Het rommelt alweer in Gent. Deze keer staat Plan G, dat het Gravensteen de 21ste eeuw in moet leiden, ter discussie. Stad Gent wil met Historische Huizen Gent een nieuw modern paviljoen bouwen tegen de oude middeleeuwse burcht. Bij de Gentenaars zijn de meningen rond dit project echter verdeeld. Schepen van Cultuur, Stadsontwikkeling en Ruimtelijke Planning Sami Souguir (Open Vld) ligt onder vuur. De gemoederen lopen zo hoog op dat Vlaams minister van Onroerend Erfgoed Matthias Diependaele (N-VA) nu tussenkomt om de plooien tussen het stadsbestuur en de opstandige poorters glad te strijken.

S.O.S Gravensteen: geen burgerinspraak

Één van die opstandige poorters is Wouter Houtekamer. Hij is medeoprichter van het actiecomité S.O.S Gravensteen. Zij lanceerden een petitie tegen de plannen die al meer dan 5000 handtekeningen wist te verzamelen. Houtekamer legt uit waar voor hen het schoentje wringt.

‘Er is destijds door de Vlaamse bouwmeester een open oproep uitgeschreven voor dit project. Bij de projectdefinitie die door de gemeenteraad werd goedgekeurd, was er geen sprake van dat de groenzone achter het Gravensteen mee opgenomen zou worden. Die spelregels zijn tijdens de ontwerpfase blijkbaar veranderd. Nu is er sprake van een modern paviljoen dat in die groenzone gebouwd moet worden. Dat paviljoen is een modern ding dat onderdak moet bieden aan een refter en een giftshop.’

‘Vorig jaar op 1 juli was er dan plots een infoavond voor de omwonenden. Die werden daar voor een voldongen feit gesteld. Zij kregen de plannen gepresenteerd met de mededeling dat het dat ging worden. Er is nooit enige participatie geweest van de burgers. Daar hebben ze bij het stadsbestuur anders steeds de mond van vol. Maar in dit dossier? Niets!’

Terug naar af

‘De stad had dit nochtans gemakkelijk kunnen doen’ vervolgt Houtekamer. ‘Zij zijn tenslotte de bouwheer en opdrachtgever. Ze hebben dit echter niet gedaan. Ze hebben de Gentenaar hier nooit bij betrokken. Na kennisname van de plannen op die infoavond hebben wij dan gereageerd en hebben we stappen ondernomen. We hebben de petitie opgestart. Ondertussen is er nu ook de open brief van 100 bekende Gentenaars die zich tegen de plannen verzetten. Zij willen dat er een open debat komt over de plannen.’

‘Wij van S.O.S Gravensteen willen hierover eigenlijk geen debat. Het huidig ontwerp kan niet aangepast worden naar een resultaat dat de erfgoedwaarde respecteert. Wij willen gewoon dat deze plannen worden opgeborgen en dat ze van nul af herbeginnen. Volgens de plannen die nu voorliggen wil men stukken van de historische omwalling uit 1180 en originele elementen uit de tiende eeuw uitbreken. Dat zijn zeer zware ingrepen die volgens ons geen enkele deskundige die zich bezig houdt met monumentenzorg en erfgoed kan goedkeuren. Ik heb heel wat opzoekwerk gedaan en de plaatsen waar ze de werken plannen zijn allemaal originele delen van de burcht die nog authentiek zijn. Ook de bekende mediëvist professor Jan Dumolyn vindt dat men niet onoordeelkundig met dit project mag aanvangen.’

Wie is verantwoordelijk?

Schepen van Cultuur Souguir is verantwoordelijk voor dit project. Houtekamer wil echter kwijt dat het niet correct is om alles in zijn nek te schuiven. ‘Ik heb al een gesprek gehad met de schepen. Hij staat open om met ons in gesprek te treden. Weet u, hij heeft dit dossier geërfd van de vorige schepen van Cultuur, Annelies Storms (sp.a). Daar hoor je nu niets van. En waar zit de burgemeester De Clercq (Open Vld)? Of schepen van Publieke Ruimte en Stedenbouw Watteeuw (Groen)? Die heeft anders altijd wel een mening. Maar nu zwijgt hij. En schepen van participatie De Bruycker (sp.a)? Die participeert bitter weinig in dit dossier.’

Stadsbestuur Gent reageert niet, Diependaele grijpt in

Annelies Storms heeft nu de bevoegdheid Feesten en Evenementen. Na een druk coronajaar is ze out met burn-out. De burgemeester is voor commentaar niet bereikbaar. Bij Watteeuw krijgen we te horen dat het ongebruikelijk is hem hiervoor te contacteren. Hij verwijst voor elke communicatie door naar Souguir. Die laat weten dat hij het komend overleg met minister Diependaele alle kansen wil geven en afwacht wat daar uit de bus gaat komen. De ongewone tussenkomst van de minister lijkt een kans te bieden om uit de impasse te komen. Hij licht toe hoe hij de situatie ziet.

