‘Frida Kahlo – Her Photos’: balanceren tussen pijn en genot

‘Ha, is dat die met haar doorlopende wenkbrauwen?’, vraagt mijn gezelschap. Ik frons de mijne en vraag me af of ik later zo herinnerd wil worden. Je hele leven samengevat in een paar wenkbrauwen. Ik knik en voeg er snel aan toe dat ze wel wat meer was dan dat. Veel meer. Tegelijk, de geschiedenis ingaan als een eigenzinnige vrouw die wars van de schoonheidsidealen haar ding doet, het lijkt me wel wat.

De crash

Waar ik niet over twijfel, is de verfrissende factor van de Frida Kahlo – Her Photos tentoonstelling in de Gentse Sint-Pietersabdij. De Mexicaans kunstenares Frida Kahlo ( 1907-1954) leefde kort en intens. Ze balanceerde tussen schoonheid en pijn en deed dit vol overgave. Toen ze achttien was, raakte ze betrokken in een ongeluk waarbij een tram de zijkant van haar bus ramde. Ze raakte zwaargewond en brak zowat alles wat een mens kan breken. Haar ruggengraat, heup, ribben en been waren gebroken. Haar voet verbrijzeld. Maandenlang was ze aan bed gekluisterd, ze vocht tegen de pijn. En ze verveelde zich. Steendood.

Haar moeder liet voor haar een installatie op bed bouwen zodat ze kon schilderen. Frida wou dokter worden, maar de omstandigheden deden haar grijpen naar het penseel. De pijn was het startpunt van haar carrière en doorkruiste ook haar kleurrijke schilderwerk. Surrealisme en sprookjesachtig heldere kleuren gecombineerd met taferelen die pijn en verdriet messcherp afbeelden. Dit is Frida Kahlo haar handelsmerk.

De ontdekking

En toch, het schilderwerk is niet waar deze tentoonstelling rond draait. Het zijn Frida’s foto’s die de aandacht opeisen. Tot voor kort wisten weinig mensen dat deze eigenzinnige kunstenares ook een fervente verzamelaar van foto’s was. Diego Rivera, haar echtgenoot, besloot na haar dood dat een groot deel van Frida’s bezittingen voor vijftig jaar achter slot en grendel moesten verdwijnen in haar geliefde Blauwe Huis, de Casa Azul. Pas in 2004 werden deze vrijgegeven. Die bezittingen bevatten wel 6000 foto’s!

De rondreizende tentoonstelling Frida Kahlo Her Photos reisde sinds 2009 de wereld rond. Naast thuisland Mexico deed de tentoonstelling ook landen in Europa en in de VS aan. Nu is het de beurt aan Gent en eind 2021 stopt de karavaan in Praag.

Vader Kahlo en zijn selfies

De bekende Mexicaanse fotograaf Pablo Ortiz Monasterio cureert de tentoonstelling en selecteerde 241 foto’s. Die foto’s zijn onderverdeeld in zes thema’s: Het begin, het Blauwe Huis, Politiek, Revoluties & Diego, Het gebroken lichaam en Frida’s Liefdes en Fotografie. Elk deel heeft een kleur en vaak heeft Frida een foto als basis genomen voor haar schilderwerk. Het schilderwerk wordt op de grond weergegeven en en gelinkt aan een foto op de muur.

De tentoonstellingsruimte is royaal en de foto’s zijn niet chronologisch geordend, maar dus op thema. Wat opvalt is Frida’s onbevangen trots op haar foto’s. Haar vader, Guillermo Kahlo was een Duits-Mexicaanse fotograaf. Hij bleek gek op Frida en fotografeerde haar vaak. Hij was ook de vader van de selfies en waagde het om in zijn blote achterwerk vereeuwigd te worden op de gevoelige plaat.

Gatenkaasfoto’s

De fototentoonstelling is een beetje zoals een biografie, ze probeert te achterhalen wie Frida was. Welke persoon er schuilt achter de dame bekend door haar schilderwerk en iconische doorlopende wenkbrauwen? De foto’s lijken een koppige uitbundige vrouw te tonen. Iemand die gulzig in het leven staat en goed is in genieten, die een fragiele gezondheid heeft en een gebroken lichaam. En die houdt van haar huis, het bekende Blauwe Huis. Het was een huis waar ze lange uren in bed sleet aangezien ze vaak pijn had.

Ze schilderde vanuit haar ziekbed en decoreerde het met haar favoriete spullen en foto’s. Die foto’s zijn heel fysiek voor haar. Of sommige foto’s zijn Frida’s kusmondjes te vinden. Ook knipte ze zichzelf uit foto’s en zijn er dus een reeks ‘gatenkaasfoto’s’ die de mondhoeken omhoog doen krullen.

Diego ‘el elefante’

Het Blauwe Huis, nu een museum, was tegelijk een plek van uitbundigheid. Het was een zoete inval voor geliefden, kunstenaars. Er leefden aapjes, honden, een sprekende papegaai. Aan amoureuze plotwendingen geen gebrek. Naast een langdurige stormachtige relatie met Diego ‘el elefante’ Rivera, hadden zowel Frida als Diego andere liefdes. Zowel mannen als vrouwen. Sommige van hen zijn vastgelegd op foto, andere – zijnde zelf fotografen- legden Frida vast.

Een citaat op de muur houdt even mijn blik vast. In dat citaat stelt Frida dat ze twee incidenten heeft gekend in haar leven. Het ene incident was de tram, het andere was Diego. Ze was gekend als iemand die durfde uitdagen. Humor die een beetje pijn doet. Ik kan me de pretlichtjes in haar ogen inbeelden.

Trotski

Ook haar politieke voorkeur steekt ze niet onder stoelen of banken. Ze was socialist en maakte samen met haar echtgenoot Diego Rivera deel uit van de Communistische Partij. Ze ving Trotski op in hun huis en zou een affaire met hem hebben gehad. Voor hem maakte ze een zelfportret dat hij – tot opluchting van de curator – achterliet in het Blauwe Huis. Rivera en Kahlo werden na het opvangen van Trotski uit de partij gezet, maar Kahlo bleef tot kort voor haar dood actief.

Het is een knappe tentoonstelling, maar eerder prikkelend dan dorstlessend. Een allesomvattend antwoord op ‘wie is Frida Kahlo?’, zal hier niet worden gevonden. Een inleiding tot haar schilderkunst evenmin. Hier en daar kan je een schilderij bekijken, maar de klemtoon ligt werkelijk op de foto’s. Voor mensen die bekend zijn met Frida’s werk, vormt dit extra info die wat licht kan werpen op de persoon achter de schilderijen.

De documentaire op het einde van de tentoonstelling geeft wat bijkomend inzicht in Frida’s leven. Wie Frida’s werk niet kent, die zal zich na de voorstelling willen onderdompelen in haar surrealistische wereld. Het is een prikkelende tentoonstelling die de aanzet geeft tot meer. Een ode aan een pittige dame die voluit leefde, met (bijtende) humor en schoonheid naar zaken keek. Ze dronk, ze feestte, ze ging geen controverse uit de weg. Balancerend tussen pijn en genot was zij wie ze was. Viva Frida!

De tentoonstelling Frida Kahlo – Her Photos loopt nog tot 22 augustus in de Sint-Pietersabdij in Gent.