1999 Sterfdag in Münster (Noordrijn-Westfalen) van de Russische presidentsvrouwe Raisa Gorbatsjova (67). Ze was de eerste echte Russische ‘First Lady’, als echtgenote van Sovjetpresident Michail Gorbatsjov. Zij richtte een stichting op ter bestrijding van leukemie bij kinderen, ziekte waaraan ze zelf zal sterven. Haar echtgenoot nam in 2009 een CD op met romantische ballades (Liederen voor Raisa), waarvan de opbrengst voor deze stichting bestemd was.

Johan Sibelius (1865-1957)

1984 Zelfmoordaanslag van een islamitische Hezbollahterrorist met een vrachtwagen vol springstof op een bijgebouw van Amerikaanse ambassade in Beiroet. Bij de slachtoffers telt men slechts twee Amerikanen, naast 21 Libanezen.

1957 Sterfdag in Järvenpää, 35 km ten noorden van de Finse hoofdstad Helsinki, van de componist, pianist, muziekpedagoog en dirigent Johan Sibelius (91), bijgenaamd ‘Jean’. Hij is Finlands bekendste componist. Bekend om zijn Valse triste, Finlandia, Tapiola, Kullerwo, Lemminkäiinen, Karelia-suite, enz. maar hij schreef veel meer: zeven symfonieën en meer dan honderd liederen. In 1926 stopte Sibelius plots met componeren. Hij woonde met zijn vrouw Aino in een bijzonder, voor hen gebouwd huis, Ainola genoemd. Het huis had tot de dood van Sibelius geen waterleiding omdat deze hem te veel zouden afleiden tijdens het componeren. Aino zou nog twaalf jaar in het huis blijven wonen tot ook zij overleed en naast haar man in de tuin van hun huis werd begraven.

1945 Uitvaardiging van een Besluitwet waarbij amnestie wordt verleend voor alle misdrijven die verzetslui tussen 29 mei 1940 en 1 november 1944 hebben gepleegd. De omgekeerde amnestie.

Standbeeld van een steenzetter op de Afsluitdijk

1932 De naam Zuiderzee wordt op 20 september 1932 officieel gewijzigd in IJsselmeer. In 1913 had de regering op voorstel van de minister van waterstaat ir. Cornelis Lely tot de inpoldering van de Zuiderzee besloten. Het duurt tot 1918 eer het parlement akkoord gaat en tot januari 1927 alvorens met de bouw van de Afsluitdijk wordt begonnen. Op 28 mei 1932 wordt het laatste gat in de Afsluitdijk gedicht. Op de plaats waar de dijk werd gesloten, bevindt zich een uitkijktoren en een standbeeld van een steenzetter.

1928 Publicatie van de Franse vertaling van de archieven van de activistische Raad van Vlaanderen door de Ligue nationale pour l’Unité belge, een vereniging gegroeid uit de Ligue nationale pour la Défense de l’Université de Gand die streed tegen de vernederlandsing van de Gentse universiteit. De Nederlandstalige editie verschijnt een jaar later.

Deze publicatie viel niet toevallig samen met de bespreking van een wetsvoorstel voor amnestie in het parlement en met de Bormsverkiezing. Eind 1923 kreeg Pirenne het bezoek van Armand Wullus (1893-1969), een Fransdolle Leuvenaar die zich tot taak gesteld had de rol van de Vlaamse activisten tijdens de Eerste Wereldoorlog te ‘ontmaskeren’. Wullus had vernomen dat een Duitser de archieven van de Raad van Vlaanderen wilde verkopen voor de ronde som van 500 000 frank, maar de regering had het aanbod geweigerd.

De liberale volksvertegenwoordiger (en latere premier) Paul-Emile Janson bracht Wullus op de hoogte van het voorstel. De prijs was ondertussen gedaald tot 50 000 frank en Wullus vroeg Pirenne of hij deze som kon bijeenbrengen. Solvay zorgde voor de nodige financiering, ook van de gedrukte uitgaven nadien. Op 24 januari 1925 vertrokken Pirenne en Wullus naar Aken om er de archieven op te halen en naar België te brengen. Zij werden opgeslagen in een kluis van de Bank van Brussel. Pirenne besteedde drie jaar aan het onderzoek en de inventarisatie van de archieven.

