‘We moeten de zorgen van de mensen weer ernstig nemen …’ Het is een opmerkelijke uitspraak, die Handelsblatt – zowat het Duitse equivalent van De Tijd – heeft ontlokt aan de voorzitter van de Bondsdag, het federale parlement van Duitsland. Normaal verwacht je het begrip ‘angst’ als het gaat over burgers die demonstreren tegen islamisering of hun ongenoegen uiten over het migratiebeleid van de christendemocratische bondskanselier Angela Merkel (CDU). In dit interview gewaagt Wolfgang Schäuble, partijgenoot van Merkel, van de ‘zorgen’ en de ‘gevoelens’ van de burgers. Dat ‘wij’ – en bedoeld is het politieke establishment – die niet voldoende ernstig hebben genomen, heeft volgens hem mede tot de sterke aangroei van ‘demagogen en rechts-populistische partijen’ geleid.

DeGuchteke

Als parlementsvoorzitter is Schäuble er de eerste getuige van hoezeer de aanwezigheid van een als dusdanig bestempelde partij, de Alternative für Deutschland (AfD), voor controverse zorgt in het parlementaire halfrond. Afgelopen week schreeuwde Martin Schulz (SPD), gewezen sociaaldemocratisch partijvoorzitter en uitdager van Merkel voor het ambt van kanselier, de AfD toe dat ze hoort op de ‘Misthaufen der Geschichte’ (mesthoop van de geschiedenis). Dit ‘DeGuchteke’, waarbij de tegenstander ontmenselijkt wordt, is zeker niet van aard om deze en zijn kiezers weer op het ‘rechte pad’ te brengen. Dat moet Schäuble ook voor ogen gestaan hebben als hij zich in hetzelfde interview verweert tegen het beeld als zou het Oosten van Duitsland opgezadeld zitten met ‘specifieke problemen’ (zoals volgens de pers zou moeten blijken uit de gebeurtenissen in Chemnitz eind augustus waarbij duizenden mensen op straat kwamen uit protest tegen de dodelijke messteken die een Irakees en een Afghaan een Duitse staatsburger hadden toegediend). Hij verwijst daarbij ook naar de geweldexcessen in juli 2017 bij de internationale top van de G-20 in Hamburg, in West-Duitsland. Wel verzwijgt hij dat het linksextremisten waren die een spoor van geweld en vernieling door de stad trokken.

‘Vluchtelingenthematiek’

In ieder geval beseft Schäuble dat de ‘vluchtelingenthematiek’ ‘snel, efficiënt, flexibel en pragmatisch gemeenschappelijk’ (dus op Europees niveau) moet aangepakt worden. Inderdaad hebben veel mensen het gevoel dat het staatsgezag het laat afweten in de strijd tegen criminaliteit en de problemen die met een ongecontroleerde migratie gepaard gaan. De interviewer van dienst verwijst naar de ‘Schweigespirale’ van Elisabath Noelle-Neumann, de grande dame van de enquête-wetenschap (en ooit nog journaliste bij de liberale Frankfurter Zeitung die nog tot 1943 kon verschijnen in het Derde Rijk). De ‘spiraal van het zwijgen’ houdt in dat de mensen over bepaalde thema’s niet meer durven spreken en dat meer radicale partijen dan voor een ‘ventiel’ zorgen. Hoe die efficiënte aanpak van de vluchtelingenthematiek er dan moet uitzien? Schäuble stelt dat de politiek de Afrikanen duidelijk moet maken dat het geen zin heeft de oversteek naar Europa te maken. Het Westen moet meer investeren in Afrika opdat het continent zijn eigen potentieel beter zou kunnen benutten. Dan doet Schäuble een uitspraak die verbazingwekkend genoeg geen kreten van verontwaardiging heeft uitgelokt ter linkerzijde. Zo vindt hij dat ‘wij’ af en toe ‘mit begrenzter Gewalt’ (met beperkt geweld) zouden moeten optreden tegen ‘misdadige of terroristische regimes’ in Afrika; hij breekt met andere woorden een lans voor militaire interventies, zoals het Westen dat gedaan heeft in Irak (2003) en Libië (2011).

Investeren in Afrika

Wat de idee van investeren betreft, haalt Schäuble zijn mosterd bij Paul Collier, hoogleraar economie aan de universiteit van Oxford en directeur van het ‘Centre for the Study of African Economics’. De progressieve migratiedeskundige heeft er nooit doekjes om gewonden dat hij het vluchtelingenbeleid van Merkel hersenloos vindt. In een recent interview reikt hij voor de zoveelste maal een oplossing aan voor het migratievraagstuk dat Europa te verscheuren en onze maatschappij te ontwrichten dreigt. Hij bekritiseert de politiek van UNHRC, de Vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties (VN) die erin bestaat vluchtelingen in tentenkampen onder te brengen en ze dan jarenlang met kosteloze levensmiddelen te verzorgen. De mensen willen een zelfstandig leven leiden en trekken liever naar een veiliger buurland – Collier geeft het voorbeeld van Syrische vluchtelingen in Jordanië – waar ze dan als goedkopere arbeidskrachten de plaatselijke arbeidsmarkt uit haar evenwicht brengen. De oplossing ligt hem volgens Collier in westerse investeringen, in het opbouwen van ondernemingen, in het creëren van jobs ter plekke zodat mensen niet meer emigreren. De econoom geeft ook het voorbeeld van Ghana, een staat in Afrika die economisch zijn best doet, maar toch niet voldoende opdat vele Ghanezen toch niet zouden dromen van meer kansen te hebben in Europa. Daarom moet het Westen meer investeren in Afrika, in het Midden-Oosten, want de landen in die regio’s kunnen geen economische inhaalbeweging doen ‘wanneer hun slimste en beste mensen het land verlaten’.

‘Idiotie van rechts’ en ‘domheid van nieuwlinks’

Collier haalt het voorbeeld van Londen aan waar meer Soedanese artsen werken dan er artsen in Soedan zijn. Het is dan ook ‘onze ethische plicht mogelijkheden in landen te scheppen waar het gevaarlijke verhaal de ronde doet dat men niets anders kan doen dan wegtrekken’. Hij verwerpt een politiek zoals die hier in het Westen wordt beoefend, een politiek waarbij mensen worden aangelokt die nu net in eigen land nodig zijn, een politiek ook die de burgers hier het vertrouwen in de eigen regeringen doet verliezen. De solidariteit en het geheel van wederzijdse verplichtingen zoals die na de Tweede Wereldoorlog in West-Europa waren ontstaan, gaan teloor, en dat wijt Collier zowel aan de ‘idiotie van rechts’ (neoliberalisme; het geloof dat de markt alleenzaligmakend is) als aan de ‘domheid van nieuwlinks’ dat zich blindstaart op de slachtofferrol van minderheden. Het gebeurt niet vaak dat de politiek het werk van academici ernstig neemt of er iets mee aanvangt. Het feit dat Schäuble zich door Paul Collier laat inspireren, toont aan dat het misschien ook anders zou kunnen.

Wolfang Schäuble

Migratiedeskundige inspireert