Shakespeare in scène gezet: anekdotes om te koesteren

Wie allerlei boeiende discussies over William Shakespeare of zijn werk wil leren kennen en bovendien graag over steengoede films leest, moet absoluut het boek Shakespeare in scène gezet door Karel Deburchgrave lezen.

Karel Deburchgrave bracht onlangs het boek Shakespeare in scène gezet uit. Hij slaagt erin het verhaal luchtig en bondig te vertellen zonder inhoudelijke toegevingen te doen. De liefde voor het oeuvre spat van de bladzijden. Deburchgrave uit geen blinde liefde, maar behandelt respectvol zowel de toneelstukken als de sonnetten van Shakespeare. Hij geeft de context van het literaire werk. Hetzelfde doet hij met de filmklassiekers op basis van dat werk.

Proloog

Het boek begint met de auteur en zijn nagelaten werk. Daarbij gaat Deburchgrave in op de twisten tussen de Oxfordianen en de Stratfordianen, die discussiëren over dat auteurschap. De ene gelooft nooit dat een auteur die weinig Latijn en nog minder Grieks kende de echte auteur is. De andere is er heilig van overtuigd dat de zoon van een ambachtsman uit Stratford-upon-Avon, die zijn naam op 47 manieren schreef, wel degelijk de auteur is. Deburchgrave lijkt de Oxfordianen tot op zekere hoogte te geloven. Niet elk toneelstuk passeert de revue, maar de meeste van Shakespeares 37 stukken komen aan bod. De belangrijkste toneelstukken dienen als kapstok voor een hoofdstuk.

Ook de Shakesqueer-studies krijgen aandacht. De auteur doet dat op zeer genuanceerde wijze. Hij verliest zich niet in de misschien terechte kritiek dat de genderstudiesgemeenschap de neiging heeft om postuum alle grote namen te claimen als homoseksueel. Deburchgrave geeft analyses, bespreekt teksten en wijst op het belangrijk feit dat dat misschien niet zo’n belangrijk gegeven was in die tijd.

Biografie

Zoals de titel aangeeft, is het boek geen biografie van William Shakespeare. Het boek gaat over de belangrijkste filmadaptaties. Het waarom en het hoe van filmmakers die de historische toneelstukken, tragedies en komedies van een Elizabethaanse toneelschrijver in een ander medium een nieuwe vorm gaven.

In thematische hoofdstukken fileert hij telkens een toneelstuk en de belangrijkste verfilmingen. Sommige van die verfilmingen zoals Macbeth door Orson Welles zijn klassiekers van de cinema. Dat blijken er best veel. Denk maar aan de Shakespeare-adaptaties door Akira Kurosawa die zich afspelen in het klassieke Japan: Ran, Troon van Bloed en De slechten slapen goed.

De besproken filmklassiekers beperken zich trouwens niet tot enkel adaptaties. Intelligente scenario’s over de ontstaansgeschiedenis van Romeo en Julia, de auteurskwestie en het Elizabethaanse toneel zoals Shakespeare in Love gelden ook als ensceneringen van Shakespeare. Niet elke film krijgt evenveel aandacht, maar soms is herhaalde korte situering zoals bij Anonymous (2011) voldoende.

Filmkennis

Met meer dan vijfhonderd langspeelfilmen of televisieverfilmingen is Shakespeare de meest verfilmde toneelschrijver. Niet de minste regisseurs waagden zich aan het werk van Shakespeare. De Britten en de Amerikanen zijn trouwens niet de enigen. Italianen, Fransen, Japanners, … deden een poging.

De enorme filmkennis van Deburchgrave zorgt soms zelfs voor echte ontdekkingen, dankzij de voetnoten met Youtube-link. De aandacht voor anachronismen, intertekstualiteit en knipogen naar andere films maken dat het lezen aanvoelt als een gezellige babbel met leuke anekdotes. Elk hoofdstuk bevat fijne weetjes en dwarsverbanden die zelfs voor vele fans nieuw zullen blijken.

Scenarist

De belangrijkste vraag is: waarom zijn er al zolang zoveel verfilmingen van Shakespeare? Volgens Deburchgrave is dat eenvoudig te verklaren: Shakespeare schreef als een volleerd scenarist uit Hollywood. Héél leuk is de annex waarin Deburchgrave de klassieke plot of het Hollywoodmodel uitlegt aan de hand van Shakespeare in love. Naast een bibliografie en trefwoordenregister staat achteraan in het boek ook een filmografie.

Het boek nodigt de hele tijd uit om films te herbekijken met de nieuw opgedane kennis uit het boek. Het draagt bij tot het lees- en kijkgenot. Dat was misschien wel de bedoeling. Kortom, een boek om te koesteren.