Een studie uitgevoerd door de Universiteit van Amsterdam (UvA) over stikstofdepositie van twee individuele melkveebedrijven, komt tot de vaststelling dat bijna niet te meten is welke individuele boerenbedrijven verantwoordelijk zijn voor stikstofneerslag. Deze resultaten geven het Nederlandse stikstofbeleid mogelijk een ferme deuk. In Vlaanderen is de situatie enigszins anders. Toch wil landbouwminister Jo Brouns (CD&V) dat er met deze Nederlandse studie rekening wordt gehouden.

‘91 % van de totale stikstofuitstoot wordt verspreid in de hogere atmosfeer en over grote afstanden getransporteerd. Dat betekent dat amper 9% van de totale uitstoot in een straal van 500 meter rond de stal neervalt. Verder dan 500 meter van de stal is er nog een effect, maar de bijdrage van één specifiek bedrijf buiten de 500 m-cirkel is laag ten opzichte van de achtergrondconcentratie aan ammoniak.’

Dat stelt een nieuwe Nederlandse studie van de Universiteit van Amsterdam. Vrij vertaald: er valt verder dan 500 meter van een boerenbedrijf haast niet uit te maken of het bedrijf écht een bijkomende negatieve stikstofimpact heeft op een natuurgebied. Daarmee dreigt de studie de grondslag voor het strenge Nederlandse stikstofbeleid onderuit te halen. Die steunt immers grotendeels op 3.000 ‘piekbelasters’, boerenbedrijven die zogenaamd nefast zijn voor de omliggende natuur. En daardoor met sluiting worden bedreigd.

Geen peer review

De studie heeft enkele tekortkomingen. Ze heeft het over maar twee boerenbedrijven en is niet nagelezen door collega’s (“peer reviewed”, red.). Plus: ze werd uitgevoerd in opdracht van het Nederlandse Mesdag Zuivelfonds. Een lobby-organisatie voor de melkveehouderij. Maar de onderzoekers van de universiteit zeggen weliswaar grondig te werk te zijn gegaan voor beide boerderijen. Ze hebben verschillende diepgaande onderzoeksmethoden gebruikt om tot hun bevindingen te komen.

Het Mesdag-fonds vindt het allemaal geen bezwaar. Zij zijn bewust met de onderzoeksresultaten naar de Nederlandse media gestapt. ‘We wilden niet te lang wachten’, verklaart secretaris Lubbert van Dellen bij het onafhankelijke landbouwvakblad veld-post.nl.

De studie is ook in Vlaanderen gretig opgepikt. Samen met Nederland heeft ons land een van de strengste Europese regelgevingen rond stikstof. Ook Vlaanderen kent daarom zijn stikstofcrisis. Toch nuanceert woordvoerder van Vlaams landbouwminister Jo Brouns (CD&V) de implicaties voor Vlaanderen. Zonder de resultaten af te vallen.

Bevestiging

Bram Bombeek: ‘Deze studie verbaast ons niet. Wij zeggen al langer dat stikstofdepositie moeilijk individueel te meten is. Maar de context is anders in Nederland. Daar zijn duizenden individuele boerenbedrijven als piekbelaster aangewezen, in Vlaanderen minder dan 50. Onze boerenbedrijven liggen ook dichter bij de natuur. Daarom is onze algemene aanpak, waarbij alle boerenbedrijven water bij de wijn moeten doen, beter dan de Nederlandse. In Nederland worden immers méér individuele bedrijven ten onrechte van een te hoge stikstofvervuiling beschuldigd.’

‘Maar een boer die in Vlaanderen nu een vergunning aanvraagt en met strengere stikstofdrempels moet werken dan de industrie, die kan last ondervinden omdat de wetenschappelijke modellen hem voorhouden dat de stikstofuitstoot van zijn boerenbedrijf een natuurgebied op twee kilometer afstand kan beïnvloeden’, gaat Bombeek verder. ‘Terwijl ook deze Nederlandse studie opnieuw aantoont dat dat dus onzin is.’

Stikstofdecreet blijft uit

Bombeek stelt zich dus vragen bij de wetenschappelijke basis van het Vlaamse stikstofdecreet. Daarover bestaat onenigheid binnen de Vlaamse regering tussen minister Brouns en zijn collega op leefmilieu, Zuhal Demir (N-VA). Ook de Raad van State heeft ernstige bedenkingen.

Brouns wil het decreet niet goedkeuren zolang er geen onafhankelijke milieu-effectenrapportage is die de werkelijke impact van de Vlaamse stikstofuitstoot onderzoekt. Maar het probleem gaat dieper. N-VA wil de stikstofuitstoot uit landbouw ook verminderen zodat bedrijven en gezinnen stikstof kunnen blijven uitstoten. CD&V kiest de kant van de boeren.

Bombeek: ‘Wij willen dat het Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek VITO de in Vlaanderen gebruikte stikstofmodellen toetst aan de inzichten uit deze studie. Ook het VITO geeft immers al toe dat stikstofneerslag in modellen gieten en achteraf toetsen aan reële metingen, een bijzonderlijk moeilijke zaak is. Er zit een grote foutmarge op wanneer je gaat meten. Iedereen weet dat. Maar omdat er eigenlijk geen betere methode bestaat, blijven we het model toepassen. Tot zover de wetenschappelijke onderbouwing. Zo riskeren we natuurlijk onze eigen problemen te blijven organiseren.’

Piekbelasters

Andy Pieters, de woordvoerder van leefmilieuminister Zuhal Demir, neemt akte van het Nederlandse onderzoek. Voor hem staat er niets nieuws in. ‘De modellen werken in Nederland voor de algemene uitstoot, zegt de studie zelf. Maar omdat men in Nederland werkt met een andere definitie van piekbelasters, toont deze studie wél aan dat hun beleid problematischer is. Net daarom nemen we in Vlaanderen algemene maatregelen die de algemene uitstoot moeten terugdringen, eerder dan ons te concentreren op individuele stikstofneerslag. Maar dat wil niet zeggen dat er bijons niet enkele piekbelasters zijn dicht bij kwetsbare natuur.’

Het stikstofbeleid werkt maatschappelijk polariserend. In Nederland lijkt men ondertussen een bocht te willen inzetten omdat er meer en meer vraagtekens komen bij de wetenschappelijke onderbouwing ervan. Lees in dat opzicht het interview met de Nederlandse wetenschapsjournalist Arnout Jaspers en het werk van de Nederlandse datawetenschappers Marc Jacobs en Ronald Meester.

Zuhal Demmir

Studie Universiteit Amsterdam haalt basis stikstofbeleid onderuit, mààr….