Hoe anders zullen de Brusselse straatnamen over enkele jaren klinken? Met een concreet plan tot ‘dekolonisering’ brengt Staatssecretaris Pascal Smet (One.brussels) een heel instrumentarium in gereedheid. Daarnaast zijn er diverse lokale initiatieven om straatnamen te vervrouwelijken. De druk van actiegroepen om snel en vergaand in te grijpen is groot. Daartegenover staat de praktische realiteit.

Vriend en vijand zijn het er roerend over eens: Pascal Smet (One Brussels / Vooruit) is een gedreven politicus. Voortbouwend op de Black Life Matters (BLM) beweging, stelde hij een groep deskundigen samen, veelal academici, die zich moesten buigen over het dekoloniseren van het Brussels straatbeeld.

Dat gebeurde eind 2020 en vandaag keurde de Brusselse regering zonet zijn veertien punten tellend actieplan goed. ‘Brussel wil hier een pioniersrol spelen’, zegt Smet’s woordvoerder. ‘Vandaar deze actiepunten. Elders voeren ze wel het debat, maar gaan ze nog niet over tot actie.’

Plan van Smet

Bij het overlopen van die actiepunten, valt het op dat er toch nog wat ‘haalbaarheidsstudies’ op de agenda staan, wat aanwervingen die ‘zullen gebeuren’ en heel wat ‘sensibilisering’ die moet volgen. Financiële steun is voorzien voor verenigingen die zich met het onderwerp inlaten. En stedenbouwkundige ambtenaren kunnen zich alvast beginnen voorbereiden want ‘er zal een methodologie worden ontwikkeld voor de analyse van vergunningsaanvragen voor koloniale sporen (gebouwen, openbare ruimten, beschermde en onbeschermde parken) die een hiërarchie van mogelijke ingrepen voor omstreden koloniale sporen omvat, op basis van de door de WG voorgestelde methodologie (contextualisering, verplaatsing, vernietiging, omleiding, enz.).’

Geen angst, ook wij hebben het enkele keren opnieuw moeten lezen. Geen Brussel zonder Art Nouveau, zeker nu 2023 tot hét jaar van deze stijl uitgeroepen is. Maar ‘dan zullen de vele verbanden met de kolonisatie zichtbaar worden gemaakt. (…) Verschillende Art Nouveau architecten kregen de opdracht om de rijkdommen van Congo te tonen, in de zeer bijzondere context van de koloniale propaganda.’ Onze gok: de draagwijdte van dit plan zal door de verdere invulling bepaald worden, wat betekent dat het alle richtingen uit kan. Jammer genoeg ook die richting cancel-cultuur…

Willemstraat

In Brussel zijn ruim vijfduizend straten en pleinen naar een persoon vernoemd, wat ons bij een andere anomalie brengt. Een ruime meerderheid is vernoemd naar een man (93,9%), een kleine minderheid naar een vrouw (6,1%) en één enkele straat naar een transgender: de Willy De Bruynstraat in de Noordwijk, genoemd naar de gelijknamige wielrenner die later nog een café uitbaatte in die buurt. Grote moeilijkheid is dat het niet eenvoudig is dergelijke verhoudingen in een handomdraai in balans te krijgen.

Er komt wel eens een straat bij, of men vindt een wat verlaten steeg, maar het blijven losstaande initiatieven van gemeenten. Enkele jaren geleden werd er bijvoorbeeld vlak voor de AB een Jo Cox plein gecreëerd, genoemd naar het vermoorde Labour parlementslid. En als we even tot besluit een tip mogen geven: laat ons een sprong maken, precies tweehonderd jaar in de geschiedenis, nog lang voor sprake was van de Congolese kolonie. De Leopold-straat die heette toen nog de Willem-straat. En het Barricadenplein, waar lang de Volksunie haar zetel had, heette toen Nassauplein.

Willy De Bruyn

Pascal Smet gaat Brusselse straatnamen ‘dekoloniseren’