Rebelle

Voor wie een echt straf boek wil lezen kunnen we Rebelle van Rahaf Mohammed (2000-) zeker aanbevelen. De vrouw heette oorspronkelijk Rahaf Mohammed Mutlaq al Qunun. Ze is geboren en getogen in Saoedi-Arabië, in een rijke familie. Haar vader was gouverneur van Al Sulaimi, een stad niet ver van Hail, waar ze woonde. Hail ligt tussen de hoofdstad Riyad en Jordanië. Ze ondergaat het leven van heel vrouwen in het land: controle door de mannelijke leden van de familie, slagen en vernederingen, verplichte islamitische kledij, niet alleen op straat mogen lopen, enkel naar de dokter onder mannelijke begeleiding, niet het recht hebben om zelf iets te betalen in een supermarkt etcetera, etcetera.

Vlucht

Rahaf Mohammed kan dat leven niet meer aan. Ze rebelleert, maar dat haalt niet veel uit. Uiteindelijk beslist ze haar land te ontvluchten. Gemakkelijker gezegd dan gedaan in een land waar elke centimeter, elke beweging als vrouw gecontroleerd wordt door mannelijke familieleden. Waar je niet het recht hebt om op een vliegtuig te stappen zonder mannelijke familiale voogd. Om haar vlucht voor te bereiden komt ze in contact met een besloten groep op sociale media. Vrouwen in vergelijkbare situaties steunen elkaar daar. Ze geven er tips over hoe Saoedi-Arabië te verlaten, ook tips van vrouwen die er in geslaagd zijn inderdaad te vluchten.

Uiteindelijk raakt ze op luchthaven Bangkok (Thailand), en van daaruit naar Toronto (Canada). Daar kreeg ze asiel. Ze woont er trouwens nu nog steeds. Er ging echter een echte lijdensweg aan vooraf, veel tegenslagen, en een vastberaden wil van de jonge vrouw. Vele passages uit haar autobiografie over de vlucht komen over als een spannende thriller. Wat vooral bijblijft is de ongelofelijke moed en wilskracht van de vrouw om te ontsnappen aan een repressieve, patriarchale maatschappij. Ze is er in geslaagd de aandacht te trekken van vele politici en mensenrechtenorganisaties terwijl ze gevangen zat op de luchthaven van Bangkok, terwijl ze het risico liep terug te worden gestuurd naar Saoedi-Arabië (en als straf door haar familie zou worden vermoord). Maar hoe, dat moet u zelf maar lezen.

Feministisch manifest

Het boek is een feministisch manifest geworden tegen de reactionaire islam. Rahaf Mohammed wil vrouwen in Saoedi-Arabië die strijden voor bevrijding en emancipatie, een hart onder de riem steken. Maar ze is nog een stap verder gegaan en heeft de islam vaarwel gezegd. In Saoedische media heeft ze dan ook veel kritiek gekregen. De Saoedi’s zijn immers bang dat andere vrouwen haar voorbeeld zullen volgen. En dat kan in een islamitische visie alleen maar leiden tot fitna (chaos). Via Twitter en Facebook heeft ze honderden doodsbedreigingen ontvangen. Niet alleen van Saoedi’s overigens.

Ze volgt uiteraard de politieke en religieuze situatie in Saoedi-Arabië op de voet vanuit Canada. Ze is zeer sceptisch tegenover het beleid van kroonprins (en echte machthebber) Mohamed bin Salman. Die wordt in het westen vaak voorgesteld als een islamhervormer. Ja, vrouwen in Saoedi-Arabië mogen nu met de auto rijden. Ze kunnen nu na scheiding soms de voogdij krijgen over de kinderen. En ze mogen zelf een zaak openen zonder de toestemming van hun man. Maar ze kunnen nog steeds geen paspoort aanvragen zonder de toestemming van hun man. Ze kunnen niet naar het buitenland reizen zonder toestemming van de echtgenoot. Ze mogen niet hertrouwen na een scheiding of een huwelijk of scheiding laten registreren zonder de toestemming van een voogd.

Relatieve openheid

De ‘openingen’ van Mohamed bin Salman zijn relatief, gaat ze verder. Tijdens het Beast Music Festival op het schiereiland werden 80 vrouwen aangehouden wegens het dragen van zogenaamde on-islamitische kledij. Er is de moord op journalist Jamal Khashoggi op het Arabische consulaat in Istanboel, etcetera. En wellicht hoeft het niet gezegd dat het land geen democratie is. Er bestaat geen vrije pers. Politieke partijen en vakbonden zijn verboden. Godsdienstvrijheid is onbestaande. Enzovoort. Deze zomer verscheen er een uitgebreid dossier over Mohamed bin Salman in The Economist. Het is verhelderend.

Voor wie wil weten hoe het leven van een vrouw eruitziet in het reactionaire Saoedi-Arabië, is dit boek een eyeopener. Misschien wel uniek in zijn genre. Rest de vraag op welke manier de situatie van de vrouw in Saoedi-Arabië kan verbeterd worden. Wat je daarvoor moet doen. En wie dat moet doen. Vrijwel niemand die het antwoord kent.