De zon laat zich niet kennen aan de omstandigheden. Ze vormt een contrapunt voor het grauwbeeld van de verlaten straten. De witte was hangt buiten. Elke dag om 20 uur doorbreekt applaus de oorverdovende stilte. De pathetische ‘we zullen doorgaan’-boodschappen kleuren de tv. Het voelt allemaal unheimlich. ‘Er liggen grote plassen bloed op de wereld, waar gaat al dat verspilde bloed naartoe?’, prevelt Prévert in mijn oor. De witte woede ontstond in de jaren 80. Veel sympathie, weinig bereikt. Komt er na dertig jaar Koude Oorlog een ‘Vrede van Corona’?

Pappen en nathouden

Dit gaat over de sokkels van ons sociaal weefsel. Iedereen kent ze wel. Met de zekerheid dat ik deze schakels oneer aandoe noem ik er toch een paar: geestelijke gezondheidszorg (GGZ), jeugdhulpverlening, maatschappelijk werkers, leefgroepen, verzorgenden in een woonzorgcentrum (WZC) en ga maar door. Vlaanderen besteedt dertien miljard euro aan welzijn. Te weinig. Verpleegkundige is een knelpuntberoep. Volgens Knack staan er voor elke werkzoekende verpleegkundige drie banen te wachten. Voor hoofdverpleegkundigen zijn dat er vijf. Tegen 2026 hebben we 46.000 extra mensen nodig.

Tele-onthaal wordt overbevraagd. Zorgverleners gaan momenteel in overdrive. Ze worden naar het front gestuurd, waar woede, verdriet, angst, onbegrip en onzekerheid heerst. Draagkracht en -last raken uit balans. Wat als de draagkrachtelastiek knapt? Zo’n 36 procent van de verpleegkundigen dreigt met een burnout te kraken onder het werk. Het is onze morele plicht om de nazorg te organiseren van deze witte helden.

Scandalitis

Iedereen moet in zijn kot blijven, maar wat als dat kot een martelkot is? ‘Door de coronacrisis zijn vele gezinnen noodgedwongen op elkaar aangewezen. Het gebrek aan dagdagelijkse structuur, een beperkt(er) sociaal netwerk en sociaal isolement zijn risicofactoren voor familiaal geweld. Tel hierbij de toegenomen angst en stress en je krijgt een gevaarlijke cocktail die kan leiden tot een escalatie van familiaal geweld’, stelt Wim Van de Voorde, Vlaams coördinator van hulplijn 1712. Intrafamiliaal geweld is een inconvenient truth. Kwetsbare gezinnen zoeken een ventieltje om wat lucht te laten ontsnappen.

Ook de dak- en thuislozen kunnen nergens heen. Ze dolen. Ze mogen niet meer op een bankje zitten of schuilen in een station. De winkelstraten zijn leeg. Bedelen is uitgesloten. Ze hebben geen tv, geen belwaarde of internet. Eenmaal de hulpverlening wegvalt kunnen ze nergens terecht. Mensen zoals ik, die telewerken en kunnen kiezen tussen Skype, Teams of Zoom voor hun videocall, die een Netflix-abonnement hebben en zich verliezen in boeken op hun terras onder een opkomende lentezon, hebben niet te klagen.

Skype als begrafenisondernemer

De pauzeknop indrukken tijdens een hulpverleningstraject zal in ons gezicht ontploffen. Jaarlijks sterven er driemaal meer mensen aan zelfdoding dan in het verkeer. 40 procent van de Vlamingen voelt zich momenteel psychisch onwel. Vooral laaggeschoolden en alleenstaanden zijn het slachtoffer. Fysieke contacten blijven in bepaalde gevallen wél degelijk verantwoord. Het valt te betreuren dat er een nijpend tekort heerst aan richtlijnen bij het gebruiken van deze fysieke contacten.

Vlaams minister van Welzijn komt een ‘beke’ te laat met zijn taskforce en noodplan. Veel beloven en weinig geven doet de dwaas in vreugde leven. De woonzorgcentra worden aan hun lot overgelaten. Er is gebrek aan medicatie en beschermend materiaal. Families moeten afscheid nemen van hun geliefden via een tablet. Skype als begrafenisondernemer. Op eigen houtje schoten het leger en Artsen Zonder Grenzen wél in actie. Ook ziekenhuizen staan WZC – waar corona een sluipmoordenaar is – met woord en daad bij.

Onderwijs verliest zijn emanciperende functie. Kinderen in precaire leefomstandigheden krijgen les via een scherm. Tenminste als hun ouders de energie vinden om hen te begeleiden of te ondersteunen. En als de budgetmeter geen voorrang geniet. Jongeren kunnen niet in contact komen met hun leeftijdsgenoten. FaceTimen durven ze niet omdat ze zich schamen over hoe hun thuissituatie in beeld zou komen.

Not all heroes wear capes

De verzorgenden en de poetshulpen zijn de échte helden. In woonzorgcentra, huisartspraktijken, palliatieve zorg et cetera. Zij blijven – met gevaar op zelfbesmetting – hun werk doen. Wie zorgt er voor hen als zij ziek worden? Hoeveel uren zijn er van onze geboorte tot aan onze dood, die gekenmerkt worden door geslaagde en weloverwogen daden? Wel dit is zo’n moment. Ook de burger kan zijn steentje bijdragen door boodschappen te doen voor een kennis uit de zorgsector zodat die na een hele dag levens redden geen lege winkelrekken aantreft.

Blind voor schuld, kan het lot meedogenloos zijn bij de minste onachtzaamheid. De samenleving groeit wanneer mensen bomen planten waarvan ze weten dat ze nooit in de schaduw zullen zitten. WO I was een katalysator voor het uiteenvallen van de oude structuren en het ontstaan van nieuwe identiteiten. WO II was een hefboom voor de welvaartstaat. Laat Covid-19 het glijmiddel zijn voor een heropwaardering van de ondergewaardeerde beroepen.

Laat ons hopen op herstel in plaats van vergetelheid. We hebben nood aan daadkracht, een Macbeth en geen weifelende stuurman zoals Hamlet. Wanneer het onmogelijke onvermijdelijk wordt, wordt het mogelijk. Woorden wekken, voorbeelden strekken. Laat deze witte liefde geen liefde met voetnoten zijn.

Wim Van de Voorde

Witte liefde met voetnoten