Binnen twee dagen kiest Catalonië opnieuw een parlement. Via een ruime interpretatie van artikel 155 nam de centrale regering de Catalaanse autonomie over en ontbond het het Catalaans parlement. Zal de gok van Mariano Rajoy en zijn regering goed uitdraaien? Het is allesbehalve zeker. Vandaag het overzicht van de unionistische partijen, het constitutionele blok of ‘de partijen van de 155’, zoals ze door het republikeinse kamp worden genoemd.

Het constitutionele kamp haalde op 27 september 2015 52 van de 135 zetels binnen met 39% van de stemmen. Dat leverde voor Ciudadanos 25 zetels op, 16 voor de Spaanse sociaaldemocraten en 11 voor de Partido Popular.

Ciudadanos

De antiregionialistische partij van Albert Rivera geeft nationaal steun aan de regering van de Partido Popular en heeft zich opgeworpen als de anti-onafhankelijkheidspartij bij uitstek. De partij laat geen moment onbenut om de Catalaanse taal en het onderwijs aan te vallen. In een samenleving waar amper 1/3 van de bevolking het Catalaans als dagdagelijkse taal hanteert en 2/3 het Spaans, zou volgens Ciudadanos het Spaans – Spanje’s enige staatstaal – gediscrimineerd worden.

Albert Rivera, de historische leider van Ciudadanos, gaf de Catalaanse politiek op voor de nationale Spaanse politiek in 2015 en woont sinsdien ook in Madrid. Inés Arrimadas nam vanaf dan de rol waar van vertegenwoordigster van Ciudadanos in Catalonië. De Andalusische Arrimadas is 36 jaar oud en woont sinds 10 jaar in Barcelona. Zij probeert dan ook hoofdzakelijk het Spaanstalige electoraat aan te spreken, een bevolking grotendeels afkomstig uit het Spaanse zuiden.

Het is vooral Ciudadanos dat de wind in de zeilen kreeg deze campagne. Ze spaarden geld nog moeite en hun campagne komt dan ook heel zichtbaar in het straatbeeld. Verschillende Spaanse en –internationale- media riepen Arrimadas al uit tot de mogelijk toekomstige minister-presidente van Catalonië. Dat is echter zo goed als onmogelijk gezien de minderheidspositie van de Spaanse grondwetskrachten in Catalonië. Toch geven enkele – weinig geloofwaardige – Madrileense peilingen aan dat de unionisten met hun huidige 39% voldoende steun zouden halen om een meerderheid te vormen in het Catalaanse parlement. Ciudadanos krijgt daarbij de leidersrol toebedeeld.

Partit Socialista de Catalunya

De partij die het meest geleden heeft onder de opgang van Ciudadanos, is de Catalaanse afdeling van het Spaanse sociaaldemocratische PSOE. De PSC behaalde in 1999 met de gematigde catalanist Pasqual Maragall nog 38% van de stemmen. Het kon zowel de voorheen ‘rode gordel’ van Barcelona als een groot deel van de Catalaanssprekende progressieve middenklasse aantrekken. De partij zit sinds 2015 op een historisch dieptepunt: amper 12,7% van de stemmen haalt ze nog in Catalonië. De partij wordt leeggezogen op twee flanken: op de Spaanse flank door Ciudadanos en op de Catalaanse flank door ERC.

Terwijl Ciudadanos zonder complexen de anti-Catalanistische kaart trekt, vluchtte de Catalanistische sector van de PSC via Junts pel Sí naar het sociaaldemocratische en republikeinse ERC, uitgesproken voor onafhankelijkheid. Vele historische kopstukken en mandatarissen van de PSC konden niet aanvaarden dat het Catalaanse autonomiestatuut werd gekortwiekt door het Grondwettelijk Hof, op vraag van de Partido Popular in 2010. Het opgeven van het recht op zelfbeschikking en alles aanvaarden wat ook maar uit Madrid komt was er voor velen teveel aan. De PSC, tot de volksraadpleging van 2014 vóór het recht op zelfbeschikking, veranderde sindsdien van koers. Het spreekt echter geen van beide kampen erg aan. De weinig charismatische maar trouwe partijsoldaat Miquel Iceta probeert de partij recht te houden. Iets waar de Partido Popular in Catalonië nauwelijks nog in slaagt.

