Rond 1776 voor Christus was Babylon de grootste stad ter wereld. Het Babylonische Rijk telde meer dan een miljoen inwoners. De bekendste Mesopotamische Koning uit dat tijdperk was Hammurabi. Zijn bekendheid dankt hij aan de verzameling van 282 wetten die hij opstelde, de Code van Hammurabi.

Het is een van de oudste ontcijferde geschriften van enige lengte ter wereld. De wetten werden uitgehouwen in een rotsblok en worden bewaard in het Louvre. De Hammurabi Code regelde het maatschappelijk verkeer en bepaalde de straffen bij niet-naleving van de wet. Als bijvoorbeeld een gebouw instortte en de eigenaar kwam om het leven, moest de architect van het ingestorte gebouw terechtgesteld worden. Als de eerstgeborene van de eigenaar onder het puin stierf moest ook de eerstgeborene van de architect gedood worden.

De principes achter de Code van Hammurabi worden meestal uitgelegd als ‘oog om oog, tand om tand’. Nicholas Nassim Taleb, auteur van ‘Skin in the Game’, ziet de betekenis van de Code een stuk breder. Volgens Taleb gaat de Hammurabi Code over het concept van ‘symmetrie’. Dat betekent: je kan geen risico’s creëren voor anderen terwijl je zelf buiten schot blijft. Je kan geen beschaafde maatschappij organiseren als de verantwoordelijken die risico’s creëren voor anderen, systematisch buiten schot blijven. Hannibal liep bij veroveringstochten voorop. Napoleon streed mee met zijn troepen.

Door de eeuwen heen en sedert de oorsprong van onze beschaving werden overal ter wereld posities van leiderschap uitsluitend toevertrouwd aan wie zelf ook zijn nek uitstak. Leiderschap houdt dus per definitie in dat je mee in de klappen deelt als het fout loopt. Dat is in essentie een Darwiniaanse selectie. Succesvol risico nemen werd beloond met groot aanzien en sociale status. Wie risico nam en faalde, stierf of verdween. Door deze natuurlijke selectie belandden enkel succesvolle leiders aan de top van maatschappijen, die op hun beurt uitgroeiden tot de sterkste en welvarendste van hun tijd.

Drones

Aan de basis ligt het principe van symmetrie. Wie risico neemt, leiderschap opneemt, zijn nek uitsteekt verdient het om flink beloond te worden. Symmetrie betekent echter ook dat leiders als eerste en proportioneel mee opdraaien voor de gevolgen als het fout loopt. Enkel op die manier kan er vertrouwen in het leiderschap zijn. Je verdient geen ‘upside’ voor je risico als de ‘downside’ niet bestaat.

Het is een relatief recent en nefast fenomeen dat die symmetrie in onze maatschappij steeds vaker ontbreekt. Zoiets leidt altijd en overal tot aberraties en onvermijdelijk verval. Oorlogen worden nu gevoerd vanachter een computerscherm in ruimtes met airconditioning en cola-automaten, waar drones worden aangestuurd die aan de andere kant van de wereld dood en vernieling zaaien. Hellfire. Nóg nefaster wordt het wanneer de politieke leiding van een land in handen komt van een (erfelijke) ambtenarenklasse die zich verzekerd weet van de toekomst, wat er ook gebeurt. Zo creëer je een hellhole.

Belfius

Enige tijd geleden werd Kris Peeters beloond met het vice-voorzitterschap van de Europese Investeringsbank en een maandwedde van 20.000 euro. Nadat dezelfde Kris Peeters in het Belfius-dossier een schade voor de belastingbetaler veroorzaakte die door De Tijd geschat wordt op 2 miljard euro. Maggie De Block kreeg eerst het fractievoorzitterschap van Open Vld in de Kamer na het mondmaskerfiasco en een rampzalige teneur op Volksgezondheid. Recent werd ze daar bovenop beloond met een topjob bij de WHO. Ook Sophie Wilmés werd beloond met de prestigieuze portefeuille Buitenlandse Zaken, nadat het voltallige zorgpersoneel haar de rug had toegekeerd tijdens een ziekenhuisbezoek als premier. De beelden van dat stille protest van het zorgpersoneel tegen haar dodelijk gebrek aan leiderschap gingen de wereld rond.

Bart Tommelein en Lydia Peeters ontsnapten aan elke verantwoordelijkheid nadat hun onverantwoorde beloftes geleid hebben tot een factuur van 500 miljoen euro voor de Vlaamse belastingbetaler. Tommelein en Peeters negeerden nadrukkelijke waarschuwingen van de CREG In verband met de betaalbaarheid van hun plannen. Dat kan allemaal straffeloos. Nu komt daar de saga met Vincent Van Quickenborne bovenop. Als minister van Justitie draagt hij een verpletterende politieke verantwoordelijkheid voor de moord op de jonge Brusselse politieman Thomas M. door Yassine Mahdi.

