Luik deed zijn rebelse reputatie de voorbije weken alle eer aan. Lokale horeca-uitbaters willen op 1 mei de terrassen opnieuw op de stoep. In de stad hangt een broeierig sfeertje. Ook de lokale politici krijgen de federale maatregelen almaar lastiger uitgelegd. Zij gaven al min of meer te kennen dat ze opstandige restaurateurs weinig in de weg zullen leggen. ‘Politici moeten coherent zijn in hun beslissingen, anders haakt de bevolking af.’ Een impressie vanuit de vurige stede.

Toenemend ongenoegen

Commerce à vendre. De bekende oranje affiche oogt eerder alledaags, tegen de rode bakstenen gevel van Brasserie Danish Tavern. De tekst is dat nochtans allerminst: ‘Op sterven na dood, openen of doodgaan,’ klinkt het in de plaatsbeschrijving. Of nog: ‘Niet essentieel voor de regering, essentieel voor ons en onze familie.’ En het venijn zit, handgeschreven, al helemaal in de staart: ‘De Croo, Vandenbroucke en consoorten: allemaal naar de guillotine.’

De Luikse place de la Cathédrale mag dan zo weggelopen lijken uit een toeristische promotiefolder — met honderden mensen die er schijnbaar onbekommerd van de schrale lentezon genieten — onderhuids groeit er almaar meer ongenoegen in de grootste stad van Wallonië. De lokale horeca fungeerde de voorbije weken als meest visibele uithangbord, maar de boosheid zit duidelijk veel dieper. En die hangt wellicht ook nauw samen met de precaire economische situatie waarin heel wat Luikenaars zich bevinden na ruim één jaar pandemie.

Te brave horecafederatie

Filip Michiels | Doorbraak.be

Jonathan Servais, chef-kok en eigenaar van ‘Moment’ in Luik

We treffen Jonathan Servais letterlijk met de neus in de kookpotten. Hij is volop zijn take away-bereidingen voor die avond aan het klaarstomen. Servais is chef-kok én eigenaar van Moment, een monumentaal pand achter de Luikse kathedraal. Stijlvol interieur, prachtige binnentuin én al enkele jaren een vaste waarde in de culinaire bijbel Gault Millau. Samen met een handvol andere Luikse horecaondernemers lag Servais medio vorig jaar mee aan de basis van het collectief Wallonie Horeca. Dit ontstond uit protest tegen de volgens hen al te brave reactie van de officiële Waalse horecafederatie op de regeringsmaatregelen.

In een mum van tijden sloten duizenden horeca-uitbaters uit heel Wallonië zich aan. Het collectief kreeg daarop over de taalgrens al snel een soort cultstatus. ‘We hadden eerlijk gezegd nooit verwacht dat dit zo’n omvang zou aannemen,’ geeft Servais aan. ‘Intussen zijn de violen met de officiële horecafederatie opnieuw min of meer gestemd. Wij vormen als het ware de stoottroepen. De federatie blijft evenwel het officiële contactorgaan voor de overheid. Maar we zitten allebei op dezelfde lijn. Wij zijn professionals en verwerpen elke vorm van anarchie of geweld. Maar zo kan het niet verder. Het water staat ons aan de lippen. Dus willen we de deuren op 1 mei opnieuw kunnen openen.’

Loze beloftes

Je zou dan kunnen opwerpen: 1 mei of 8 mei, die ene week zal nu toch het verschil niet meer maken. Maar daar is Servais het niet mee eens. ‘1 mei is hier in Wallonië niet alleen een zeer symbolische datum. Ook puur financieel bekeken is het een bijzonder belangrijk weekeind. Alleen al in Luik zijn er op 1 mei zomaar eventjes 23 manifestaties aangekondigd. Vanuit alle mogelijke sectoren, ça va chauffer quoi. Bovendien: wie garandeert ons dat de door de regering aangekondigde openingsdatum van 8 mei ditmaal wél gerespecteerd zal worden? We hebben al zoveel loze beloftes zien passeren.’

