Blasfemie als katalysator voor talibanisering

In Pakistan zitten zeventien mensen in de dodencel op beschuldiging van blasfemie. De omgang met die wet toont een groot probleem in de Pakistaanse samenleving. Moslimextremisten gebruiken de blasfemiewet voor hun religieus opbod in de maatschappij. Meer is nooit genoeg en ze schuwen geen geweld. Maar ook de politieke elite weet de wet goed te gebruiken.

Portret van een wet

Mohammed Ali Naqvi draaide een documentaire over de rol die de blasfemiewet speelt in de Pakistaanse politiek en maatschappij. Zijn eerlijk en pijnlijk portret was onlangs te zien op Canvas (VRT) en is online nog steeds te bekijken.

De documentaire zit goed in elkaar. Enkel de spelers komen aan het woord, er is geen vertelstem. Als gekoppelde miniseries leidt de documentaire je van het ene schrijnende verhaal naar het andere. Alles wordt aan elkaar geregen door één constante: de extremistische prediker Rizvi. Sober geschreven tussenteksten leiden de kijker verder in het verhaal. De hoofdrolspelers staan aan verschillende kanten van het verhaal. Zowel aanklagers als beschuldigden krijgen het woord. Zo probeert de documentaire een breder inzicht te geven in het hele blasfemieverhaal.

Blasfemie als politiek opbod

In het begin van de reportage vat Khadim Hussain Rizvi het mooi samen: Godslastering pleegt eenieder die de profeet niet respecteert of erkent als laatste profeet. Daarin gaat de predikant wel heel ver. Hij is dan ook de motor van de partij  Tehreek-e-Labbaik Pakistan (TLP), een extreem-islamitische partij die opgericht werd om elke afzwakking van de blasfemiewet tegen te houden.

In de reportage is goed te zien hoe ze bij de TLP niet vies zijn van wat overtrokken retoriek, straatgeweld en doodsbedreigingen. De voormalige predikant gebruikt de blasfemiewet als katalysator voor wat een slachtoffer van de situatie de ‘talibanisering’ van Pakistan noemt.

Asia Bibi

Een belangrijke plaats in het verhaal krijgt Asia Bibi. Een christelijke vrouw die bijna tien jaar vastzat op beschuldiging van blasfemie. Na enkele veroordelingen en jaren in de dodencel werd ze door het hooggerechtshof vrijgesproken. Het verhaal van Asia Bibi ging de wereld rond. Dat wakkerde het protest rond haar vrijlating voor het hooggerechtshof enkel aan. En dat is in Pakistan een deel van het probleem: Het gerecht — en zeker de lagere gerechtshoven — is zeer gevoelig voor de meutes die buiten op straat protesteren of zelfs met geweld de gerechtshoven binnendringen.

Religieuze minderheden, zoals christenen en hindoes maken slechts 3% van de Pakistaanse bevolking uit. Toch zijn 40% van de blasfemiezaken gericht tegen leden van die religieuze minderheden.

Asia Bibi heeft geluk gehad. Zij kon de dans ontspringen en vluchtte naar Canada. Anderen kwamen er echter minder goed vanaf. Zo toont de reportage hoe een student op de universiteit door een opgehitste meute zijn kamer uitgehaald en doodgeslagen wordt. Letterlijk. Zijn misdaad? Hij was een activist die pleitte voor een lager inschrijvingsgeld aan de staatsuniversiteit. Hij werd beschuldigd van blasfemie en gelyncht. Enkel een beschuldiging is genoeg. Bewijs is niet nodig.

Pervers

Hier komt de perversiteit van die blasfemiewet tot uiting. Wie vandaag beschuldigd wordt, is bij voorbaat al veroordeeld door het opbod in de maatschappij. Je raakt nooit meer van die beschuldiging af.  Daardoor is migreren is vaak de enige uitkomst. En dat is iets wat ook de elite soms goed uitkomt.

Net zoals de religieuze beweging van TLP-politici als Imran Khan hun goed uitkomt. Het maakt hun zaak om steun te vragen bij het Westen groter, want we willen toch niet dat Pakistan overgenomen wordt door die extreme religieuze partijen?

De reportage neemt de kijker mee in het hele verhaal. Zonder belerend te zijn, zonder overdreven emoties. Het is geen pamflet. De kijker is een toeschouwer en voor zijn ogen ontrolt zich het hele verhaal. Een verhaal waar je niet vrolijk van wordt.

Een aan te raden reportage voor een corona-avond of regendag. Blasfemie is nog tot 2 mei 2020 gratis te bekijken op VRT.nu of op de app van VRT.nu.

Hieronder de trailer van de documentaire, met Engelstalige ondertitels.