Euthanasie is een zeldzaam iets. De doding van een zieke persoon door een arts is toegelaten in slechts tien landen, waarvan vijf in Europa: Spanje, Portugal, Nederland, Luxemburg en België, samen goed voor minder dan vijftien procent van de Europese bevolking. Dit soort verandering vindt maar gestaag plaats, wat, gelet op de vraagstukken waarop een antwoord gevonden moet worden, niet verrassend is. Een les die ook het Verenigd Koninkrijk leert.

Het Britse parlement debatteert momenteel over een wet die ‘assisted dying’, ofwel ‘hulp bij sterven’, mogelijk maakt. Zulke sterfhulp is strikt genomen niet hetzelfde als euthanasie, al is het onderscheid eerder technisch: bij assisted dying brengt de arts de patiënt niet zelf ter dood (via een injectie), maar overhandigt hij hem een dodelijk medicijn dat de patiënt zelf inneemt. Sterfhulp is legaal in Canada en Zwitserland en binnenkort, misschien in Engeland en Wales.

End of Life

Het Britse Lagerhuis zette tijdens een eerste stemming het licht immers op groen voor de nieuwste versie van de End of Life Bill. 330 parlementariërs stemden voor, 275 tegen — een comfortabele meerderheid die evenwel maar bekomen kon worden door samenwerking over de partijgrenzen heen.

De sociaaldemocraten van premier Keir Starmer bezetten vandaag 402 van de 650 zitjes in het Lagerhuis. Slechts 234 van de Labour-leden stemden evenwel voor het wetsvoorstel dat door één van hun collega’s ingediend werd. De overige stemmen werden voorzien door de Liberal Democrats (61 voor, 12 tegen), de Conservatives (23 voor, 92 tegen) en het Reform UK van Brexiteer Nigel Farage (3 voor, 2 tegen). Farage zelf stemde tegen.

Deze stemming van het wetsvoorstel, dat enkel van toepassing is op Engeland en Wales en niet op Schotland of Noord-Ierland, was maar het eerste obstakel. Het voorstel keert nu terug ter verdere bespreking naar de bevoegde commissie, waarna normaliter een nieuwe stemming volgt.

David Cameron

De uiteenlopende standpunten binnen de Britse politieke partijen zijn opmerkelijk en tonen aan dat ethische uitdagingen zich niet netjes aan partijlijnen houden. Iedere sociaaldemocraat zet zich dan wel zonder twijfel in voor de socio-economische verheffing van de werkende man, maar niet noodzakelijk voor de vereenvoudigde overlijden van diezelfde man. Ethisch progressivisme heeft geen monopolie op Labour, noch is het afwezig bij de Conservatieven.

Deze vaststelling doet denken aan een debat dat een decennium eerder plaatsvond. In 2013 stelde het Britse parlement het burgerlijk huwelijk open voor koppels van hetzelfde geslacht. Dat gebeurde, opnieuw, met een ruime meerderheid, maar, opnieuw, slechts dankzij de steun van parlementsleden van verschillende partijen. De regerende Conservatieven van premier David Cameron waren immers hopeloos verdeeld: 127 fractieleden stemden voor, 136 tegen.

Cameron steunde het wetsvoorstel, maar werd door een meerderheid van zijn parlementsleden tegengesproken. De stemming toonde een scherpe split tussen de (buiten)stedelijke en zuidelijke Conservatieven enerzijds en de landelijke en noordelijke Conservatieven anderzijds. Dat het homohuwelijk er toch kwam, is te danken aan de steun van Labour en de Liberal Democrats, wier fracties de plannen van de eerste minister met grote meerderheden steunden.

Keir Starmer

Keir Starmer, de huidige eerste minister, steunt de sterfhulpwet als lid van het Lagerhuis (hij stemde voor), maar niet als eerste minister (zijn regering is neutraal). Het wetsvoorstel is dan ook niet zijn geesteskind noch dat van zijn kabinet, maar van een ‘gewoon’ parlementslid, een backbencher uit zijn fractie. Ook dat is een verschil met de homohuwelijkwet, die uit de hoed van Cameron kwam.

Cameron, inmiddels ‘Lord Cameron’ en lid van het Britse Hogerhuis, steunt de sterfhulpwet. In een opiniestuk voor The Times schreef de voormalige partijleider en premier dat het voorstel ‘niet ging om de beëindiging van het leven, maar de verkorting van het sterven’. Daarmee neemt hij de tegenovergestelde positie in van de vier andere meest recente premiers. Gordon Brown (Labour), Theresa May, Boris Johnson en Liz Truss (Conservative) verwerpen de wet. Ook de huidige ministers van Volksgezondheid en Justitie, Wes Streeting en Shabana Mahmood (Labour), verzetten zich.

Geestesziektes en ondraaglijk lijden

Dat het Britse wetsvoorstel zo controversieel is, komt voor de Belgische lezer misschien vreemd over wanneer hij leert wat er net in staat. In vergelijking met de Belgische euthanasiewet is de Britse sterfhulpwet immers eerder bescheiden in omvang.

Enkel volwassenen met een onomkeerbare lichamelijke ziekte of aandoening waaraan zij binnen de zes maanden zullen overlijden, kunnen een beroep doen op sterfhulp. In tegenstelling tot in België, is het ‘ondraaglijk lijden’ geen voorwaarde voor de dood. Meer nog, of een Brit al dan niet ondraaglijk lijdt, is irrelevant. Zolang hij sterft binnen de zes maanden, mogen de zaken versneld worden. Dat verklaart waarom geestesziektes en handicaps, hoewel zwaar om dragen niet dodelijk, uitgesloten worden, en waarom ‘symptoomverlichting’ geen weigeringsgrond is.

Lord Cameron heeft, met andere woorden, half gelijk. De Britse wet verkort het sterven, want ze is alleen van toepassing op stervenden. Maar stervenden zijn niet dood, anders zouden ze ‘gestorvenen’ zijn. De wet beëindigt dus ook het leven, de overblijvende mooie en minder mooie momenten. Aan het Britse parlement om de afweging te maken.

Wes Streeting

Euthanasiedebat bereikt Groot-Brittannië