Dat de Waalse horeca zich al flink wat weken een stuk strijdbaarder opstelt dan de Vlaamse, is niet geheel onbegrijpelijk. Naast de federale steunpremies — die over het gehele land identiek zijn — kregen de horeca-uitbaters de voorbije maanden ook regionale steun. Alleen lagen die bedragen in Vlaanderen een stuk hoger dan in Brussel en Wallonië. ‘Zelfs als mijn restaurant gesloten blijft, moet ik hier maandelijks 11.000 euro vaste kosten ophoesten,’ klinkt het.

‘Met de steun die ik het voorbije jaar kreeg, kom ik zelfs nog niet in de buurt van dat bedrag. Terwijl Vlaanderen steun toekende a rato van de vroegere jaarlijkse omzet, moesten wij het hier met forfaitaire bedragen stellen. Dit verklaart ook waarom de actiebereidheid hier veel groter is dan bij jullie. Maar zie: toen ik bekendmaakte dat ik op 1 mei mijn terras zou openen, stroomden de boekingen meteen binnen. Momenteel zijn de eerste twee weken van mei al volledig volgeboekt. We trekken het niet meer. Het enige wat wij nu eisen, is het recht op opnieuw te kunnen werken.’

Pure intimidatie

Of de soep volgende zaterdag in Luik even heet gegeten zal worden, is nog maar de vraag. Federaal minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke gooide eind vorige week immers roet in het eten. Toen kondigde hij — live op RTBF — aan dat horeca-uitbaters die hun terrassen op 1 mei openden, meteen ook hun federale steunpremie zouden verliezen. Die aankondiging veroorzaakte heel wat consternatie in Luik. Intussen ziet het er naar uit dat de meeste Luikse horecazaken volgend weekeind eieren voor hun geld zullen kiezen.

‘Zo ver zijn we dus gekomen,’ klinkt het schamper bij Servais. ‘We zijn het voorbije jaar blijkbaar nog niet genoeg gestraft, dat een federale minister ons nu als kleine kinderen in de hoek zet en dreigt met nog extra financiële sancties. Dit pure intimidatie, du jamais vu. Maar u begrijpt dat ondernemers die nu al het water aan de lippen hebben staan, zich niet kunnen veroorloven om nog eens 2500 euro aan hun neus voorbij te zien gaan.’

Opmerkelijk is wel dat ook een aantal prominente lokale Waalse politici de voorbije weken nadrukkelijk de kant van hun lokale horeca kozen. De Luikse PS-burgemeester Willy Demeyer liet al meermaals verstaan dat hij te weinig agenten had om op ongehoorzame horeca-uitbaters af te sturen. Ook zijn Naamse collega Maxime Prévot (CDH) zit op dezelfde lijn. Servais bespeurt daarin vooral het nodige politieke opportunisme. ‘Politici blijven natuurlijk niet blind voor het stemmenaantal dat 12.000 horeca-uitbaters en hun familie vertegenwoordigen. Dit maakt deel uit van het spel. Maar tegelijk zijn ze ook wel beducht voor het risico op grootschalige protesten als ze de boel hardnekkig gesloten blijven houden.’

Symbolische dag

Een uurtje later trekken we met Yves Collette — bestuurder van de officiële Luikse horecafederatie — door Le Carré. In normale tijden een bruisende buurt hartje Luik. Vandaag slaat de mistroostigheid je er keihard in het gezicht. ‘De mensen hebben het hier echt gehad. Dat hebben wij als officiële horecafederatie de voorbije maanden ook mogen ondervinden,’ erkent hij.

‘De horecaondernemers zijn een stuk geradicaliseerd. Ze vonden dat wij ons te braaf opstelden in de onderhandelingen met de overheid. Ze krijgen daarvoor ook op sociale media heel wat steun. Ik vergelijk hun verzet graag met de acties van de gele hesjes in Frankrijk. Ietwat populistisch soms, maar ergens hebben ze wel een punt. Tegelijk verwacht ik wel dat het dreigement van Vandenbroucke om de financiële steun voor deze maand in te trekken, zijn effect niet zal missen. Maar intussen is de datum van 1 mei zo symbolisch geworden — voor heel wat sectoren — dat de gemoederen hier volgende zaterdag wel eens oververhit zouden kunnen raken.’

