Eind 19de eeuw kwam een enorme Joodse emigratiegolf naar Amerika op gang. In de buitenwijken van grote steden leefden deze Joden voornamelijk van handel. Zij zagen als eersten brood in de vertoning van films. Wat begon in achterzaaltjes, groeide uit tot de legendarische filmindustrie van Hollywood. Een groot deel van de christelijke bevolking vond hun films duivels; ze maakten inbreuk op de goede zeden. Joods Hollywood en de censuur van Adrian Stahlecker is een degelijk gedocumenteerd werk over dit onderbelicht fenomeen. En het leest als een trein. Luc Pauwels sprak met de auteur.

De Hayes-code

Hoe ontstond de censuur in de VS en wat was de Hayes-code?
De censuur in de VS begon met een aantal seksschandalen die in de twintigerjaren het preutse Amerika hadden opgeschrikt. Na klachten van christelijke kerkgenootschappen en vrouwenverenigingen namen Joodse producenten zelf het initiatief tot ‘zelfcensuur’. Ze stelden de zogenaamde Hays Production Code in, genoemd naar Will Hays, een presbyteriaanse advocaat.

Controle van scenario’s, respect voor het ‘heilige huwelijk‘ en het gezin. Geen seksuele ‘perversies’ (homoseksualiteit bedoelden ze), geen segregatie, geen zinnelijke kussen en omhelzingen. Sterren die in opspraak kwamen, werden ontslagen. Maar toen acteur William Haines tijdens seks met een matroos was gearresteerd, ging, na betaling van een afkoopsom aan de politie, de zaak de doofpot in. MGM wilde hun ster niet kwijt.

Wat was de link tussen de Joodse immigratie in de VS en de hetze tegen Hollywood?
De Duits-Joodse emigranten die rond 1850 naar de VS kwamen, assimileerden zich met de bevolking. De Joodse emigranten die dertig jaar later uit Rusland en Oost-Europa kwamen, spraken Jiddisch, en wekten door hun gedrag veel ergernis op.

Vulgair amusement

Iets moet er toch niet pluis zijn geweest. Theodor Herzl, de vader van het zionisme, vond immers rond 1900 dat de Parijse theaters kloosters waren vergeleken met de Jiddische theaters.
In de Lower East side van New York waren in korte tijd hoge flatgebouwen verrezen om de grote stroom Joodse migranten te huisvesten. Er woonden hele families die hun geld verdienden in de handel of in het maken van kleding. Mannen knipten en naaiden, vrouw en dochters omzoomden de knoopsgaten. Er ontstonden Jiddische toneelgroepen die voor wat amusement zorgden. Met de tijd werd het amusement steeds vulgairder, er werd veel gedronken en de prostitutie nam toe. Vooraanstaande Joodse emigranten grepen in en er werd paal en perk aan gesteld. Om te mogen optreden moest men voor een commissie een proba doen.

Hoe konden de gebroeders Warner zo dominant worden in de filmbranche?
De gebroeders Warner waren zonen van de Pools-Joodse schoenmaker Benjamin die volgens de wetten van de Thora leefde. Toen hij naar Amerika vertrok, had hij al drie kinderen. In Amerika breidde de familie zich uit tot een hele schare. De vier broers waren Harry Warner (1881-1958), Albert Warner (1883-1967), Sam Warner (1887-1927) en Jack L. Warner (1892-1978). Vader Warner zette zijn beroep als schoenmaker in Baltimore voort. Velen hadden maar één paar schoenen en op zijn winkeltje stond ‘Gemaakt terwijl U wacht’.

Het begin van Warner Bros

Toen hij hoorde dat er in Virginia een spoorweg werd aangelegd, opende hij er een winkeltje waar de kinderen groenten, fruit en vlees verkochten. Het groeide uit tot een kring van winkels. Benjamin bleef in Amerika Jiddisch spreken en bezocht op feestdagen en sabbat de synagoge. De jongere zonen Sam en Jack hadden geen affiniteit met het Joodse geloof. Sam was verslingerd aan het Amerikaanse amusement en werkte op kermissen.

