Op maandag 23 december 1991 overlijdt in Bad Endorf (Beieren) de 86-jarige Duitse journalist Winfried Martini, een non-conformist van het zuiverste water. Winfried wil de klassieke humaniora volgen, zijn vader wil dat hij helpt in de ouderlijke fabriek. Hij studeert tegelijkertijd handel en werkt bij vader in het bedrijf. Dat loopt mis. Dan studeert hij rechten aan de universiteiten van Frankfurt am Main en Berlijn.

Hij begint in 1933 aan zijn journalistieke carrière, precies op het moment dat in Duitsland Adolf Hitler aan de macht komt. Van 1935 tot 1937 is hij in Jeruzalem Midden-Oosten correspondent voor de Deutsche Allgemeine Zeitung – niet voor de hand liggend. Tegelijk wil hij een doctoraatsthesis afwerken over de ‘Ariërparagraaf’, een clausule in de statuten van bedrijven of organisaties die niet-Ariërs, en in het bijzonder Joden uitsluit – een alomtegenwoordig aspect van het openbare leven in Duitsland en Oostenrijk van 1885 tot 1945. Zijn thesis wordt niet aanvaard.

Martini houdt er een levenslange belangstelling voor het Midden-Oosten en een principiële sympathie voor de Joodse zaak aan over. Maar hij houdt zich gedeisd en werkt tot in 1940 in de defensie-industrie en op het Ministerie van Buitenlandse Zaken in Berlijn. Van 1941 tot 1943 schrijft hij voor de Vereinigte Auslands-Pressedienste (VERA) in Stockholm. Zijn echte politieke overtuiging wordt min of meer duidelijk doorheen zijn berichten. Dat levert hem in juli 1943 een beroepsverbod op. In september 1944 wordt Martini nog opgeroepen bij de Wehrmacht. Tegen het einde van de oorlog zit hij in een Amerikaans krijgsgevangenenkamp.

Nog in 1945 wordt hij weer op vrije voeten gesteld, want ‘onverdacht’ wegens de moeilijkheden die hij heeft gehad in de nazi-tijd. Hij wordt radiocommentator bij de Bayerischer Rundfunk en journalist bij Die Welt, Christ und Welt en de Rheinischer Merkur. Hij bewondert de Portugese leider António de Oliveira Salazar en is lid van de juridische werkgroep van de CDU, de Beierse christendemocraten.

Tegelijk staat hij zeer sceptisch tegenover de Amerikaanse politiek in Europa. Dat komt onder meer tot uiting in zijn succesboek uit 1955 Das Ende aller Sicherheit. Eine Kritik des Westens (Het einde van alle zekerheid. Een kritiek van het Westen). Martini wordt een gevierde conservatieve auteur die in 1970 de Konrad Adenauer Prijs van de Deutschland-Stiftung krijgt. Tegelijk blijft hij een non-conformist die zijn vriendschapsrelatie met de omstreden politieke filosoof Carl Schmitt niet onder stoelen of banken steekt.

Zijn afscheidsgeschenk aan het kritisch denkende deel van de publieke opinie is zijn werk Der Sieger schreibt die geschichte (De winnaar schrijft de geschiedenis), uitgegeven in zijn overlijdensjaar 1991. Het is een van de meest merkwaardige oefeningen in kritische omgang met het verleden, onbeschaamd vrijmoedig. En wat de toekomst betreft: hij gelooft niet in de eeuwigdurendheid van het ‘Wirtschaftswunder’, noch in Duitsland, noch in Europa.

Winfried Martini

Vandaag 1991: Duitse journalist Winfried Martini overleden, auteur van het ophefmakende ‘De winnaar schrijft de geschiedenis’.