Partido Popular

De Spaanse conservatieven slaagden er nooit in een doorslaggevende rol te spelen in Catalonië. De hoogste score die ze er ooit haalden was 13%. In 2015 was dat met 11 zetels 8,5%. De recente peilingen geven aan dat de Partido Popular opnieuw op verliezen staat in Catalonië. Ze wordt door een groot deel van de unionisten gezien als medeschuldig aan de Catalaanse crisis: het is door de PP dat het Catalaanse autonomiestatuut, goedgekeurd door de Catalaanse en Spaanse parlementen en via referendum, ingekort werd. Ook de weigering te onderhandelen van Mariano Rajoy wordt niet geapprecieerd in Catalonië. Voeg daarbij de torenhoge en eindeloze lijst aan corruptiezaken waar de partij nationaal mee te kampen heeft en dan begrijp je waarom de partij zo weinig Catalanen aanspreekt.

De partijvoorzitter van de PP in Catalonië, Xavier García Albiol, stond als lokale kandidaat in Badalona bekend voor zijn xenofobe slogans en uitspraken. Hij kan het ook niet helpen om af en toe sexistische opmerkingen te maken. Hij komt dan ook vooral in het nieuws met zijn krasse uitspraken, ook tegen de Catalaanse republikeinen. Hij wordt erbij ‘geholpen’ door de Spaanse regering. Spaans Binnenlandminister Juan Ignacio Zoido (PP) startte al strafprocedures op tegen Jordi Sànchez (Junts per Catalunya) en Oriol Junqueras (ERC) wegens het doorsturen van electorale boodschappen vanuit de gevangenis. Spaanse vicepremier Soraya Sáenz de Santamaría gaat er dan weer prat op dat de onafhankelijkheidspartijen ‘onthoofd zijn dankzij Mariano Rajoy en de Partido Popular’. Een autoritaire houding die dan wel vruchten afwerpt in het Spaanse binnenland, maar slecht afgaat in Catalonië.

De vreemde eend in de bijt: Catalunya en Comú-Podem

De coalitie van Catalunya en Comú, de links-alternatieven rond Ada Colau (burgemeester Barcelona) en het Catalaanse Podemos komt er na het uiteenvallen na de vorige, aan twisten ten onder gegane, coalitie Catalunya Sí que es Pot (CSQEP). Catalunya en Comú (Samen Catalonië) en Podem hebben zich nooit willen uitspreken voor of tegen onafhankelijkheid. Ze zijn voor het recht of zelfbeschikking, maar willen het uiteindelijk alleen mits toestemming van Madrid. Ze zijn echter tegen het huidige Spaanse staatsmodel, dat ze federaal willen zien, en tegen de Spaanse monarchie. Ze blijken echter ook niet te overtuigen voor de Catalaanse republiek. Het is deze dubbelzinnige houding die er al voor zorgde dat de vorige coalitie uit elkaar viel.

Voorman van Podem Albano-Dante Fachin, niet-independentist maar wel radicaal-democraat, werd enige tijd geleden hardhandig en tegen de wil van de basis in afgezet door Pablo Iglesias, de nationale topman van Podemos. Sindsdien begon Fachin met zijn eigen coalitie. Hij had graag opnieuw deelgenomen aan de verkiezingen, maar zag geen tijd om te onderhandelen met andere partijen. Sindsdien maakt hij campagne voor ERC en CUP en tégen zijn oude coalitiegenoten, die hij lotsverbondenheid verwijt met het ‘Spaanse regime van 1978’.

Catalunya en Comú-Podem wenst niet tot het grondwettelijke blok gerekend te worden, maar weigert zich ook uit te spreken voor onafhankelijkheid. Een houding die de kiezer na het referendum na 1 oktober steeds minder kan appreciëren. De meeste peilingen geven de coalitie licht verlies.

Morgen: Kunnen we van eerlijke en democratische verkiezingen spreken?
Gisteren: De independentisten

Lees meer over Catalonië in ons dossier Catalonië

Xavier García Albiol

Catalaanse verkiezingen #2: de ‘unionisten’