Magistrale road movie in stripvorm

Visa Transit is een autobiografische striproman van Nicolas de Crécy en een hoogtepunt in het genre. De Nederlandse vertaling is net uit. Dit grafisch meesterwerk is dus amper een jaar na verschijnen in Frankrijk voor een groter publiek toegankelijk. Poëtisch en artistiek vormt dit album een mijlpaal in de stripcultuur.

Coup de foudre

De Franse striptekenaar Nicolas de Crécy behoorde tot de eerste promotie van de École supérieure de l’image d’Angoulême in 1987. Deze school moest een soort hogere kunstopleiding tot professioneel striptekenaar worden in de stad waar het grootste stripfestival plaatsvindt. De opleiding vormde de motor van een heropbloei van Franse kwaliteitstrips allerhande. Sedertdien gold De Crécy als één van de grootste Franse talenten. De Franse stripcritici zijn echter nogal snobistisch en kijken neer op elke auteur die een beetje commercieel succes kent. Dus canonisering door dat gilde wil vaak zeer weinig zeggen en duidt vaak op slechte smaak, vulgariteit en undergroundtrekjes. Niet zo bij De Crécy.

De Crécy’s laatste album Visa Transit is een soort graphic novel of striproman rond een reis naar Turkije die hij maakte in 1986. Dit album uit 2019 verscheen recent in Nederlandse vertaling. De Fransen catalogeerden de strip onder de noemer bande dessinée autobiographique of autobiografische stripverhalen.

De meeste stripverhalen in die categorie zijn underground comics zoals Crumb Family Comics en The R. Crumb Handbook door Robert Crumb, het succesvol verfilmde Persepolisdoor Marjane Satrapi of de recent in het Nederlandse vertaalde reeks L’Arabe du futurdoor Riad Sattouf. Het is uiteraard gewoon een striproman of graphic novel, want het autobiografische is juist vaak een kenmerk van stripromans. Het is een volwassener stripgenre dat ten zeerste aan te raden valt. Als de lezer maar beseft dat het net als bij literaire romans dikwijls afhangt van een coup de foudre of hij het boek werkelijk graag zal uitlezen. Bij de striproman kan je meteen al een idee vormen door naar de prentjes te kijken.

Hortende en stotende carrière

In 2003 bracht De Crécy zijn dusver succesrijkste album uit bij uitgeverij Dupuis. ‘Prosopopus’ was in de reeks Vrije Vlucht dat de artistiekere stripverhalen voor volwassenen groepeerde bij de uitgeverij uit Marcinelle een buitenbeentje. Grafisch is De Crécy zeer veelzijdig, maar hij tekende ook ontzettend compromisloos. Dit hield in dat lezers afhaken en ook uitgevers bijgevolg terugdeinzen voor zijn werk dat niettemin van een bijna ongekende artistieke kwaliteit blijkt. De carrière van Nicolas de Crécy vertoont wel enige gelijkenis met zijn boek Visa Transit. Hortend en stotend hobbelde hij van hoofdstuk naar hoofdstuk.

Visa Transit speelt zich af in 1986 en is een soort road movie in stripvorm. De prestigieuze Parijse uitgeverij Gallimard (moederbedrijf van de Belgische stripuitgeverij Casterman en het Franse Futuropolis) gaf Visa Transit uit. De Nederlandse editie door Concerto Books is werkelijk een juweeltje qua drukwerk en bindwerk. Een boek dat op geen koffietafel mag ontbreken, maar ook zoveel meer dan een coffee table book.

De 132 pagina’s van die volumineuze boek vormen slechts het eerste deel van een groter opus in wording. Het vergt veel moed om een moeilijke auteur, met een moeilijk genre, zo luxueus uit te geven in het Nederlands. Dupuis hield het twee albums vol. Toog amper één album, net als Zet El, en Scratch gaf drie albums van De Crécy uit. 7 albums op 33 jaar die in het Nederlands vertaald werden. En wellicht geen enkel dat een commercieel succes bleek. Uitgeven blijkt soms een daad van liefde. In dit geval is de liefdesbaby zeer mooi.

Stilistische parel

Om Nicolas de Crécy en vooral het album Visa Transit te bespreken, moet de recensent dieper ingaan op de prachtige aquarellering van de inkleuring enerzijds en anderzijds de frenetieke en haarjuiste, maar krasserige stijl van de haarfijne pennenstreken met Oost-Indische of Chinese inkt. De cover van het album is een waar kunstwerk en kan zo aan de muur in de meeste huiskamers.

De gammele Citroën van de protagonisten in het stripverhaal is met zoveel liefde en humor getekend dat mocht er een prijs of trofee voor het tekenen van een Citroën bestaan, De Crécy zonder twijfel André Franquin naar de kroon zou steken (wetende dat Hergé een hele reeks Citroëns tekende of liet tekenen voor een serie reclamestickers in de jaren 1980). Ook het portret van Freddy Mercury in het album, getekend als geitenhoeder en met twee verschillend gekleurde ogen zoals David Bowie, is vorstelijk. Af en toe verandert De Crécy van stijl voor bepaalde passages, maar zoiets draagt bij tot het verloop van het verhaal.

Road movie in de vorm van een graphic novel

Dat verhaal gaat over twee neven die in een opgekalefaterd wrak van de tante van Frankrijk naar Turkije rijden. De rest is een aaneenschakeling van anekdotiek, maar verveelt nooit. En dit alles in een oogstrelende tekenstijl die soms doet denken aan de etsen van Rembrandt nadat William Turner ze inkleurde. Het autobiografische aspect zal wel relatief zijn en een groter verhaal zit er niet achter.

Wat dat betreft is Visa Transit (de ‘Visa’ slaat op het automodel zowel als op de grenscontroles) een perfect voorbeeld van wat in de cinema een road movie wordt genoemd. Denk dan bijvoorbeeld aan films als Rainman, Thelma & Louise of The Straight Story. Met dat verschil dat De Crécy een nogal merkwaardig gevoel voor humor heeft (de running grap over de appreciatie van Franse wagens door Oostblokkers is overigens wel leuk). Bovendien moet absoluut vermeld worden dat er nauwelijks anachronismen in het album opduiken. Als onderdompeling in 1986 kan dit tellen.

Om alles samen te vatten: Visa Transit is een magnifiek stripboek voor de avontuurlijkere lezer die graag een keer een andere leeservaring heeft dan bij de klassieke familiestripverhalen. De esthetische ervaring zal menig lezer van zijn stoel blazen. De tijdscapsule en het aspect road movie zullen menigeen vertederen.