In september trekken de Duitsers en de Noren naar de stembus. Ook de Russen kunnen gaan kiezen, maar de uitslag staat daar al vast. De Canadese liberale regeringsleider Justin Trudeau zorgde , op 15 augustus, voor een verrassing door vervroegde federale verkiezingen aan te kondigen voor het Lagerhuis en dit reeds op de laatste dag van de zomer: maandag 20 september. En dus stelt zich de vraag: wat zijn de politieke mogelijkheden in dit Noord-Amerikaans land ?

Pandemie

De aankondiging van Trudeau was opmerkelijk. Omdat er een pandemie heerst, en dat is altijd moeilijk om verkiezingen te houden. Ook doet hij dit op twee dagen voor de provinciale verkiezingen in Nova Scotia. Hij moet erg zeker zijn geweest van een overwinning daar, want de peilingen bevestigden dat allemaal! De leiders van de drie voornaamste oppositiepartijen vinden een vervroegde verkiezing onverantwoord in deze pandemietijden.

NDP leider Jagmeet Sing, de conservatieve voorman Erin O’Toole en Yves-François Blanchet, de leider van het Bloc Québéecois, vinden dit onverantwoord. Maar Trudeau heeft geen zin om nog eens twee jaar door te gaan met een minderheidskabinet. In 2019 hebben de liberalen de meerderheid verloren in het Lagerhuis. Ondertussen is er berekend wat men nodig heeft op de verkiezingsdag: 16 miljoen potloden, 411.311 schermen, 126.100 maal plexiglas, 577.770 flesjes met handontsmetting en 18,8 miljoen mondmaskers ! On zijn minst gaan het dure verkiezingen worden.

Economie en politiek

De economische groei bedraagt dit jaar zowat 6,3% en dat is meer dan behoorlijk voor Canada. Desalniettemin verwacht men volgend jaar een terugval naar 3,8%. De werkloosheid blijft hoog met 8,1% en de schuldgraad is al opgelopen naar 116% van het BBP. Deze gegevens hebben ook wel meegespeeld om vervroegde verkiezingen te houden. Want theoretisch is het altijd interessanter om verkiezingen te houden in periodes van hogere groei. De partijen zijn het grondig oneens over het al dan niet verplicht vaccineren. Die campagne loopt wel goed in Canada, doch is slecht gestart door het rampzalig aankoopbeleid van vaccins door de regering.

Een ander twistpunt zijn de migranten. Zo wil Trudeau 30.000 Afghanen binnen laten. Dat wordt ook gesteund door de NDP, maar de conservatieven willen een meer gesloten grenzenbeleid. Ook het klimaatdossier splitst de partijen. De liberale, de groenen en de sociaaldemocratische NDP (Nieuwe Democratische Partij) willen een groener energiebeleid. Maar de conservatieven en het Bloc Québécois lopen minder hard van stapel. En dan is er nog de taalkwestie. Het Bloc Québécois wil meer bevoegdheden en de weg openen naar een echte confederatie.

Kortom, de zetelverdeling in het Huis van 2019 zal zeker veranderen. Vandaag hebben de Liberalen 157 zetels, de Conservatieven 121, het Bloc Québécois 32, de NDP 24 en de groenen 3. Maar de Conservatieven behaalden toen wel 34,3% van de stemmen (6,2 miljoen ) en dat was 1,2% meer dan de liberalen. Desalniettemin zorgde het Canadees kiessysteem er voor dat de liberalen als eersten uitkwamen. Een probleem voor de conservatieven blijft de afgescheurde ‘PPC’ (People’s Party of Canada), die meestal op 5% der stemmen wordt gepeild.

Nova Scotia

De provinciale verkiezingen in deze Atlantisch deelstaat van 17 augustus zijn de enige voor de federale van september en daardoor een belangrijke graadmeter. De eerste conclusie is dat de peilingen er volledig naast zaten, want die voorspelden een doorstart van de liberale meerderheid te Halifax. Uiteindelijk behalen de conservatieven de absolute meerderheid met 39 zetels (plus 13) en de liberalen donderen naar 17 (min 13). De NDP behaalt zes zetels (min 1) en er is nog één onafhankelijke zetel in deze provinciale raad. In procenten behalen de Conservatieven 39%, de liberalen 36% en de sociaaldemocratische NDP 21%. Deze verkiezing is wel opmerkelijk, omdat de conservatieven de absolute meerderheid behalen in deze historisch liberale deelstaat van de Canadese federatie.

Voor Justin Trudeau is de uitslag in Nova Scotia een demper op zijn gok voor de vervroegde verkiezingen van 20 september. De liberale partij heeft in het begin van dit jaar de provinciale verkiezingen gewonnen in Newfoundland en Labrador. Deze oostelijke provincie en het Yukon territorium zijn de enige gebieden die nog een liberaal bestuur kennen. De NDP heeft British Colombia in handen. De territoria Nunavat en Northwest kennen een consensusregering. Maar de overige provincies zijn in conservatieve politieke handen: Alberta, Manitoba, New-Brunswick, Nova Scotia, Ontario, Prince Edward en Saskatchawan. Het Bloc bestuurt Quebec. Kortom de liberale nederlaag te Nova Scotia is een slecht begin voor de campagne van Trudeau.

Een grote gok

Justin Trudeau heeft een grootse gok genomen met deze vervroegde federale verkiezingen. In feite zijn er maar drie mogelijkheden. Primo, de liberalen behalen de absolute meerderheid en hij blijft eerste minister. Secundo, de liberalen blijven de grootste partij, doch zonder een parlementaire meerderheid in het Lagerhuis. Dan stelt zich de vraag of een nieuw liberaal minderheidskabinet werkbaar zou zijn en dit onder de leiding van Trudeau. Ten derde, de conservatieven behalen de meerderheid of worden de grootse fractie en vormen een minderheidsregering.

In de twee laatste gevallen zal er een discussie ontstaan in de liberale partij over het leiderschap van Trudeau. Maar gezien de uitslag van Nova Scotia staan de electorale sterren zeker niet gunstig voor de katholieke onderwijzer van het kiesdistrict Papineau in Montréal. Bij de start van de herfst gaan we weten wie de bewoners worden van de residentie van de Canadese eerste Minister: ‘Rideau cottage’ te Ottawa.

Yves-François Blanchet

Trudeau gaat met de socialisten!

Trudeau heeft gegokt. En nu?

Canada naar de stembus