Radicalisering, hoe ga je dat tegen?

Politiques de lutte contre la radicalisation geeft een overzicht van het beleid dat wereldwijd gevoerd wordt tegen radicalisering. Daarbij gaat het in de eerste plaats om islamitische vormen van radicalisering, ook al komen ook andere vormen van radicalisering aan bod.

Politiek correct

Het voordeel van het boek is dat het een schat aan informatie bevat die het debat kan voeden. Het nadeel is dan weer dat het hier over een politiek correcte analyse gaat: de auteurs relativeren stelselmatig het gevaar van islamitisch radicalisme, om het even welk beleid tegen islamitisch radicalisme zij verdacht maken. Preventieve maatregelen stellen zij voor als overbodig, niet-islamitische vormen van radicalisme (en dan vooral extreemrechts radicalisme) vergroten zij uit.

Door de politiek van deradicalisering zou de moslimbevolking in haar geheel geviseerd en verdacht worden gemaakt, stellen Juliette Galonnier (van het Centre de recherches internationales — CERI), Stéphane Lacroix (eveneens van het CERI) en Nadia Marzouki (Centre nationale de la recherche scientifique — CNRS), de voornaamste auteurs van dit boek. En ook al wordt harde kritiek geleverd op de diverse beleidsmaatregelen tegen radicalisering — hoe het dan wel moet, komen we niet te weten.

Definities

Om te beginnen is er al een probleem van terminologie. Terwijl men het in Europa heeft over radicalisering, spreekt men in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk over gewelddadig extremisme. En het eens raken over een definitie van radicalisering is ook al niet eenvoudig. In ieder geval, het was Nederland dat voor het eerst een politiek tegen radicalisering uitstippelde. In Frankrijk, het westerse land dat jihadisten het meest viseren, startte de strijd tegen de radicalisering in 2013.

Een overzicht van de deradicaliseringspolitiek in diverse landen:

Algerije

In de jaren ’90 ging het Algerijnse leger een harde strijd aan tegen de GIA (Groupe Islamique Armé). De overheid formuleerde echter geen religieus alternatief, en de rol van het leger werd vaak bekritiseerd. Wie manipuleerde wie? En hadden veel Algerijnse militairen bovendien zelf geen boter op het hoofd?

China

In China steekt men radicale moslims, maar niet alleen hen, in heropvoedingskampen. Uiteindelijk voert men een assimilatiepolitiek, die ook de culturele verschillen van de moslimminderheden met de Chinese meerderheid, uitwist. China pakt geen individuele geradicaliseerden aan, men gaat groepsgewijs te werk. De Chinese overheid gelooft niet dat economische ontwikkeling van de regio’s waar de moslims wonen, zou bijdragen tot een gematigdere islam. Mensenrechtenorganisatie zoals Amnesty International en Human Rights Watch zijn niet te spreken over de Chinese aanpak.

Egypte

President Al-Sisi voert een harde strijd tegen de moslimbroeders, omdat deze organisatie aan de basis zou liggen van terrorisme. Nee, niet elke moslimbroeder is een terrorist, maar elke terrorist in Egypte is wel ooit gepasseerd via de moslimbroederschap. Al-Sisi is ook goeie maatjes met de soefibewegingen, als alternatief voor de broeders. Vergeet niet, in het westen mag het soefisme dan al een beweging zijn van intellectuelen, middenklassers en new age-achtige figuren, in landen als Egypte zijn de soefibroederschappen massabewegingen, waarmee je het ‘gewone’ volk bereikt.

Frankrijk

Frankrijk probeert een gematigde islam te promoten. Dat werkt op de lachspieren van Olivier Roy, die het nawoord heeft geschreven bij deze publicatie. Volgens hem zou het namelijk vreemd zijn dat een land, dat prat gaat op haar ‘laïcité‘, überhaupt welke vorm van godsdienst dan ook zou promoten. Waarom overigens niet gewoon de normen en waarden uit de grondwet, en uit de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, promoten bij radicale moslims? Als er iets is wat alle staatsburgers in Frankrijk en elders zou moeten binden, dan is het toch dat?

Indonesië

In de gevangenissen krijgen geradicaliseerden een heropvoeding. Met weinig resultaat, want ondertussen zitten de openbare scholen vol met leraars die een radicale islam voorstaan. Ooit had Indonesië een eigen, ietwat tolerante en heterodoxe vorm van islam. Maar zoals wel vaker voorkomt zijn heterodoxe/gematigde vormen van islam een glijmiddel tot ‘the real thing’.

Italië

Dit is een van de weinige Europese landen waar ‘gematigde’ imams een rol spelen in deradicaliseringspogingen in gevangenissen. Dat roept veel scepticisme op: toen Europa geconfronteerd werd met extreemlinks terrorisme (Rote Armee Fraktion, Baader-Meinhof, CCC,…) heeft men toch ook geen leraars naar de gevangenissen gestuurd om de extreemlinkse terroristen het ‘echte’, democratische socialisme bij te brengen?

Jordanië

Zoals wel meerdere islamitische landen is dit land grotendeels opgebouwd uit stammen en uitgebreide families. In Jordanië oefent men, in geval dat individuele moslims het te bont maken, druk uit op de stamhoofden om intern orde op zaken te stellen.

Nigeria

De overheid voert een politiek om deserties aan te sporen bij de leden van Boko Haram. Deserteurs krijgen jobs aangeboden om te re-integreren in de maatschappij. Het programma krijgt veel kritiek, want ondertussen zitten de slachtoffers van Boko Haram te creperen in kampen.

Pakistan

Ook promoot men het soefisme als tegenverhaal. In de eerste plaats om de radicalisering tegen te gaan die de Pakistaanse overheid… zelf promootte onder het bewind van president Mohammed Zia-ul-Haq (aan de macht van 1978 tot 1988). Met weinig succes, want de overheid pakt de radicale Koranscholen nauwelijks aan, en Pakistan speelt ondertussen wel onder één hoedje met de radicale Taliban in Afghanistan.

Tsjetsjenië

Het Russische leger is daar met de grove borstel doorheen gegaan, richtte veel vernielingen aan, zoals ze later ook deden in bijvoorbeeld Aleppo (Syrië). Moskeeën worden systematisch gecontroleerd, in het onderwijs besteedt men veel aandacht aan het soefisme, omdat dat een gematigdere vorm van islam zou zijn.

Verenigde Arabische Emiraten

Daar promoot de overheid een ‘gematigde’ islam, maar voorkomt ze tegelijkertijd dat moslims zouden pleiten voor een democratisch regime, want zo ver wil men nu ook weer niet gaan. En ondertussen financieren de Emiraten wel in het buitenland islamitische milities van bedenkelijke obediëntie.

Verenigd Koninkrijk

Dit blijkt het enige westerse land te zijn waar men geweldloze vormen van salafisme beschouwt als een alternatief voor gewelddadig radicalisme. Een vrij perverse politiek, want ze betekent dat het ondermijnen van je land op een vreedzame manier, blijkbaar geen kwaad zou kunnen.

Voorkoming en repressie

Politiques de lutte contre la radicalisation geeft stof tot reflectie over het deradicaliseringsbeleid wereldwijd, maar geen antwoorden op de vraag welke politiek we nu moeten voeren. De recente moord op een politieagent in Schaarbeek toont nochtans aan dat, ook in België, een coherente en doordachte politiek ter voorkoming, en repressie, van islamradicalisme, wenselijk is.