Armand Wullus werd tijdens de Tweede Wereldoorlog verbindingsofficier bij de Franse legerstaf.

Jacob Grimm (1785-1863)

1863 Overlijden in Berlijn van Jacob Grimm (78), taalkundige en verzamelaar van sprookjes en volksverhalen. Samen met zijn broer Wilhelm Grimm (1786-1859) heeft hij vele werken geschreven over oude Germaanse religie en de Duitse taal. Ze waren grondleggers van de Duitse literatuur- en taalwetenschap en werkten ze sinds 1845 aan het Deutsches Wörterbuch, waarvan het laatste deel pas in 1961 verscheen.

De 32 delen van het volledige werk omvatten 67 744 gedrukte kolommen met ongeveer 330 000 trefwoorden in alfabetische volgorde. In 1971 werd een bronneninventaris van meer dan 25 000 verschillende bronnen toegevoegd. Het DWB traceert de woordgeschiedenis van een woord vanaf het eerste gedocumenteerde voorkomen tot de verwerking in het betreffende volume.

1859 Geboorte in Nevele (Oost-Vlaanderen) van Cyriel Buysse, Vlaamse naturalistische auteur, neef van Rosalie en Virginie Loveling. Hij komt uit een fabrikantenfamilie en leert in Den Haag de Nederlandse Nelly Dyserinck kennen. Op 1 oktober 1896 trouwen ze en tot in 1899 blijft het paar in Den Haag wonen, waar hun zoon René geboren wordt. Nadien brengen ze regelmatig de winters in deze stad door, evenals de oorlogstijd 1914-1918. De lente- en zomermaanden wonen ze in Afsnee bij Gent.

Vlaanderen bleef ook de belangrijkste inspiratiebron voor zijn werk, maar met de Vlaamse Beweging en de flaminganten onderhoudt hij een dubbelhartige verhouding. In 1903 sticht hij in Den Haag het literaire maandblad Groot Nederland, samen met Louis Couperus en Willem Gerard van Nouhuys. Zijn bekendste roman is Het recht van de sterkste (1893) en zijn bekendste toneelstuk Het gezin van Paemel (1902).

Cyriel Buysse overlijdt in 1932 in het landhuis Daerupt, naast de kerk van Afsnee. Hij is dan 72. Het gezin van Paemel werd in 1986 voor televisie verfilmd door regisseur Paul Cammermans. Het scenario was mede geschreven door Hugo Claus en Jan Blokker.

1839 Ingebruikname van de eerste Nederlandse spoorweg, tussen Haarlem en Amsterdam. België had in 1835 al een lijn tussen Brussel en Mechelen, die de eerste stoomspoorlijn op het Europese vasteland was. In 1836 werd ze doorgetrokken tot Antwerpen.

1830 Extremistische Belgische revolutionairen, die de vernietiging van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden voorhebben, verenigen zich te Brussel in de Réunion centrale en slagen erin met de hulp van toegestroomde Fransen de leiding over de stad te bemachtigen.

Ferdinand Magellaan (1480-1521)

1567 De hertog van Alva stelt namens de Spaanse koning Filips II de Raad van Beroerten in. De raad, door het volk de Bloedraad genoemd, zetelde in Brussel en beschikte over een staf van 170 man. In de negen jaar van zijn werking heeft de Raad van Beroerten ruwweg 10 000 veroordelingen uitgesproken.

1519 De Portugese ontdekkingsreiziger Ferdinand Magellaan (1480-1521), geboren Fernão de Magalhães, onderneemt in Spaanse dienst de eerste zeilreis rond de wereld. Tijdens deze reis werd hij op de Filipijnen gedood omdat hij de inboorlingen steeds vaker met geweld dwong zich te bekeren tot het christendom. Uiteindelijk voltooit slechts één van de vijf schepen de reis rond de wereld. De zwaargehavende Victoria kwam op 6 september 1522 in Spanje aan. Vanaf Timor was het schip in 149 dagen over 18 000 kilometer zonder te stoppen naar de Kaapverdische Eilanden gezeild. Bij aankomst waren 18 van de 60 opvarenden nog in leven.

Willem Gerard van Nouhuys

20 september. Net binnen: archieven Raad van Vlaanderen uitgegeven… in het Frans