheden talloos veel meer (meta-) gegevens over ons verzamelen. Zonder dat een haan ernaar kraait. En telkens een beetje meer. Het wordt door politici met liberale waarden zelfs aangevuurd.

Overheid beschikt nu al over DNA criminelen en doet er niets mee

In het artikel van De Wit wordt terecht verwezen naar de schabouwelijke staat van onze Justitie. En dan hebben we het nog niet eens over het afbrokkelende Justitiepaleis van Brussel, toonbeeld van het wanbeleid. Waar hij de bal misslaat, is het zoeken van heil in nóg meer controle i.p.v. allereerst een efficiënt rechtssysteem op te zetten. Zo verwijst hij naar het extreem lage opgeloste verkrachtingszaken. Een commotie die niet van gisteren is. We kijken even terug naar dit artikel van De Morgen uit 2012 (vrij toegankelijk):

‘Elke week vinden in ons land 56 verkrachtingen en vijf groepsverkrachtingen plaats. Amper 4 procent van de daders wordt vervolgd en veroordeeld. In de kelder van het UZ Antwerpen stapelen de dozen uitstrijkjes zich op. Twee derde daarvan wordt nooit geanalyseerd… Wraakroepend… “Uit geldgebrek. Justitie bespaart zo op gerechtskosten”, legt wetsdokter Werner Jacobs van het UZA uit. Probleem is dat die stalen nooit in de DNA-databank belanden, een belangrijk hulpmiddel bij het oplossen van verkrachtingszaken.’

Zou er ondertussen al wat verbeterd zijn?

Incompetente overheid

De overheid heeft m.a.w. de middelen al, maar gebruikt ze gewoonweg niet. België heeft gemiddeld al veel meer politieagenten per capita, in vergelijking met de rest van Europa. Het investeert ook veel om de politie met de laatste snufjes uit te rusten. Drones, cameranetwerken en andere ‘slimme’ camerasystemen en toepassingen. Het mag allemaal niet baten: wanneer Justitie het overneemt, wringt algauw het schoentje. Ellenlange, ingewikkelde en dus peperdure procedures, geldgebrek voor basisonderzoek, niet uitgezeten straffen wegens overvolle gevangenissen. We kunnen zo doorgaan. Wat is het logisch gevolg? Een cultuur van straffeloosheid en onrecht.

Het is niet de controle op Jan met de pet die nog maar eens verhoogd moet worden. Het is de controle op de uitvoerende machten in dit land die ontbreekt. Burgers hebben nauwelijks verweer tegen een omnipotente en incompetente overheid. Neem nu schriftvervalsing en ander misbruik door politieagenten: het wordt grotendeels ongemoeid gelaten wegens niet ernstig genoeg. Doe je als burger je klacht bij de Dienst Intern Toezicht, dan beland je bij… politieagenten! Veelal (oud-)collega’s van de beschuldigde agent, die zelfs in hetzelfde dienstgebouw werken. Klacht neerleggen? Het parket heeft andere prioriteiten en veegt het onder de mat. Het Comité P wijst naar het parket en zo is de cirkel van het kastje naar de muur rond. Stel je voor dat het gerecht grote dwalingen of de politie grote misbruiken maken. Dan ben je als burger wel helemaal de pineut.

Er wordt continu met het woord efficiëntie gezwaaid als motivatie voor meer controle. De politiek kan justitie nu al efficiënt maken, maar wil dat blijkbaar bewust niet. Decennia lang politiek wanbeleid en een schrijnend gebrek aan investeringen maken justitie wat het nu is: falend. België heeft wel geld om zich internationaal als belastingparadijs te vestigen voor de rich and famous en hun multinationals, maar niet voor de veiligheid van haar burgers en gerechtigheid. Een politieke keuze die inderdaad niet zonder gevolgen blijft.

