Een parel van een biografie in stripvorm

Op 16 december verscheen één van de mooiste strips van 2021 eindelijk in het Nederlands. De Genkse uitgeverij Daedalus gaf al haar tweede stripbiografie over striptekenaar Edgar P. Jacobs uit. Deze Le Rêveur d’Apocalypses of Edgar P. Jacobs de Doemdromer is een ware parel. Zowel qua biografie van een kunstenaar als qua stripverhaal.

Blake en Mortimer

De oorspronkelijk bij de Franse uitgeverij Glénat verschenen biografie in stripvorm over Edgar P. Jacobs is tegelijk een grafische hommage aan het voorwerp van de biografie als een beklijvend verhaal dat als stripverhaal bestaansrecht kan claimen. Edgar P. Jacobs was de schepper van Blake en Mortimer. Eén van de eerste grote reeksen afkomstig uit het weekblad Kuifje. Een enorm geprezen reeks, maar door het maniakale detailisme en het speciale karakter van de auteur ook een reeks met relatief weinig albums die met steeds grotere tussenpozen verschenen. Tegenwoordig verschijnen meerdere albums per jaar door verschillende teams van auteurs, maar in de jaren 1960, 1970 en 1980 was het steeds langer wachten op een nieuw album van de eenzaat Jacobs.

In een 144 pagina’s dik album verscheen de biografie in hardcover (in een beperkte oplage) en in softcover-uitvoering. Het is door zijn genre en door de aanpak een stripalbum dat meer dan de klassieke striplezer kan bekoren. In zekere zin is het ook een graphic novel of striproman.

De Franse scenarist François Rivière kende Jacobs tamelijk goed ondanks het leeftijdsverschil en ging hem meerdere keren uithoren. Rivière brak zelf begin de jaren 1980 door als scenarist van strips die zich enorm inspireerden op het œuvre van Jacobs. Zijn kompaan de tekenaar Floc’h tekende in een stijl die het midden hield tussen de klare lijn van Hergé (de tekenaar van Kuifje) en de zeer markante tekenstijl van Jacobs die bekend is van de Blake & Mortimer-verhalen. Naast die manifeste Jacobs-sfeer en tekenstijl ademden de stripverhalen van Rivière en Floc’h ook uitdrukkelijk de sfeer uit van Agatha Christie en Alfred Hitchcock. ‘Op zoek naar Sir Malcolm’ was een enorm succes. Een succes dat zeker ook te danken was aan het feit dat Jacobs jaren deed over een nieuw album van Blake & Mortimer en lezers snakten naar die specifieke vorm van escapisme.

Rivière en Wurm

De twee andere eerder verschenen delen (van wat later de reeks Albany ging heten) bleken door uitgeversperikelen en uitgeefrechten veel minder een succes in het Nederlands. Rendez-vous in Sevenoaks en Dossier Harding loonden nochtans ook de moeite, maar verschenen bij de zeer klein uitgeverijen Panda en Mondria. Blitz was vooral een duur kijkboek op raar vierkantig formaat. Deel vier Olivia Sturgess verscheen pas 20 jaar later in 2004 en was toch veel minder een geslaagde strip. François Rivière ontpopte zich ondertussen als striponderzoeker en als scenarist. Voor de begenadigde striptekenaar Jean-François Miniac schreef hij adaptaties van Agatha Christie die verschenen bij de Brusselse uitgeverij Claude Lefrancq. Het onverkwikkelijke faillissement na de overname door de Franstalige uitgever Patrice Le Hodey liet hen allemaal berooid achter. Eén van die andere berooide striptekenaars was Philippe Wurm die stripadaptaties tekende van Nero Wolfe (naar Rex Stout) en Maigret (naar Georges Simenon).

De match tussen Rivière en Wurm voor deze unieke stripbiografie is geen toeval. Na die periode bij Lefrancq begin jaren 1990 tekende Wurm de succesreeks De Rochesters naar scenario’s van Jean Dufaux. Een reeks die net als Albany zowel visueel als inhoudelijk schatplichtig was aan Jacobs.

Stripbiografie

Enkele jaren vroeger in 1984 schreef Rivière voor striptekenaar Francis Carin een kortverhaal over Edgar P. Jacobs in het weekblad Kuifje. ‘E.P Jacobs dans le théâtre du mystère’ verscheen zowel in Tintin als de Vlaamse tegenhanger Kuifje. In die periode schreef Rivière de scenario’s voor de reeks Victor Sackville van tekenaar Carin. De volgende jaren schreef Rivière verschillende essays over Jacobs en een boek, Edgar P. Jacobs ou Les entretiens du Bois des Pauvres (in 2000 uitgegeven bij Carabe). Dat boek diende als basis voor het scenario van de hier besproken stripbiografie.

Toch was iemand Rivière voor. In 2012 verscheen al een soort geromantiseerde stripbiografie La marque Jacobs: une vie en bande dessinée bij Editions Delcourt. Het scenario was van Rodolphe (bekend van de samenwerking met Georges Van Linthout) en met tekeningen van de Franse illustrator Louis Alloing. De Nederlandse editie verscheen ook bij Daedalus als Het Jacobs-teken: een leven in stripvorm. Het weerhield gelukkig Rivière en Wurm niet om aan De Doemdromer te beginnen of verder te werken.

Grafisch en inhoudelijk meesterwerk

Deze biografie is zowel vormelijk als inhoudelijk een meesterwerk. De bladspiegel van de pagina’s is enerzijds zeer klassiek, maar anderzijds is het ritme van de grafische vertelling zeer apart. Wurm bouwt zijn tekeningen in de ‘cases’ of vakjes zeer traag op. De grootte van de vakjes of stroken wisselt aan de lopende band. Elke pagina is een klein kunstwerkje. Het mag dan ook niet verbazen dat de in Chinese inkt gezette originele pagina’s bij de Brusselse Gallerie Champaka momenteel te koop zijn vanaf 1200 tot 1350 euro per stuk.

Een simpele wandeling door Brussel kan pagina’s lang duren alsof het een film noir was. Een soort grafische slow cooking. De details, de accessoires en de scenografie zijn zeer minutieus uitgewerkt. De jaren 1940, 1950, 1960, 1970 enzovoort lijken perfect gedocumenteerd. Elk hoofdstuk lijkt wel een tijdscapsule.

De relaties tussen de protagonisten waaronder bekende schilders en stripauteurs ogen en lezen zeer authentiek. Nergens verbloemt Rivière de mindere kantjes van Jacobs of zijn stroeve omgang met andere auteurs, ex-collega’s, uitgevers enzovoort. Zelfs de buitenechtelijke affaire komt kuis aan bod. Zoals een burgermannetje als Jacobs past.

De doemdromer is zeker een aanrader en misschien ook een excuus om de originele stripverhalen van Jacobs te herlezen. Daarna loont het zeker de moeite om het werk van zowel François Rivière als Philippe Wurm te herlezen, als het tenminste nog te vinden is.