Tijdens een verblijf in een pension had de hospita een camera te koop die van haar overleden zoon was geweest. Er zat ook nog de film The Great Train Robbery van de Edison studio in. Hij kocht de camera en vertoonde de film in leegstaande pakhuizen. Het werd de aanloop tot de machtige Warner Bros. Ze waren de eersten die in 1927 de film The Jazz singer met geluidsfragmenten toonden, geknipt uit het optreden van de grote Joodse entertainer Al Jolson. Bijna alle grote studio’s van Hollywood waren van Joodse migranten. Meteen ook de reden waarom ik spreek van ‘Joods Hollywood’ en de censuur.

Jean Harlow

Vertel ons over Paul Bern en Jean Harlow.
Er was veel Joods talent werkzaam bij film en toneel. Onder hen grote componisten als Irving Berlin en de broers Gershwin. Topproducent bij MGM was de Duitse Jood Paul Bern (Paul Levy), die als kind al met zijn ouders naar Amerika was geëmigreerd. Hij studeerde theaterwetenschappen en was briljant als producent en scenarioschrijver. In 1932 trouwde hij met het twintig jaar jongere platinablonde sekssymbool Jean Harlow. Ze was een schitterende comédienne. Ze had echter de illusie grote tragische rollen te kunnen spelen, waarbij de intellectuele Bern haar zou kunnen helpen.

Helaas kwam de relatie tijdens de huwelijksnacht tot een einde. Zijn geslachtsdeel bleek immers slechts de afmeting van dat van een kleuter te hebben, en hij was impotent. Korte tijd later maakte hij in de badkamer voor de spiegel met een pistoolschot een einde aan zijn leven.

Rita Hayworth

Wat was er zo bijzonder aan Rita Hayworths derde huwelijk?
Rita Hayworth was de dochter van de flamencodanser Eduardo Cansino met wie ze als jonge vrouw optrad. Ze kwam onder contract bij Columbia, de studio van de Joodse Harry Cohn. De studiospecialisten veranderden haar uiterlijk door het epileren van de haargrens en het zwarte haar werd rood geverfd. Ze speelde in een aantal films, onder andere met Fred Astaire waar haar danstalent tot uiting kwam. Wereldberoemd werd ze in 1946 door de film Gilda. Daarin deed ze een suggestieve striptease waarmee ze filmgeschiedenis schreef.

Na een mislukt huwelijk met een man die haar als investering behandelde, trouwde ze ‘Hollywoods wonderkind’, regisseur Orson Welles. Met hem speelde ze in de door hem geregisseerd film The Lady from Shanghai. Zowel de film als het huwelijk flopten. Tijdens een verblijf in Parijs leerde ze de schatrijke en notoire vrouwenversierder prins Aly Kan kennen. Het werd volgens Imam ‘Het grootste moslim huwelijk van de eeuw’. Ze beviel van prinses Yasmin, maar miste het studiogebeuren en moest haar kleding aanpassen aan het nieuwe geloof. Ook dat huwelijk liep spaak en ze hervatte haar filmcarrière. De glans was er echter niet meer. Er volgden meer huwelijken. Rita wist waarom: ‘Ze gingen met Gilda naar bed, maar werden met mij wakker!’ Rita was een goede actrice. Ze bleef tot op oudere leeftijd werken. Ze werd echter getroffen door Alzheimer, waaraan ze overleed.

Waarom hadden zoveel Hollywood-sekssymbolen een tragisch levenseinde?
De tragiek van de sekssymbolen was ‘de tand des tijds’ waaraan ze niet ontkwamen. Ze hadden snel vermogens verdiend, maar die ook even snel weer uitgegeven. Scheidingen en advocatenkosten hakten erin, en ook alcohol sloeg dikwijls toe. Bovendien was er concurrentie van jongere mooie meisjes. Ieder jaar een nieuwe lichting.

Will Hays

Adrian Stahlecker: ‘De censuur in de VS begon met een aantal seksschandalen en Joodse zelfcensuur’