De snelle, eendrachtige reactie van de NAVO op de invasie van Oekraïne door Rusland wekt de indruk dat het Westen (opnieuw) vastberaden weet waar het naartoe wil. Niets is minder waar. In elk geval lijkt het er steeds meer op dat de Verenigde Staten, de EU en hun bondgenoten het Zuiden en het Oosten kwijt zijn: twee derde van de wereldbevolking steunt Poetin.

Een jaar na het begin van de oorlog, ontketend door Rusland (daar is iedereen het over eens), stemde een overgrote meerderheid in de Verenigde Naties tegen de inval in Oekraïne, maar schijn bedriegt. Het is overduidelijk dat deze oorlog een definitieve ommekeer heeft teweeggebracht in de geopolitieke verhoudingen op wereldvlak. De meeste landen van wat men tegenwoordig ‘the Global South’ noemt, is zich gaan distantiëren van de beleidsmakers in Washington en Brussel.

Het blok van de ‘niet-gebonden landen’ is terug en leunt feitelijk aan bij de Chinees-Russische alliantie rond de uit communistische droes herboren Shanghai Cooperation Organisation (SCO) en de aan kracht winnende BRICS+ van opkomende economieën (Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika) – ondanks hun onderlinge tegenstrijdigheden en meningsverschillen, die thans ondergeschikt zijn aan hun gezamenlijke afkeer van het Westen.

De verslaggeving door de westerse media over deze absurde en volstrekt overbodige oorlog – althans indien een volwaardige en standvastige westerse diplomatie sinds de val van de Berlijnse Muur in 1989 haar werk had gedaan en engagementen gerespecteerd- drijft hoofdzakelijk op emoties en ideologie. Dit is de klassieke framing waarbij de overkant het absolute kwaad vertegenwoordigt en wij het goede.

Wrok

Het is onder andere die arrogante betweterige houding die het Globale Zuiden de keel uithangt: de steeds weerkerende ‘twee maten en twee gewichten’: kreten om Vladimir Poetin te berechten voor een Internationaal Strafhof, terwijl George W. Bush, Tony Blair en consorten onaantastbaar blijven voor hun ‘regime changes’ en de onnoemelijke chaos veroorzaakt in Irak, Afghanistan of Libië. Die wrok knaagt in de Arabische- en moslimwereld, maar jaagt ook de anderen op.

Afrika hoort wel uithalen tegen Poetins Wagner-milities, maar niets over Amerikaanse privémilities zoals MPRI, Executive Outcomes of Blackwater die in de jaren ’90 westerse mijnbedrijfjes begeleidden bij hun plundering van Afrikaanse bodemrijkdommen. Afrikanen herinneren zich ook de politieke en economische dictaten over ‘geforceerde democratisering’ (resulterend in tribale conflicten), onaangepaste soberheidsprogramma’s van het IMF (met ontmanteling van het reeds fragiele staatsapparaat als gevolg) en de wilde privatisering van overheidsbedrijven door de Wereldbank (waarna de corruptie explodeerde).

Ook in Azië hebben ze al lang hun bekomst van westerse vingerwijzingen, sinds hun ‘Aziatische waarden’ het voorwerp uitmaakten van smaad en melige commentaren na het fiasco van opgelegde economische voorschriften door Washington. Het waren oplossingen van ivoren-torenexperts die steevast uitmondden in financiële crisissen. De ravage van 1997 op de eigen economieën blijft nazinderen, terwijl ze evenzeer de weerbots ondergingen van daaropvolgende uiteenspattende bubbels van het neoliberale turbo-kapitalisme en Wall Street-excessen.

Geen wonder dat de meeste landen in het Zuiden, die traditioneel veeleer naar het Westen overhellen, nu resoluut kiezen voor het ‘ongebonden kamp’, maar feitelijk tégen het Westen. Landen zoals Indonesië, India, Brazilië, nagenoeg heel Afrika en de Arabische wereld zijn nu pro-Rusland en volgen China.

Hervormingen

We gaan hier de pertinente analyses niet herhalen van John Mearsheimer of Jeffrey Sachs, beide eminente Amerikaanse professoren (de ene in geopolitiek, de andere werkte als economist mee aan structurele hervormingen in Rusland en Oost-Europa), want men moet jaren teruggaan om de opeenvolgende schakels te zien die geleid hebben tot de agressie van 24 februari 2022: het verraad tegenover Mikhail Gorbatsjov op de G7 in 1991, de brutale bombardementen op Servië in 1993, de herhaalde waarschuwingen van Rusland tegen de uitbreiding van de NAVO (Yevgeny Primakov in 1999; Poetin op de NAVO-top van Bucharest in 2007, de niet-naleving van de akkoorden van Minsk, en zo meer).

Het is het Westen dat in de afgelopen decennia wereldwijd, zelf zijn soft power en aantrekkelijkheid voortdurend heeft ondermijnd door zijn dwaze geopolitiek (maar dat willen we liever niet horen) en de deur heeft geopend voor reactionair nationalisme in de Global South. Met alle gevaren eraan verbonden voor onze energiebevoorrading en de aanvoer van noodzakelijke grondstoffen voor de omschakeling van onze economieën naar een meer gelokaliseerde wereld die eraan komt, nu de blind doordravende globalisering van de voorbije decennia is gaan slabakken.