‘Wij zagen de laatste weken dat er toch wel wat commotie was ontstaan in Gent. Je hebt S.O.S Gravensteen, maar nu ook de brief van de 100 prominente Gentenaars die aangeven dat wat te gebeuren staat toch wel heel ingrijpend is. Officieel hebben wij eigenlijk geen rol te spelen in deze fase van de procedure. Tijdens de juryprocedure had het Agentschap Onroerend Erfgoed wel al bedenkingen geuit, maar daar hadden we geen beslissende rol. Het agentschap moet pas officieel en formeel een advies geven eens de omgevingsvergunning is aangevraagd. We willen wat dat betreft niet op de feiten vooruit lopen. We hebben de vergunningsaanvraag officieel nog niet ontvangen.’

Ruis op de lijn

‘Wat bij ons is opgevallen is dat er veel ruis zit op de communicatie. Voor het dossier bij ons belandt en we een advies moeten geven, zijn we ervan overtuigd dat het belangrijk is dat de verschillende partners rond de tafel zitten om de plannen toe te lichten. Er zit momenteel zoveel ruis op de lijn omdat er nog niet met elkaar gesproken werd. Alle communicatie lijkt via de pers te verlopen.’

‘Het Gravensteen is historisch erfgoed en dat raakt de burgers, en al zeker de fiere Gentenaar. Erfgoed is emotie, daarom wil ik de actoren bij elkaar brengen om oplossingsgericht over de problemen na te denken. Het lijkt ons belangrijk om de ruis weg te krijgen door eindelijk aan tafel te gaan zitten en met elkaar te praten.’

Kan de situatie nog recht getrokken worden? De relaties lijken wel erg verzuurd.

‘Voor een project van zo’n omvang is het belangrijk om rekening te houden met de gevoeligheden van de lokale bevolking, de Gentenaars. Ze voelen zich verbonden met het Gravensteen. Het vertelt hun geschiedenis. Daarom is overleg en voldoende participatie natuurlijk broodnodig. Elke stap moet met de hoogste voorzichtigheid gezet worden. Wie dergelijke werken wil aanvatten aan een gebouw dat de ziel raakt van de stad en haar inwoners, doet dat best erg omzichtig. Je investeert in tijd en inspanning om het project gedragen te maken en de hele bevolking mee te krijgen.

‘Wanneer je het projectdossier van Plan G bekijkt, vind je een heel luik terug over communicatie. Daar staat duidelijk in dat de stad Gent veel belang hecht aan een open en transparante communicatie naar de bewoners en de bezoekers toe. Er staat letterlijk dat hiervoor actief initiatieven genomen gaan worden, in alle fases, met infovergaderingen en presentatiemomenten. Ik stel als buitenstaander vast dat de actiegroepen vinden dat hier te weinig gevolg aan gegeven is. Wat ik nu wil doen is oplossingsgericht samenwerken om de ruis op de lijn weg te krijgen.’

Burgers kunnen bezwaar aantekenen

‘Het agentschap Onroerend Erfgoed moet ook nog een advies geven over de erfgoedwaarde van het project. Zij zullen daarin alle elementen meenemen en afwegen. Zij gaan ook actief deelnemen aan de gesprekken die we nu willen voeren. We willen daar direct na de Krokusvakantie mee beginnen. Nadien zal het schepencollege beslissen over de vergunning. Als er nadien toch nog zaken zijn binnen de huidige plannen die niet correct worden bevonden, kunnen de mensen nog altijd beroep aantekenen tegen de omgevingsvergunning. Dat is hun goed recht.’

‘Pas wanneer iemand tegen die beslissing beroep aantekent verhuist het dossier naar de provincie. Daar wordt dan door de Vlaamse Commissie Onroerend Erfgoed (VCOE) een al dan niet bindend advies gegeven. Maar die procedure kan lang aanslepen.’

Exemplarisch voor alles wat misloopt in Gent

Hervé Schrans van Wake Up Gent, een andere groep die de gang van zaken rond Plan G aanklaagt, stelt dat dit dossier symbool staat voor de huidige gang van zaken in Gent. ‘Het gaat eigenlijk over de arrogantie van het stadsbestuur dat erfgoed niet in stand houdt. De mensen zien dat er veel aan stadsontwikkeling wordt gedaan zonder enige inspraak. Ik heb het dan over het circulatieplan dat esthetisch op niets trekt. Hele straten worden knalrood geverfd. De knips kenmerken zich door grote lelijke bloempotten. Tussen de drie torens staan schaapstallen die het zicht belemmeren. De stad staat vol met spelcontainers waar niemand in speelt, die staan weg te roesten en waar het vol ligt met drugsspuiten.’

‘Het Gravensteen is een symbool voor wat er sedert acht jaar misloopt in Gent op het gebied van stadsvernieuwing en cultuur. Als het stadsbestuur wil doen wat het doet zonder naar de mensen te luisteren is dat hun goed recht. Ze zijn democratisch verkozen. Maar ze hebben steeds de mond vol van participatie. Die is er niet. Of toch niet echt. Er wordt steeds overlegd met bevriende groeperingen en dat moet dan doorgaan voor burgerparticipatie. Dat is nep-participatie. Dat is een belediging voor de mensen die niet gehoord worden.’

Wouter Houtekamer

De slag om het Gravensteen