Pax: boeiend verhaal over Romeinse vrede

Het nieuwe boek Pax door Tom Holland is interessant, maar levert niet volledig wat het belooft. Het verhaal is pijnlijk onvolledig en eindigt zelfs twee keizers te vroeg. Wel corrigeert Holland een resem vooroordelen over de bekende Romeinse keizers Nero en Domitianus.

Tom Holland is een Engelse schrijver die succes behaalde met zijn boek Rubicon. Onlangs verscheen zijn boek Pax met als ondertitel ‘Oorlog en Vrede in het gouden tijdperk van Rome’. Pax gaat over de befaamde pax romana of Romeinse vrede.

Geschiedenis

Wat Holland doet is verhalen navertellen. Bij zijn doorbraak met Rubicon leverde dat een verfrissend boek over Julius Caesar op. In zijn boek Dynastie over de Julisch-Claudische keizers bleek dat al veel minder te volstaan, maar in zijn boek Perzisch Vuur over de Perzen sloeg hij de bal volledig mis.

Wat betreft historische miskleunen en onzin is Pax alvast een hele vooruitgang. Helaas is het zwakke punt hetzelfde als bij alle vorige boeken. De belezenheid van Tom Holland is erg eenzijdig en zelfs gedateerd. De schrijver heeft net als voor zijn andere boeken de klassieken gelezen: Tacitus, Suetonius, Plinius, Cassius Dio en een beetje Arrianus. Dat zijn fantastische auteurs waar bijna bij elk vers een dozijn voetnoten genoeg stof tot reflectie opleveren. Al is Holland duidelijk geen voetnotenlezer.

Citaten

De authenticiteit van de citaten waarmee Holland zijn tekst opsmukt is een leuke gimmick, maar die citaten staan er vooral omdat hij ze zelf leuk vindt.

Dat navertellen van wat Romeinen schreven over hun eigen leefwereld levert vlot leesbare lectuur op. Het zorgt wel voor een wanverhouding qua aandacht voor de keizers waar elk deel aan opgehangen is. Holland besteedt veel aandacht aan bepaalde keizers, terwijl hij lange vruchtbare regeerperiodes afhaspelt op enkele bladzijden. Het vervelende aan die aanpak is dat bij de keuze niet historische feiten of evoluties doorslaggevend zijn, maar de persoonlijke smaak van de schrijver.

Details

Het begin schreef Holland voortreffelijk. Hij vertelt genuanceerd over Nero, maar plots raakt hij gefixeerd op bepaalde details zoals de begrafenis van keizerin Poppaea Sabina en de gecastreerde Sporus die Nero als nieuwe Sabina opvoerde. Die sappige passage over een transgenderversie van de keizerin krijgt erg veel aandacht.

Vooral het feit dat drie keizers de omgebouwde Sporus liefhadden. Een verhaal dat volgens de bekende Britse historica Mary Beard grotendeels laster en propaganda is. Mirriam Griffin die Nero: The End of a Dynasty schreef in 1984 beweerde dat Nero toneel speelde en enkel deed of hij seks had met de omgebouwde Sporus.

Niets van die relevante discussie duikt op bij Holland. De nuance verzandt in de latere literaire propaganda tegen Nero. Des te opmerkelijker blijkt Holland het op te nemen voor Domitianus, een andere ‘gekke’ keizer. De nuance is terecht. Domitianus was misschien een autocraat, maar zijn vreselijke reputatie krijgt een correcte uitleg. Alleen al daarom loont het boek de moeite.

Opgeklopt verhaal

Holland voelt zeer goed aan dat de Joodse oorlogen van de Flaviërs een voor propaganda efficiënt opgeklopt verhaal was en legt dat perfect uit. Met zijn visie op de Dacische oorlogen van Domitianus en Trajanus brengt Holland de aloude analyse zonder verrassingen. Over de ‘natuurlijke grenzen’ doctrine van Hadrianus gaat Holland dan weer veel te licht.

De Nederlandse vertaling is bij momenten hoogst irritant. Uiteraard moest de vertaling snel gaan omdat de Nederlandse en Engelse editie bijna gelijktijdig verschenen.

Aanrader

Toch is de conclusie dat Pax een verdienstelijk boek is. Ten eerste verdient de vormgeving enorm veel lof. Het boek met harde kaft en gele kapitaalbandjes blijft altijd mooi open liggen. Het zetwerk en de cartografie zijn prachtig. Ten tweede kan Holland schrijven. De verteltoon is onderhoudend en het boek leest zeer vlot. Voor de geïnteresseerde leek zal het boek zeker voldoen aan de verwachting.

Tom Holland is geen Adrian Goldsworthy of Mary Beard. Holland blijft een verdienstelijke amateur met beperkte eruditie. Soms blinkt hij uit door een psychologisch inzicht, vaker kiest hij het sappige verhaaltje. Voor wie de schoolse bronnen van de klassieke schrijvers al kent of wil leren kennen is Pax door Holland interessante lectuur.