Ook Collette wijst op de verschillen tussen Vlaanderen en Wallonië. Op financieel vlak, jazeker. Maar ook structureel. ‘In Wallonië zijn er gewoonweg nog veel meer kleine, financieel zeer kwetsbare horecazaken. Niet zelden zaten zij ook voor deze pandemie al in slechte papieren, en intussen is de situatie voor velen van hen wel zeer nijpend geworden. Ik verwacht dat 1 op vijf horecazaken in deze stad de pandemie niet zal overleven. Dit verklaart deels ook de brede politieke en maatschappelijke steun hier voor de rebelse horeca. Zonder horeca overleeft geen enkele stad, en dit geldt a fortiori voor een bruisende stad als Luik.’

Joie de vivre

Julie Fernandez-Fernandez (PS) is in Luik als schepen onder meer bevoegd voor jeugd en sociale samenhang. Zij toonde zich, in tegenstelling tot burgemeester Willy De Meyer, wel bereid om ons te ontmoeten. Ze toont ook veel begrip voor het smeulende ongenoegen in de stad. ‘Het is de taak van politici om hun oor te luister te leggen bij de bevolking. Maar ik vind het nogal lastig om uit te maken of wij hier als lokale bewindsvoerders op dat vlak nu een stuk meegaander zijn dan politici in Vlaamse steden.’

‘Wat wél klopt, is dat de Luikenaars van nature uit een stevig rebels kantje hebben. En dat het verzet tegen de maatregelen de voorbije maanden fel is toegenomen. Of dit nu al dan niet terecht is, wil ik nog in het midden laten. Maar van bij het begin van de pandemie is er hier sowieso veel solidariteit geweest voor wie het moeilijk had. Het zou best kunnen dat deze solidariteit nu stilaan omslaat in rebellie. En inderdaad, als er volgend weekeind effectief 23 manifestaties plaatsvinden in de stad, dan beschikken we gewoonweg over onvoldoende mankracht bij onze lokale politiediensten.’

De bevolking haakt af

Als schepen staat ze naar eigen zeggen dagelijks in contact met de lokale jeugd. Ze beheert ook de voedselbanken in de stad. ‘De vraag naar voedselhulp is hier de voorbije maanden met dertig procent gestegen. Daar kan je als lokale politicus onmogelijk blind voor blijven. Ik merk ook dat de spanning bij de jongeren oploopt. En dat heel wat jongeren echt woedend zijn. Dat is op zich niet zo ongewoon.’

‘Lastig wordt het echter als ook hun aanspreekpunten en de verantwoordelijken van de verschillende jeugdorganisaties afhaken. Zij hebben maandenlang de regels verdedigd en gerespecteerd. Maar ook aan hen krijg ik de huidige aanpak vanop federaal niveau niet langer uitgelegd. Want zeg nu zelf: waarom zouden we de terrassen niet op 1 mei kunnen openen, maar een week later plots wel? Vanuit epidemiologisch standpunt zie ik daar geen afdoende uitleg voor. Politici moeten coherent zijn in hun beslissingen. Anders haakt de bevolking af.’

Geen verband tussen maatregelen en evolutie pandemie

Het klinkt wat vreemd uit de mond van iemand die deel uitmaakt van een partij die de Waalse minister-president levert én die ook federaal mee aan de knoppen zit. Maar Fernandez-Fernandez ziet het probleem niet. ‘Het overlegcomité beslist. Maar als die beslissingen niet voldoende coherent zijn, moeten wij het op het terrein wel gaan uitleggen. Bovendien ziet de bevolking ook niet langer een rechtstreeks verband tussen bepaalde maatregelen en de evolutie van de pandemie. De cijfers dalen nog amper. Dit maakt het allemaal nog een stuk lastiger.’

‘En we moeten eerlijk zijn: voor vele zelfstandigen wordt de situatie stilaan echt onhoudbaar. Zij zien hun levenswerk in rook opgaan. Last but not least is er ook nog de haast legendarische joie de vivre van de Luikenaars. Van bij de eerste zonnestraal, haast iedereen hier zich naar buiten. Deze pandemie raakt ons dus ook in onze ziel. Mede daardoor hebben almaar meer stadsgenoten het hier nu echt wel volledig mee gehad, vrees ik. ‘

Yves Collette

Luikse horeca: ‘We eisen niets, enkel recht om opnieuw te mogen werken’