Des voix dans le siècle door Cécile Vanderpelen-Diagre

Des voix dans le siècle beschrijft de manier waarop Belgische katholieke intellectuelen hebben deelgenomen aan de grote omwentelingen in het culturele en wetenschappelijke leven van de laatste decennia. Het werk is een absolute aanrader.

Negatieve clichés ontbreken nooit bij een synthese over de religieuze cultuur en over de inzet van katholieke intellectuelen. Zeker niet in een omgeving die niet echt dat geloof promoot, maar ermee spot of erger nog: er vijandig tegenover staat. Dat laatste komt — helaas — nog te vaak voor in Wallonië en Brussel waar een antiklerikale kaste heel dikwijls de lakens uitdeelde en soms zelfs nog steeds uitdeelt. Met dan nog het bijkomende nadeel dat die ook nogal wat media onder controle hadden.

Daarom is het interessant dat een historica, actief in een universiteit van vrijzinnige signatuur, zich buigt in een objectieve studie over de evolutie der geesten in tijden van secularisering of zelfs ontkerstening. Zeker in tijden van politieke verwarring, waarin de traditionele zuilen steeds minder een belangrijke rol spelen, is dat een uitdagend project. En dus is Des voix dans le siècle een boek dat zeker de moeite waard is.

Vaticaan II en de ‘squadra belga’

Het boek is niet verschenen bij een katholieke uitgever maar bij de ‘Editions de l’ULB’ in de collectie ‘Religions/Laïcités/Sociétés’. Cecile Vanderpelen-Diagre, professor in hedendaagse geschiedenis aan de ULB, is gespecialiseerd in de studie van de cultuuruitdrukkingsvormen van het hedendaags katholicisme.

Ze maakt in haar boek een interessante reis over tachtig jaar kleine en grote evoluties in films, literatuur, theater en onderwijs, die beïnvloed werden door het Tweede Vaticaanse Concilie en de squadra belga die er een belangrijke rol speelde. Maar de diagnose gaat nog een stap verder, want Vanderpelen is ook een specialiste van de antropologische dimensies van de belangrijkste godsdienst in onze gewesten. Die ook kan oordelen over de evolutie van de katholieke intellectuelen als het gaat over de relatie tot het lichaam, de seksualiteit of gendervraagstukken die steeds meer opdagen.

De tijd der omwentelingen

Vanderpelens-Diagres boek biedt een fantastische onderdompeling in de grote omwentelingen in het geestelijk en cultureel leven van de afgelopen decennia. Met tal van nieuwigheden: denk aan de nouveau roman, de nouvelle vague, de opkomst van experts in humane wetenschappen, het marxisme, het feminisme, de psychoanalyse of de ecologie.

Haar conclusies delen we zonder voorbehoud: Cécile Vanderpelen-Diagre toont dat de katholieke intellectuelen van bij ons, zowel de mannen als de vrouwen, een belangrijke rol gespeeld hebben in de verspreiding van nieuwe ideeën en moderne kunstuitdrukkingen in Franstalig België. In feite waren zij vaak echte voorlopers van allerlei moderne tendensen in de humane wetenschappen. Vanderpelen-Diagre heeft gelijk. De beste manier om op de ontkerstening en secularisering van het tweede deel van de vorige eeuw te reageren is niet verzet, maar aanpassing. Alleen dan kan men de boodschap laten horen.

Al is dat niet altijd de gemakkelijkste methode. We denken bijvoorbeeld aan de fameuze ethicus kanunnik Pierre de Locht die het moeilijk kreeg met zijn bazen in de kerk en aan de universiteit van Leuven. Maar die tegelijkertijd ook geapprecieerd werd door sommigen van onze recentste kerkleiders. Onder hen kardinaal De Kesel, die de moralist bleef verdedigen, ook na zijn dood. Op zijn uitvaartdienst in de kathedraal van Brussel was hij de enige aanwezige als hoogste ambtenaar van de Belgische kerk.