De grote impact van Hendrik VIII

Vraag aan een belezen gezelschap: ‘Wat zegt de naam Hendrik VIII jullie?’ Vrij snel kom je uit op de volgende begrippen: de anglicaanse kerk, zes vrouwen, onthoofding, een zwaarlijvige tiran en de dynastie van de Tudors. De geschiedenis van een van de meest iconische koningen van Engeland is bijzonder goed gekend. De vele romans, theaterstukken, tv-series en Hollywoodfilms dragen hier een grote verantwoordelijkheid voor.  Je kan je dus afvragen of een nieuw boek over de illustere koning, een boek dat bovendien slechts een goeie 190 bladzijden beslaat, nog veel kan bijdragen tot onze kennis. Ik verklap je nu al het antwoord: ja.

Pracht, praal en de Dood

Dick Harrison is niet de eerste de beste. De Zweed is nationaal historicus van Zweden en hij schreef al een omvangrijk oeuvre samen. In Zweden geniet hij bekendheid als presentator van verschillende historische programma’s. Je hoeft dus niet per sé met een populair mediafiguur te werken om zo’n formats te laten slagen. Dat bewijst de Britse BBC overigens ook telkens weer.

Harrison vat de biografie van Hendrik VIII aan met een bekend renaissanceschilderij van Hans Holbein. Het toont twee ambassadeurs met op de voorgrond een vervormd beeld (een anamorfose) van een schedel. Het doek bevat alles waarmee je Hendrik VIII ook kan beschrijven: pracht, religie, wetenschap, politiek en de dood. Het verhaal van Hendrik is in de woorden van de auteur ‘een reis naar het land van de macht, naar het land van de dood, naar een tijd die beslist slechter was dan de onze, maar die van cruciaal belang was voor de ontwikkeling van de fragiele middeleeuwse monarchieën in West-Europa tot natiestaten’.

De kwetsbaarheid van de dynastie

Het besef dat zijn monarchie fragiel was, blijkt de grote drijfveer van de koning. Zijn vader, Hendrik VII, veroverde de troon van Engeland na de Slag bij Bosworth. Het betekende het einde van de beruchte Rozenoorlogen en de installatie van het huis Tudor op de troon.

Dick Harrison slaagt er bijzonder wel in om deze complexe periode in de geschiedenis van Engeland eenvoudig en helder uit te leggen. Hij neemt zelfs in enkele zinnen de tijd om ruim bekende misvattingen te weerleggen. Dat doet hij doorheen het boek. Hendrik was overigens niet de voorbestemde troonopvolger, dat was zijn broer Arthur. Maar de ‘reserve’ kwam op de voorgrond toen de bejubelde en pasgehuwde Prins van Wales onverwacht overleed in 1501. Hendrik nam niet alleen de plek van zijn broer in als kroonprins, maar ook als echtgenoot van de jonge weduwe Catharina van Aragon. Zijn vader Hendrik VII wilde niet riskeren dat hij de hele rijkelijke bruidsschat terug diende te schenken aan de Spaanse vorsten.

Koning, hervormer, tiran

De keuze om de jonge Hendrik dan maar te laten huwen met zijn schoonzus leidde tot diepgaande consequenties voor het Engelse koninkrijk. Het belangrijkste en bekendste gevolg is zijn scheiding van de koningin, omdat Hendrik een zoon wilde. Zij kon hem die niet schenken en hij maakte zich grote zorgen over het voortbestaan van zijn dynastie.

Het contrast tussen de jonge en energieke Hendrik VIII en zijn latere bijna uitgebluste zelf is groot. Het leven van deze vorst leest dan ook als een roman en bevat tien keer meer intrigerende verhaallijnen dan de vijf seizoenen van The Crown bijeen. Dan heb ik het over het rijke aanbod van de personages nog niet gehad. Harrison besluit met de bewering dat er weinig vorsten in de Europese geschiedenis zo’n grote ‘constructieve als destructieve’ invloed op hun land hebben gehad als Hendrik VIII. Het boek ‘Hendrik VIII. Koning, hervormer, tiran’ bevat mooie en verduidelijkende illustraties. Kortom, het boek is een aanrader.