De centrale 1 mei-boodschap van Tom Van Grieken laat aan duidelijkheid en ambitie niets te wensen over. Hij wil de koopkracht van de werkende Vlaming versterken. Werken en minder verdienen dan een leefloon, maar toch meer belastingen betalen is voor Van Grieken geen optie. ‘De werkende Vlaming mag voor de crisis niet opdraaien.’ De voorzitter van het Vlaams Belang wil aan iedereen die tijdens de coronacrisis bleef doorwerken een premie van €1.000 geven. Daarmee recupereert hij op een slinkse wijze het voorstel van vicepremier Alexander De Croo (Open Vld).

Soep met boterhammen

Of zijn voorstellen haalbaar en betaalbaar zijn, zal voor Tom Van Grieken worst wezen. Met zijn boodschap raakt hij in Vlaanderen een heel gevoelige snaar. ‘De werkende Vlaming mag niet nog eens opdraaien voor deze crisis.’ Zijn boodschap is concreet en helder, terwijl Conner Rousseau met zijn 1 mei-toespraak in de mist blijft hangen.

De nieuwbakken sp.a-voorzitter pleit voor ‘een new social deal’ waar iedereen beter van wordt. ‘Over de concrete invulling moet nog worden nagedacht’, klinkt het. Politieke choreografie. Terwijl Tom Van Grieken soep met boterhammen serveert, blijven we bij ‘staatsman’ Rousseau op onze honger zitten.

De afgelopen dagen heeft de Vlaams Belang-voorzitter het verzorgend personeel in de bloemetjes gezet. Van Grieken deed dat keurig met mondmasker, in tegenstelling tot Conner Rousseau die in Nieuwpoort huis aan huis ging zonder mondmasker. Een niet onbelangrijk detail, gezien de discussie van de laatste weken.

De bokshandschoen opgeborgen

De communicatie van Grieken is verzorgd. Hij slaagt erin om het Vlaams Belang een andere toon te laten aanslaan, weg van de macho-uitlatingen van o.a. Filip Dewinter. Wie herinnert zich niet de illustere beelden van Filip Dewinter die op een politiecombi met een megafoon een toespraak voor zijn uitzinnige achterban hield. De bokshandschoenen en de bezem zijn intussen opgeborgen voor meer inhoudelijke, gestroomlijnde en diverse boodschappen.

Van Grieken lijkt wel de ideale schoonzoon. Afgeborsteld en steeds alles onder controle. Ook al lijken zijn videopassages op de app TikTok nogal onnozel, een flink deel van de jeugd en de mama’s lusten er pap van. Zie je dat Dewinter of Annemans al doen?

Tom Van Grieken vergeet ook de wortels van zijn partij niet. Eind april legde hij bloemen neer op het graf van de stichter van het Vlaams Blok, Karel Dillen. Tussendoor brengt hij de rellen in Luik, Brussel en Borgerhout nog even in beeld.

Zwaar onderschat

Sinds de recente verkiezingsoverwinning is Van Grieken de rijzende ster aan het politiek firmament. Op Facebook is hij goed voor 454.868 volgers, dat is 2,6 keer meer dan Bart De Wever. Op grote achterstand volgt Conner Rousseau. Ook al klaagt Van Grieken over een gebrek aan media-aandacht, zijn overwicht op de sociale media is verpletterend. De kijkcijfers van de duidingsprogramma’s Terzake en De Afspraak zijn niet eens goed voor de helft van zijn aantal volgers op Facebook.

Zijn sterkste wapen? Hij wordt zwaar onderschat. Toen hij de voorzittersfakkel bij Vlaams Belang in 2014 overnam, omschreef een mediawatcher Van Grieken en zijn nieuwbakken ploeg als ‘kindsoldaten… niet in staat om de brokstukken op te vangen’. Van Grieken werd ‘machiavellistisch opportunisme’ verweten en het Vlaams Belang brengt ‘een weinig hoopvol verhaal’. Een kwart van het electoraat in Vlaanderen denkt daar vandaag anders over.

