Rond de Kaap: een toegankelijk boek over een eigenwijze Antwerpse zakenman

Rond de Kaap van journalist Tom Dieusaert is een geschiedenisboek met een heel aparte insteek. Opgehangen aan één man vertelt de auteur meerdere verhalen en schetst hij een beeld van de zestiende eeuw en hoe wij daarmee omgaan.

Het hoofdpersonage is de Antwerpse zakenman Isaac Le Maire. Het soort man waarvoor de uitdrukking ‘klinkt het niet dan botst het maar’ lijkt uitgevonden.

Oprichter van handelscompagnieën, steenrijk, aandeelhouder/stichter van de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC), hond in een politiek kegelspel, speculant, berooide vader van een ontdekkingsreiziger, … om maar enkele epitheta te noemen.

De auteur is een Vlaamse journalist die in Argentinië woont en daar ook af en toe reisleider speelt. Iemand met een voorliefde voor merkwaardige details en sappige anekdotes.

Persoonlijke ontdekkingsreis

Dieusaert neemt de lezer mee op zijn persoonlijke ontdekkingsreis over twee continenten, vaak met de fiets, een speurtocht naar Isaac Le Maire en diens zoon Jacques. Die zoon was in alles een onderdeel van het levenswerk van zijn vader. Een zoon die een zeestraat ontdekte om sneller en veiliger rond Kaap Hoorn te varen.

Het hoe en waarom van die ambitie doet Dieusaert mooi uit de doeken en hij geeft er naast historische feiten ook boeiende persoonlijke reiservaringen bij.

Doornik

Isaac Le Maire was een Antwerpse zakenman, maar ‘afkomstig’ uit Doornik. Geen onbelangrijk detail. Gefortuneerde protestanten uit Frans-Vlaanderen en Doornik hadden zich een generatie eerder massaal in Antwerpen gevestigd.

Een Franstalige Nederlander dus uit een gebied dat niet enkel rijk was, maar eeuwenlang gecontesteerd bleef tussen Frankrijk en de Bourgondische of Habsburgse Nederlanden. Dat in een tijd van godsdiensttwisten en van een beginnende langeafstandshandel over zee.

Geldkwestie

De ondertitel van het boek is ‘contra de VOC’. Daarmee raakt Dieusaert aan de essentie rond Isaac Le Maire. Als vroege en grote investeerder in de Vereenigde Oostindische Compagnie groeide Le Maire uit tot een gebrouilleerde tegenstander van de VOC. Althans dat was altijd de visie van hoofdzakelijk Nederlandse historici.

Maar zoals vaker blijkt dat een tikkeltje complexer en vooral veel genuanceerder. Gelukkig hebben we nu dit boek dat het jarenlange conflict weergeeft vanuit het perspectief van beide kampen. En eigenlijk komt er een geheel nieuwe conclusie over die geldkwestie, maar laten we dat vooral niet verraden.

Scharniermomenten

Het boek kan trouwens ook op een andere manier gelezen worden. Bijvoorbeeld als het gevecht van een eigenwijze man die zich op zijn (zakelijk) instincten, niet onaanzienlijke politieke en geografische kennis en misschien zelf religieuze overtuiging een weg baande door één van de interessantste scharniermomenten in de wereldgeschiedenis. Toen het kapitalisme is ontstaan.

De omvaart van Kaap Hoorn is vanuit dat oogpunt een kapstok om een man en zijn tijd te portretteren. Dieusaert slaagt daarin. Le Maires tijd was overigens een brutale tijd, maar ook een tijd van ontdekkingsreizen, inpolderen van moerassen, speculatie op van alles en nog wat, en uiteraard godsdienstoorlogen en opstanden.

Kortom Rond de Kaap is interessant, onderhoudend, leerrijk en vooral zeer aangenaam om lezen. Het werk is bovendien prachtig geïllustreerd. Een aanrader.