In ons politiek bestel ontbreekt elke symmetrie. Politieke mandatarissen worden royaal vergoed en genieten gigantische voordelen die – voor hun niveau – nergens in de privésector bestaan en zonder dat er van enige ‘downside’ sprake is. Dat zijn kenmerken van een samenleving in verval.

Belgische ziekte

Hoe komt het dat onze politieke leiding zo cynisch de macht uitoefent? Omdat we ze toch niet kunnen wegstemmen. Dat is de kern van het Belgische probleem dat de ‘Belgische Ziekte’ wordt genoemd. Het politieke status quo werd met de grendelgrondwet van 1970 zodanig gebetonneerd dat men meent zich alles te kunnen veroorloven. De kiezer staat toch machteloos. Magnette verklaart in een weekendinterview dat hij met Vivaldi wil verder regeren tot 2030. Wat de Vlaamse kiezer daarover denkt speelt amper een rol. In tegenstelling tot de Verenigde Staten, waar alle macht uitgaat van de Natie (We The People…) gaat in België alle macht uit van een beperkt kransje partijvoorzitters die op hun beurt nauw ruggespraak houden met een aantal ontransparante en onverkozen lobbygroepen uit het middenveld. Deze perverse symbiose leidt tot een maatschappij waar structuren en lobbygroepen voorrang krijgen op welvaart en welzijn van de burgers.

Hoe komt het dat België het in OESO-tabellen zo slecht doet? Op zo veel beleidsvlakken? Omdat er geen enkele symmetrie is. Politici worden vorstelijk beloond als het goed gaat. Ze worden nog béter beloond als ze ‘weggepromoveerd worden’ naar nog lucratievere uitbolbaantjes wanneer het slecht gaat. Het maakt niet uit hoe slecht het premierschap van Alexander De Croo verloopt, we weten allemaal dat op het einde een nog lucratiever internationaal uitbolbaantje wenkt. Wat maakt het dan eigenlijk nog uit? Er is geen énkele symmetrie?

Pensioenlast

Waarom is er België geen symmetrie en in andere landen wél of veel meer? Omdat we ze niet kunnen wegstemmen. Dat hebben we nogmaals pijnlijk ervaren nadat het resultaat van de vorige verkiezingen na 492 dagen afschuwelijk politiek theater op zijn kop werd gezet. Open Vld kaapte de wil van de Vlamingen door een coalitie die wél een meerderheid had in Vlaanderen te torpederen voor een coalitie die haar eenvoudigweg meer mandaten, kabinetsleden, betaalde posten en het premierschap opleverde.

De regering De Croo telt een recordaantal (838) kabinetsleden. Geen enkele betekenisvolle hervorming wordt aangepakt. De pensioenlast stijgt de volgende 25 jaar elk jaar met 20 miljard. Deze regering heeft ze nóg duurder gemaakt. Hervorming van de arbeidsmarkt komt er niet en energie wordt onbetaalbaar.

Het is tijd dat het kiesstelsel grondig hervormd wordt zodat de burger weer inspraak krijgt. Zodat de burger bepaalt wie minister wordt en niet het ACW. Zodat de burger bepaalt welke politicus beloond wordt en niet de partijvoorzitters. Zodat de burger eindelijk gefaalde politici kan wegstemmen. De rotte appels kunnen wegstemmen is nog essentiëler dan de goeie krachten belonen.

In een performant kapitalistisch systeem verdwijnen evenveel oude minder performante bedrijven als er nieuwe bijkomen. De S&P 500 index met de allergrootste bedrijven ziet er helemaal anders uit dan 15 jaar geleden. Wie zegt dat Tesla binnen 3 of 5 jaar nog bestaat? Of Facebook? Er gebeuren ingrijpende wijzigingen aan de top omdat de maatschappij in een rotvaart evolueert. In een performante democratie moet dat ook gelden. Politici moeten verkozen maar ook wéggestemd kunnen worden.

Hoe kunnen we de burger meer macht geven? Aansprakelijkheid in het systeem inbouwen? Het welzijn en de welvaart van de burgers voorrang geven op stucturen en lobbygroepen? Dat kan eenvoudig en snel door de invoering van een ‘meerderheidsstelsel volgens bestuurlijke arrondissementen’. Zo krijgt de stem van de burger en veel groter gewicht. Voelt hij zich opnieuw betrokken. Vlucht hij minder in extremisme. En komt er meer symmetrie in het systeem. Zonder symmetrie is onze welvaart gedoemd, ons politiek bestel waardeloos en onze maatschappij waardenloos. Zo lang de macht in onze maatschappij niet uitgaat van de burger kunnen we niet eens spreken over een democratie.

Yassine Mahdi

De positie van Van Quickenborne is onhoudbaar