Brexit is geen zwart-witverhaal

‘Farage staat achter in de pub met een groot glas bier in de hand. Hij draagt “wellies”, kniehoge rubberlaarzen die goed van pas komen op het zompige Engelse platteland, en een groene jagersjas. (…) Ik tik hem op de schouder en introduceer mezelf als correspondent van de “Dutch Financial Times”. Zo zeg ik dat tegenwoordig.’

Meer dan een gewone peiling

Mathijs Schiffers woont en werkt in Londen als correspondent voor het Nederlandse Het Financieele Dagblad. Hij besloot om in de maanden voor het brexitreferendum van 23 juni 2016 tien plaatsen in het Verenigd Koninkrijk te bezoeken. Zijn doelstelling is simpel: peilen of die brexit het nu al dan niet zou halen. Na de stemming trok hij terug naar dezelfde plaatsen om de sentimenten op te nemen.

Noord-Ierland, de Londense City en partijpolitieke strubbelingen krijgen allemaal hun plaats in het goed resumerende werk. Schiffers probeert de keuze voor de brexit te begrijpen. Hij stelt zich open op en luistert naar de gewone mensen die hij interviewt. Daarbij komt hij tot interessante bevindingen die te zelden in onze media aan bod komen.

Het dwarse Birmingham

Wat te denken van Birmingham, bijvoorbeeld. Deze multiculturele grootstad koos verrassend voor ‘Leave’. Zeer nipt was het: 50,4 procent tegen 49,6 procent. In de stad heeft de keuze van stemgerechtigde immigranten en hun nakomelingen misschien wel de doorslag gegeven.  Een jongeman die de brexit betreurt verklaart: ‘Ik weet dat er in de Aziatische gemeenschappen van Birmingham veel voor brexit is gestemd.’

Een troosteloos Wales

In Wales botst hij op veel weerstand tegen dezelfde Europese Unie die er massa’s geld inpompte. Het plaatsje Ebbw Vale koos met 62 procent voor Leave. ‘Ooit was dit een levendig oord, gedragen door een megafabriek waar in de omgeving gewonnen ijzererts tot staal gesmeed werd. Charlie Chaplin kwam er nog optreden. Nu is het stadje zo dood als een pier.’ Begin deze eeuw vloeide er meer dan tien jaar lang vanuit de EU 62 miljoen euro naar deze plek. Het plaatsje heeft nieuwe scholen en een nieuw ziekenhuis, met hulp van de EU. Maar het is een van de armste streken van West-Europa. Schiffers treft er alleen troosteloosheid aan. Ebbw Vale was de thuishaven van Aneurin Bevan, de architect van het Britse zorgstelsel of NHS.

Het koppige Schotland

De Schotse klok luidt anders. Wanneer Mathijs Schiffers in Schotland is, spreekt hij telkens met een Nederlandse zakenman af. Die woont al sinds de jaren 60 in Edinburgh. Hij steunt de Schotse onafhankelijkheid en liet op een van de heuvels die hij bezit met stenen het woord YES leggen. Ook al was de Nederlander stemgerechtigd bij het Schotse referendum, in het brexitreferendum kreeg hij geen stem.

De auteur spreekt er ook een eurosceptische voorman van de doorgaans eurofiele Schotse nationalistische partij, de SNP. Jim Sillars was ooit vicevoorzitter van de SNP en zetelde ook in het Lagerhuis. Hij is voor de Schotse onafhankelijkheid en voor de brexit. ‘Dat is een combinatie die ik op dat moment nog niet ben tegengekomen’, schrijft Schiffers, ‘maar die ergens wel logisch klinkt’.  Het gaat hem immers om onafhankelijkheid, niet alleen van Londen maar ook van Brussel. ‘De euro kan alleen overleven als onderdeel van een Europese superstaat. Als we daar lid van blijven zijn we straks misschien verlost van de Engelsen om onder de vleugels van de Duitsers verder te moeten. Dan zijn we dus niets opgeschoten.’

Brexitland: een onwaarschijnlijk verhaal

De auteur onderscheidt zich van andere berichtgevers over de brexit door zowat alle facetten van het brexidebat te belichten. Wie het complexe verhaal en de achterliggende beweegredenen van de keuze van vele Britten wil begrijpen, moet zeker dit vlot geschreven boek lezen.

‘Hoe brexit afloopt is in het voorjaar van 2018, een jaar voordat het Britse vertrek uit de EU moet plaatsvinden, niet bekend. Misschien blazen de Britten hun aftocht wel af? Het lijkt onwaarschijnlijk, maar niets kan worden uitgesloten in deze spraakmakende geschiedenis.’