De Europese openbaar aanklager Laura Codruța Kövesi is het beu om te zitten wachten op een budget en op de macht om fraude met EU-geld en corruptie binnen de EU aan te pakken. Het getalm van de lidstaten en de Europese Unie staan in schril contrast met de al jaren draaiende baantjesmachine van het in oktober 2017 opgerichte Europees Openbaar Ministerie (EOM).

Laura Codruța Kövesi stuurde op 7 april eurocommissaris voor Justitie Didier Reynders een brief dat ze wil starten op 1 juni 2021. Ook de eurocommissaris voor Begroting en Administratie Johannes Hahn kreeg de kordate brief. Hiermee neemt Kövesi de vlucht vooruit. Het door haar geleide Europees Openbaar Ministerie EPPO (European Public Prosecutor’s Office) zal starten met onderzoeken en vervolgingen.

Serieuze tik op de vingers

Sinds de benoeming van het ‘College’ van het Europees Openbaar Ministerie (EOM of EPPO in het Engels) sleepte het dossier aan. Kövesi is de voormalige aanklager van de Roemeense anticorruptiewaakhond DNA. Ze staat bekend als erg doortastend en keihard. Dit leverde haar in eigen land al problemen op. De Roemeense regering van socialisten en oud-communisten had het ontslag van Kövesi geëist in februari 2018 en in juli 2018 ontsloeg de Roemeense premier haar na een advies van het Roemeense Constitutioneel Hof. Op 5 mei 2020 oordeelde het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM), een onderdeel van de Raad van Europa (die niets te maken heeft met de Europese Unie), dat haar afzetting bij DNA onrechtmatig was.

De Roemeense regering kreeg een serieuze tik op de vingers. Ondertussen benoemde de Europese Raad (van regeringsleiders en dus wel een hoofdinstelling van de EU) in oktober 2019 Kövesi als Europees hoofdaanklager. Het Europees Parlement bevestigde die benoeming. Kövesi zal worden bijgestaan door twee plaatsvervangers en zal het college van openbaar aanklagers voorzitten.

Niet elke EU-lidstaat erkent de bevoegdheid van EPPO

Het Europees Openbaar Ministerie moet een onafhankelijk orgaan van de Europese Unie worden. Een dienst die verantwoordelijk zal zijn voor het onderzoeken, vervolgen en voor het gerecht brengen van ‘strafbare feiten die de financiële belangen van de Europese Unie schaden’. Het gaat dan over fraude met EU-geld (boven de 10.000 euro), corruptie en grensoverschrijdende btw-fraude van meer dan 10 miljoen euro. EPPO treedt op als openbaar aanklager bij de bevoegde rechtbanken in de lidstaten. Gedelegeerde aanklagers zorgen voor de samenwerking tussen EPPO en justitie in de lidstaten.

Niet elke EU-lidstaat erkent de bevoegdheid van EPPO. 22 van de 27 lidstaten waaronder België, Bulgarije, Cyprus, Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Italië, Kroatië, Letland, Litouwen, Luxemburg, Malta, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Roemenië, Slovenië, Slowakije, Spanje en Tsjechië nemen deel. EPPO had in november 2020 van start moeten gaan, maar het liep anders. Kwatongen beweren dat vooral de Europese Commissie op de rem stond.

Koen Geens

Maar ook EU-lidstaten zien in EPPO vooral een lucratieve baantjesmachine voor politieke vriendjes binnen justitie. Afgelopen maart haalde Kövesi nog het nieuws omdat ze 7 van de 10 Bulgaarse kandidaten als gedelegeerd aanklager wraakte wegens twijfelachtige dossiers en vooral cv’s die niet pasten bij de job. De voorgedragen kandidaten waren trouwens in alle lidstaten politieke benoemingen. Hetzelfde gold voor de Europese aanklagers. Op de website van het Europees Parlement staat letterlijk te lezen bij de parlementaire vragen: ‘In Uitvoeringsbesluit 14830/19 van de Raad van 22 juli 2020 houdende benoeming van de Europese aanklagers van het EOM staat vermeld: “Wat de door België, Bulgarije en Portugal voorgedragen kandidaten betreft, heeft de Raad niet de niet-bindende volgorde van voorkeur van de selectiecommissie gevolgd, op basis van een andere beoordeling van de verdiensten van die kandidaten die in de betrokken voorbereidende instanties van de Raad is verricht”.’ Lees Koen Geens nam niet de beste Belgische kandidaat die uit de selectieprocedure kwam.

Op 30 september 2020 werden de aanklagers beëdigd volgens een online melding van de Nederlandse regering. Europese aanklagers worden benoemd voor een niet-hernieuwbare termijn van 6 jaar. De Raad van de EU (met de ministers van justitie) kan besluiten deze termijn aan het eind van deze periode met maximaal 3 jaar te verlengen. Het besluit staat online. Yves Van Den Berge, de adjunct-directeur van het kabinet van toenmalig minister van Justitie Koen Geens (CD&V) kreeg op 29 juli 2020 de functie voor België nadat hij achter het net viste voor de functie van hoofdaanklager.

Vorstelijk betaald

Al die aanklagers zitten dus vorstelijk betaald al bijna een jaar of langer met de duimen te draaien. Niet bij gebrek aan dossiers overigens. Kövesi beweerde eerder dat ze op basis van statistieken schat meteen aan 3000 zaken te kunnen beginnen. Meteen gaf ze ook aan dat met 32 aanklagers dit haar niet zal lukken. Ook de gevraagde budgetten moeten veel hoger. Dusver betaalt de Europese Unie dus al bijna drie jaar salarissen aan de hoofdaanklager, haar twee assistenten en een leger medewerkers terwijl EPPO nog steeds niet operationeel is. Bij gebrek aan een begroting kan EPPO nog steeds niet aan de slag. Kövesi wil de Europese Unie nu dwingen om de knoop door te hakken tegen 1 juni 2021.

Ondertussen smeedt EPPO de banden met de Europese instellingen. Afgelopen januari sloot EPPO een samenwerkingsovereenkomst met Europol in De Haag. Europol is de samenwerking van de politie binnen de Europese Unie en wordt geleid door de Belgische Catherine De Bolle. De politiediensten in de 27 EU-lidstaten wisselen informatie uit via Europol. In februari volgde een samenwerkingsovereenkomst met Eurojust. Dit agentschap van de EU, eveneens in Den Haag gevestigd, is de samenwerking tussen de gerechtelijke diensten van de EU-lidstaten. Eurojust telt trouwens ook één openbaar aanklager, rechter of politieambtenaar per lidstaat.

Europese Rekenkamer

EPPO is gehuisvest op de Kirchberg in Luxemburg naast het Hof van Justitie van de EU en de Europese Rekenkamer (ECA). De Europese Rekenkamer zou in principe veel dossiers kunnen doorspelen (in haar laatste jaarverslag klaagde zij dat Olaf, de antifraudedienst van de Europese Commissie, teveel dossiers zonder gevolg klasseerde). Het personeel is aangeworven en een ‘case management system’ draait op computers.

De werkrelaties en afspraken met alle mogelijke partners zijn zo goed als afgerond. Zelfs de ‘European Delegated Prosecutors’ zijn al in tien lidstaten benoemd ondanks de politieke inmenging in de selectie. De vraag is of de Europese Commissie en de Europese Raad het startschot durven lossen voor 1 juni.

Yves Van Den Berge

Europese openbaar aanklager is wachten beu