Eerherstel voor slachtoffers van Jack the Ripper

De schimmige figuur van Jack the ripper houdt het brede collectieve bewustzijn al bezig sinds zijn eerste bloederige optreden in de Londense wijk Whitechapel in de zomer van 1888. In totaal lieten vijf vrouwen het leven.

Er zijn bibliotheken volgeschreven over de vermeende identiteit van ’s werelds meest bekende seriemoordenaar. Hij slaagde er immers in om na elke moord in het geheim te vertrekken zonder een spoor na te laten. Ook al deed de politie haar uiterste best, het onderzoek raakte overweldigd omdat de politie nog nooit met een moordzaak van deze omvang te maken had gehad.

Alles bij elkaar werden er meer dan 2.000 mensen ondervraagd en werd naar meer dan 300 ondervraagden als mogelijke verdachte nader onderzoek gedaan. Het leverde niets bruikbaars op. De misdaden inspireerden door de tijd heen kranten, schrijvers, filmregisseurs en documentairemakers in het ontwikkelen van allerlei pistes.

Je kan de zoektocht naar de identiteit van Jack the Ripper een beetje vergelijken met de Vlaamse speurtocht naar het verdwenen paneel van de Rechtvaardige Rechters uit Het Lam Gods van de gebroeders Van Eyck: theorieën alom, maar het antwoord blijft een mysterie.

Een nieuwe blik

Wat kan dan nóg een boek over Jack the Ripper toevoegen aan de al overvolle bibliotheek over het onderwerp? Halle Rubenhold, voormalig conservator van de National Portrait Gallery in Londen, betreedt met haar De vijf van Whitechapel een pad dat toch nog niet bewandeld is.

Haar focus ligt in de zaak niet op de moordenaar en zijn identiteit. Zij kijkt naar de slachtoffers van the Ripper, althans naar de vijf ‘canonieke’ slachtoffers. Dat zijn degenen van wie de politie met zekerheid kon zeggen dat zij door dezelfde persoon waren vermoord in de wijk Whitechapel in de East End.

De slachtoffers werden en worden vaak eenvoudig omschreven als prostituees, maar het boek van Rubenhold legt het diepere verhaal achter die vrouwen bloot. De politie van destijds nam gemakshalve aan dat de slachtoffers hun lichaam verkochten, omdat prostitutie een veelvoorkomend fenomeen was.

Wrede moorden

De wreedheid van de moorden schokte de wereld. Bij alle slachtoffers was de keel doorgesneden. Vervolgens waren vier van de vijf vrouwen van hun ingewanden ontdaan. Met uitzondering van de laatste moord vonden al deze slachtingen plaats in het donker, op straat.

De moorden legden de onbeschrijflijk erbarmelijke omstandigheden van de arme bevolking in Londen bloot. In Whitechapel waren de Spitalfields, nu een trendy plek, toen de groenten- en fruitmarkt, het kloppende hart waarrond een aantal van de slechtste straten en onderkomens van het hele gebied lagen. Prostitutie maakte er deel uit van het dagelijkse bestaan.

Eerherstel

Maar de lijkschouwingen van het onderzoek toonden aan dat Jack the Ripper geen seks had met zijn slachtoffers. Daarnaast waren er ook geen aantoonbare tekenen van verzet en leken de moorden in absolute stilte te hebben plaatsgevonden. Niemand in de buurt maakte gewag van geschreeuw.

Van drie van de vijf vrouwen was bekend dat ze op straat sliepen en dat ze in de nacht dat ze werden vermoord geen geld voor logement hadden. Het laatste slachtoffer werd in haar eigen bed gedood.

Halle Rubenhold werpt met haar vlot geschreven en grondig onderzoek een helder licht op de vijf vrouwen, die meer waren dan het omhulsel ‘prostituee’. Ze doorploegde archieven om een biografie van elk slachtoffer te kunnen maken. Op die manier creëerde ze een waar sociaal document met beschrijvingen van de armenhuizen en bordelen. Door haar gedegenheid herstelt ze de vijf slachtoffers helemaal in hun eer.

Het waren vrouwen die in de moeilijkste omstandigheden het beste probeerden te maken van hun ellendige leven. De vijf van Whitechapel is een passend eerbetoon aan Mary Ann ‘Polly’ Nichols, Annie Chapman, Elizabeth Stride, Catherine Eddowes en Mary Jan Kelly, de gekende slachtoffers van de anoniem gebleven Jack the Ripper. Ze zijn onze volle aandacht waard.

Tot slot: kijktip

In dezelfde sfeer wil ik u ook de tv-reeks The Long Shadow aanraden, nu te zien via VRT MAX. De reeks behandelt de moorden van de Yorkshire Ripper. Die vonden plaats tussen 1975 en 1980 en eisten dertien vrouwenlevens.

Deze tv-reeks laat op een pijnlijke manier zien hoe de radeloosheid van de politie en de kijk op de slachtoffers van deze Yorkshire Ripper honderd jaar na de moorden van Whitechapel weinig waren veranderd.