Het lijkt er almaar meer op dat het Westen, en dan vooral Europa, slaapwandelend zijn eigen ondergang verwezenlijkt!

Wokisme

En voordat u mij van wokisme verdenkt (omdat ik het Westen hier als enige zondebok zou afschilderen), zijn het uiteraard onze wokes die constant antiwesterse gevoelens voeden in het Zuiden. Tot dat woke-kamp behoren ook de zogenaamde diaspora van immigranten uit het Zuiden, die gretig en selectief inspelen op misdrijven van eeuwen geleden, zoals slavernij en kolonialisme, maar volstrekt blind blijven voor Afrikaanse en Arabische slavenhandelaars uit die periode. Bovenal knijpen ze ook de ogen dicht voor hedendaagse vormen van uitbuiting door lokale potentaten in de landen van hun voorouders.

Behalve de nefaste impact in het Globale Zuiden van incoherenties en dubbelhartige geopolitieke ingrepen door westerse beleidsmakers gedurende de voorbije veertig jaar, wijst onder meer de Franse antropoloog, demograaf en historicus Emmanuel Todd op de desastreuze effecten van de homo- en transgender-ideologie (GLBTIA+) voor de landen die zich nu massaal scharen achter het discours van Poetin over het ‘decadente’ Westen.

‘Denk vooral niet dat zulke, voor ons verwerpelijke standpunten van Poetin, Rusland van de rest van de wereld verwijdert. Integendeel. Het maakt de aantrekkingskracht van de Russen alleen maar groter.’

Todd maakt hier een nuchtere analyse die geen waardeoordeel inhoudt, maar die vooral niet zou moeten leiden tot irrationele emoties, zoals die vandaag te zien zijn bij westerse leiders. In zijn boek La Chute Finale voorspelde Todd al in 1976 (!) de val van de Sovjet-Unie en in Après l’Empire uit 2002 het einde van de westerse suprematie, zoals we die nu meemaken.

Wat kunnen we hieruit concluderen?

Dat het Westen dringend dient te beseffen dat het moet ophouden in een multipolaire wereld anderen de les te spellen (herinner u het zogenaamde ‘Interventierecht’). Laten we ophouden onze ‘normen en waarden’ op te dringen: de Rwandese genocide was het resultaat van ons ‘democratisch dictaat’, zoals ook het jihadisme in de Sahel het gevolg is van het overhoophalen van eeuwenoude machtsverhoudingen tussen nomadische herdersvolkeren en sedentaire bevolkingsgroepen.

Potentaten

Laat de volkeren uit het Zuiden actoren zijn van hun eigen lot en geschiedenis. We kunnen alleen maar hopen dat ze op termijn zélf en op hún manier komaf zullen maken met hun potentaten. In afwachting respecteren deze laatsten enkel machtsverhoudingen: ze minachten westerse moralisten en zwakkelingen. En jazeker, zowel de autocraten als hun bevolking weten dat geen van de nieuwe tenoren die hun plaats opeisen op het wereldtoneel – China, Rusland en Turkije, Saoedi-Arabië en de Golfstaten – zal slagen waar het Westen gefaald heeft!

Momenteel gooien ze echter liever een deken over het pedante westerse baken, de tijd is immers rijp om alternatieve allianties uit te proberen. Daarom werd de Franse president uitgejouwd tijdens zijn Afrika-tournee. En als een officiële Amerikaanse delegatie van het Witte Huis en het States Department op de recente Indaba-mijnconferentie in Kaapstad verklaart: ‘We kunnen niet toestaan dat China een soort OPEC wordt (oliekartel) voor kritische mineralen (critical minerals)’, dan volgt daarop een bulderende schaterlach! Want de VS en Europa, dat straks komt aandraven met een ‘Critical Raw Material Act’ om te redden wat nog te redden valt, hebben zelf de rode loper uitgerold voor Chinese staatsbedrijven die vandaag 73% van het kobalt in de wereld raffineren, 68% van de nikkelproductie, 59% lithium en 40% kopererts – stuk voor stuk broodnodige grondstoffen voor elektrische wagens, windmolens en zonnepanelen.

Antiwesters kamp

Ondertussen is Europa – en dan vooral wat nog ten gevolge van torenhoge energieprijzen van zijn industriële capaciteit overeind zal kunnen blijven– het grootste slachtoffer van deze waanzinnige oorlog, komt een antiwesters kamp versterkt uit deze gruwel rond een Chinees-Russische politieke en economische as, want sancties en het gebruik van de dollar als een wapen (weaponization) zullen heel waarschijnlijk leiden tot het begin van een alternatieve wereldmunt voor internationale handelstransacties in de Global South.

In het beste geval zal deze onnodige oorlog eindigen in een wapenstilstand waarbij de neutraliteit van Oekraïne – zonder NAVO-lidmaatschap – zal worden bezegeld en de Donbas een gelijkaardig statuut krijgt als de Belgische Oostkantons. Hetgeen perfect haalbaar was zonder honderdduizenden doden, miljoenen vluchtelingen en het herleiden van Oekraïne tot een smeulende puinhoop.

Yevgeny Primakov

Is het Westen het noorden kwijt?