Tom Van Grieken breekt communicatief met het verleden. Hij snijdt inhoudelijk andere thema’s aan en slaagt erin om een ploeg rond zich te verzamelen. De vriendjespolitiek is voorbij. Nieuwe krachten worden via een selectiebureau aangeworven. Hij bouwt de partij inhoudelijk verder uit. Filip Dewinter moet zijn meerdere in Tom Van Grieken erkennen.

Vlaams Belang 3.0

Van Grieken is de lachende hond die als geen ander weet te profiteren van de misstappen van de traditionele partijen, waaronder de N-VA. Hij slaagt erin om van het Belang een sociale volkspartij te maken. Op communicatief vlak stapelt Bart De Wever de stommiteiten op. Rik Van Cauwelaert: ‘Voor die partij is alles fout beginnen te lopen toen ze einde 2018 de Marrakeshcrisis aangreep om uit de regering-Michel te stappen… Dat was een verkeerde inschatting, de eerste van vele.’ Van Grieken neemt stilaan de communicatieve fakkel van De Wever over.

Van Grieken wil van het Vlaams Belang een beleidspartij maken. Aan populariteit zal zijn partij zeker nog winnen, want na de coronacrisis volgt onvermijdelijk een economische recessie zonder weerga, gevolgd door een politieke crisis waarbij dit koninkrijkje op zijn grondvesten zal daveren. Maar wil de ideale schoonzoon binnen afzienbare tijd aan de onderhandelingstafel aanschuiven, dan heeft hij toch nog enkele katten te geselen. Naast het inhoudelijk verdiepen en het concretiseren van het partijprogramma, zal de voorzitter van het Belang nog zowel een interne als een externe kwelduivel moeten zien klein te krijgen.

Als Vlaams Belang wil meeregeren, dan zal de partij moeten samenwerken met Belgicistische partijen die het einde van dit koninkrijkje niet in vraag stellen. Ze zal bovendien het wurgende cordon sanitair moeten doorbreken. Karel Dillen omschreef het cordon ooit als de levensverzekering van het Vlaams Blok, maar voor het Vlaams Belang 3.0 is het een blok aan het been. Cas Mudde verwoordt het zo: ‘Zonder de Franstalige partijen had het cordon sanitaire tegen het Vlaams Belang nooit overleefd, want op Vlaams niveau brokkelde de steun voor het cordon sanitaire af. Dan was Filip Dewinter of Tom Van Grieken nu misschien bevoegd voor asiel en migratie.’

Van Spaanse herberg naar geoliede machtspartij

Intern heeft Van Grieken nog wat werk om van zijn Spaanse herberg een geoliede machtspartij te maken. De partij sleept een onzalige traditie met zich mee om politieke avonturiers aan boord te hijsen. Xavier Buisseret – ooit Kamerlid voor het Vlaams Blok – werd wegens handtastelijkheden veroordeeld, verloor zijn burgerrechten, maar bleef tot 2012 actief binnen het Vlaams Belang. Roeland Raes – jarenlang ondervoorzitter van het Vlaams Blok en gewezen senator – werd in 2008 veroordeeld wegens negationisme. Raes had bewondering voor de bekende revisionist Robert Faurisson en kon goed opschieten met Jef François, die tijdens WO II commandant was van de Dietsche Militie – Zwarte Brigade. Roeland Raes had binnen de partij grote invloed en bepaalde mee het gezicht naar buiten toe.

Recenter deed Dominiek Sneppe een domme uitspraak over holebi’s waar ze nog altijd achterstaat. De islamfixatie van de ‘van Rooys’ zorgt ook voor de nodige wrevel. Maar het grootste pijnpunt blijft Filip Dewinter die met enkele heel ongelukkige demarches de partij zwaar in verlegenheid heeft gebracht.

Zal Tom Van Grieken het Vlaams Belang als een turboversie van de N-VA op de kaart zetten? Zal de partij het cordon kunnen doorbreken? Zal het Vlaams Belang zijn maagdelijkheid op het spel willen zetten voor een onzeker bestaan als beleidspartij? Zal Van Grieken de interne kwelduiveltjes onder controle krijgen? Wordt het Vlaams Belang de wissel op de toekomst voor Vlaanderen of blijft het een impotente os?

Xavier Buisseret

Tom Van Grieken, politiek impotent of politiek relevant?