Nu de kranten vol staan met herdenkingsverhalen over de watersnoodramp in de Vesdervallei vorig jaar, leeft de analyse opnieuw op: men had het Vesderstuwmeer moeten laten leeglopen voor de aangekondigde regen vielen. Die hypothese kan echter niet hard worden gemaakt. Dood en begraven is ze ook niet, getuige de druk die op de believers wordt gelegd om ze niet meer uit te spreken.

Ruim een week na de ramp in de Vesdervallei, waarbij 39 doden vielen, gooide de Waalse ingenieur Damien Ernst de knuppel in het hoenderhok. De hoogleraar aan de universiteit van Luik beweerde dat de Service Public de Wallonie (SPW) niet tijdig had gereageerd door het stuwmeer vooraf te laten leeglopen. Volgens Ernst was de SPW vooraf op de hoogte gebracht dat er in de nacht van 14 op 15 juli een recordhoeveelheid neerslag zou vallen.

De SPW – die de stuwdam beheert – heeft echter tot 23u die nacht gewacht. Op dat moment was het stuwmeer vol en moest er wel meer water worden losgelaten. Tijdens de vroege ochtend van 15 juli overspoelden heuse watergolven daarop de benedenstad van Eupen. En nadien de rest van de Vesdervallei.

Onderzoekscommissie

De hypothese klinkt aanlokkelijk in crisistijd. Ze isoleert één duidelijke verantwoordelijke. Naast Ernst hebben ook de hydroloog Patrick Willems (KU Leuven) en klimatoloog Xavier Fettweis (ULiège) hetzelfde beweerd. De beschuldigingen hebben alleszins mee geleid tot de Waalse parlementaire onderzoekscommissie. Maar eenmaal daar aangekomen, stierf ze een stille dood. De aanbevelingen van de parlementaire commissie blijven wat betreft het beheer van de Waalse stuwmeren behoorlijk vaag.

‘Ik blijf bij mijn beweringen, maar wens er verder voorlopig geen commentaar meer op te geven’, zegt ingenieur Damien Ernst, wanneer gecontacteerd door Doorbraak. ‘Ik heb al genoeg druk ervaren om het er niet meer over te hebben.’

Ernst wil daar niet verder op ingaan. Vandaag focust Ernst zich liever op het energievraagstuk, waarin hij gespecialiseerd is. Wel verwijst hij ons verder naar het werk van ene ‘François B’, een burgerjournalist die op een persoonlijk blog flink wat feiten over de watersnoodramp heeft opgelijst.

Twitterdraadjes

Helaas bestaan de meeste artikels en twitterdraadjes van de man uit open vragen. Er wordt bijvoorbeeld gezinspeeld op een groter aandeel van de rol van de rivier de Hill – die in Eupen in de Vesder vloeit – in de watersnoodramp. De Hill voert in haar verloop immers meer steen mee, waardoor de impact van het wassende water erger is en er ook makkelijker blokkeringen ontstaan. Die hypothese is ook al eens aangehaald in een artikel van de RTBF. Daarin zegt de Eupense burgemeester dat zeker ook de Hill voor ernstige vernielingen in bijvoorbeeld het zwembad van Eupen heeft gezorgd.

De Hill – die van nature dus niet in het Vesderstuwmeer uitmondt en ervan gescheiden wordt door een heuvelmassief – kan door een tunnel onder het massief wel deels worden omgeleid naar het stuwmeer. Dat is niet gebeurd, zo herhaalde de Eupense burgemeester vorig jaar. Maar: dat zou er logischerwijs toe hebben geleid dat de eveneens puissante Hill mee het stuwmeer versneld zou hebben doen vollopen. We weten het niet.

Tsunami’s

Wat we wel weten, is dat er in de nacht van 14 op 15 juli meerdere ’tsunami’s’ van water door de Vesdervallei zijn geperst. Daarvan zijn ooggetuigen. We weten ook dat op de overstromingskaarten van het gebied, alleen rekening wordt gehouden met geleidelijk stijgend water. Niet met intense watergolven die snel opkomen.

Nochtans – maar nu wordt het improvisatie – zijn zulke watergolven niet vreemd voor de regio van de Hoge Venen. In de jaren ‘30 en ‘50 zijn ze al opgemerkt na onweders, zo heeft de burgerjournalist François B ontdekt. In 1952 stierven er door zo’n plotse watermuur zelfs arbeiders die op dat moment in een andere waterverbindingstunnel in de buurt aan het werken waren. Die gebeurtenis is in de regio goed gekend. Er bestaat zelfs een monument voor.

Met een ingenieur die onder druk wordt gezet om niet te praten, is de stuwdamhypothese niet bewezen. Sommigen fluisteren dat de hypothese niet te veel mag opgerakeld worden om het narratief van de ‘uitzonderlijke regens van 14 juli door de klimaatverandering’ niet in het gedrang te brengen. Maar waar of niet, de hypothese leeft voort in de Vesdervallei, en zal nooit weggaan. Zeker niet met een politieke klasse die in Wallonië fel bekritiseerd wordt wegens haar onmacht om snel een antwoord te formuleren op concrete noden van getroffen bewoners.

Een team van journalisten van Het Laatste Nieuws werd deze week nog weggejaagd toen ze op onderzoek gingen aan het stuwmeer. Vragen aan personeel van de dam werden niet geapprecieerd. Het laatste woord is dus nog niet gezegd over de verantwoordelijkheid van het Waalse crisisbeheer in juli 2021. In het kader van de klimaatverandering die dit soort flash floods met een grotere frequentie vooropstelt, zou dat nochtans nuttig kunnen zijn. Wordt vervolgd.

Xavier Fettweis

Een jaar na de ramp: onderzoekscommissie vaag, ingenieur onder druk gezet om te zwijgen