De overheid als Leviathan

Dat ‘privacyfundamentalisten’ steeds op dezelfde nagel kloppen, is logisch. Terwijl de overheid almaar meer gegevens over ons verzamelt, toont internationaal onderzoek net aan dat dit niet gekoppeld gaat met meer veiligheid en een betere justitie. Dat de auteur de voorvechters van mensenrechten, zoals privacy een fundamenteel mensenrecht is, in dezelfde hoek drumt als criminelen, en het Europees Hof voor de Rechten van de Mens een overbodig hof noemt dat ‘extremistische arresten’ vonnist, is te gek voor woorden.

Even gek is dat een partij zoals de N-VA, die oproept tot een slankere overheid, wel een grotere controle wil over ons leven van net diezelfde overheid. Deze overheid beschikt al over massaal veel gegevens en gaat deze ook koppelen, in tegenstelling tot voorheen beloofd (vb. rijbewijs aan verkeersovertredingen, verzekeringen, nummerplaat enz.). Over welke gegevens de overheid beschikt over een persoon, daar heeft een mens het raden naar. Het enige wat te vinden is bij de privacycommissie is een mager tekstje over het bevolkingsregister van de gemeente, nauwelijks een fractie van wat de overheden aan gegevens over ons beschikken. Er is hierover een volledig gebrek aan transparantie bij de overheid, tot enkele jaren terug nochtans een politiek stokpaardje, die efficiënte en transparante overheid.

Over wat de andere overheden over ons verzamelen en of we daar toegang kunnen tot hebben, geen kat die het weet. De privacycommissie is dan ook een tandeloze – adviserende – instantie. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens is daarom levensnoodzakelijk om machtsmisbruik van overheden en gerechtelijke dwalingen tegen te gaan. Het is er net om te vermijden dat staten zich kunnen ontplooien tot volkomen dictaturen zonder daarom als paria te worden uitgesloten. Wat zou Hongarijes Victor Orban anders nog tegenhouden? En ja, deze misbruiken van overheden zijn anno 2016 nog legio in Europa. Kijk bv. naar het beschaafde Spanje. Het heeft een lange staat van dienst in het vervolgen van haar – politieke en etnische – minderheden (zie bv. de zaak van Arnaldo Otegi). Folteringen, schenden van mensenrechten, het weigeren van rechten en rechtstoegang, het zijn zaken waar de Spaanse overheid vandaag nog altijd voor veroordeeld wordt. Ook de Belgische overheid wandelt niet vrij. Het gaat niet alleen over het vermijden van mogelijk toekomstige dictaturen, het gaat over het vermijden van misbruiken hier en nu.

Efficiëntie

De overheid beschikt nu al over meer dan voldoende – legale – middelen om een efficiënt beleid te voeren. Het is een politieke keuze dat hier geen of nauwelijks gebruik van wordt gemaakt. Wat eerst moet gebeuren, is het efficiënt reorganiseren van overheid en justitie. Dan pas kunnen tegenstanders van privacy de term ‘efficiënt’ gebruiken. Ondertussen zouden we ook even naar de Scandinavische landen kunnen kijken, die per capita veel minder politieagenten tellen dan België, maar er wel een beter en efficiënt gerechtssysteem op nahouden. Preventie, een efficiënte en snelle rechtspraak en rehabilitatie tegenover algemene en doelloze controle en repressie in een falend rechtssysteem.

Het gaat dan ook over het kiezen van een maatschappijmodel. Willen we naar een Angelsaksisch model waar recht enkel geldt voor deze die het kunnen betalen of een democratisch Scandinavisch model? Of willen we naar een Orwelliaanse politiestaat type DDR? Want we hebben toch niets te verbergen? Hiervoor moet iedere democraat voor bedanken. We moeten er ons van bewust zijn dat geen enkel recht eeuwig is. Niet het recht op privacy, noch het recht op een vrije en democratische samenleving, waar privacy een fundamenteel onderdeel van uitmaakt.

Afbeelding: (c) Reporters

Werner Jacobs

Wat heeft de overheid te verbergen?