‘Rendez-vous in Praag’: fijne kennismaking met een nieuwe speurder

Rendez-vous in Praagis een historische thriller die zich afspeelt in 1948. Met dit geslaagde debuut heeft Duco Hellema zijn visitekaartje als auteur van spannende boeken afgegeven. Hopelijk volgen nog vele spannende misdaadromans met de Amsterdamse advocaat Bob De Winter.

Duco Hellema is een gepensioneerde historicus die les gaf aan de universiteit van Utrecht. Hij is vooral bekend als specialist internationale betrekkingen en kenner van de Koude Oorlog. Met Rendez-vous in Praag schreef hij zijn eerste thriller. De misdaadroman is een zeer geslaagd debuut. Het boek leest trouwens ook als een spannend jongensboek.

Boeiende periode

Vooral de periode waarin de roman zich afspeelt is bijzonder boeiend. De beschreven periode ligt tussen 1946 en 1948. De lezer denkt daarbij uiteraard onmiddellijk aan de film noir met detectives die zich in nesten werken en in een web van intriges verzeild raken. Het boek voldoet in vele opzichten aan die eigenschappen, maar dan zonder het bittere cynisme bekend van de Amerikaanse voorbeelden uit de jaren 1940. Het boek doet soms denken aan de film The Third Man uit 1949 naar een novelle van Graham Greene. Het hoofdpersonage heeft soms wat weg van Holly Martins (het personage gespeeld door Joseph Cotton), maar daar houden gelijkenissen wel op.

Als decor koos Hellema het naoorlogse Nederland, Duitsland en uiteraard (zoals de titel reeds) aangeeft het Tsjecho-Slowakije van net na de communistische staatsgreep. De beginjaren van de Koude Oorlog, maar dan met personages die zelf nog vertrouwd moeten raken met nieuwe realiteiten zoals IJzeren Gordijn en Koude Oorlog.

Verhaal

De gewezen diplomaat Bob De Winter heeft een praktijk als advocaat in Amsterdam. Op een dag vraagt een zekere ‘Ter Laak’ hem om naar Praag te gaan om een oude vlam te contacteren. Het gaat om een voormalige medewerkster van de Tsjecho-Slowaakse vertegenwoordiging bij de Verenigde Naties in New York Vera Workowski. De Winter was net voor de Tweede Wereldoorlog als pas afgestudeerde advocaat naar de Verenigde Staten gegaan om zijn moeder te bezoeken en was daar de hele oorlog gebleven. Tijdens de oorlog begon hij te werken op de ambassade in Washington en bij de oprichting van de Verenigde Naties werd hij gepost in New York.

In New York heeft hij vier maanden een relatie met een Praagse uit de Poolse minderheid in haar land. Als die relatie uitkomt door een auto-ongeval met een dienstwagen brak dit hem zuur op. Buitenlandse zaken stuurden hem terug naar Nederland. De Winter nam ontslag en begon een praktijk als advocaat. Enkele jaren later dook de naam van Workowski op in een rapport en iemand bij de nieuwe Buitenlandse Inlichtingendienst (BID) herinnerde zich een oud rapport over De Winter. De BID vraagt daarom De Winter om Workowski op te zoeken in Praag en haar te rekruteren. De Winter vliegt met KLM naar Praag en daarna stapelen de problemen zich op.

Tipje van de sluier

Om het leesplezier niet te bederven stopt deze samenvatting hier. Een reeks peripetieën volgt. Net als de private eyes in de klassiekers van Raymond Chandler, James M. Cain of Dashiell Hammett steekt De Winter zich in een wespennest en belandt hij van de ene pijnlijke situatie in de andere. Als een speelbal stuitert hij van links naar rechts. De tegenslagen wekken echter steeds harder zijn nieuwsgierigheid naar de ware toedracht op. Uiteindelijk zal De Winter proberen een aantal raadsels op te lossen, waaronder een moord.

Het karakter van het hoofdpersonage wordt in het boek steeds verder uitgewerkt zonder al te veel prijs te geven. Dit alles in een authentieke sfeer met prachtige beschrijvingen van het dagelijkse leven eind jaren 1940. De auteur heeft oog voor detail en lardeert zeer afgemeten zijn verhaal met zowel historische weetjes als boeiende beschrijvingen. De ene keer beschrijvend in de derde persoon, soms in de eerste persoon en dikwijls ook in dialogen. Het is een elegante en handige mix die zeer natuurlijk overkomt en leest als een trein.

Sfeer

Stilistisch is het boek bijna een ouderwetse polar met een aangename sfeerschepping inclusief hoeden, overhemden, kamerjassen, sigaretten zonder filter (Lucky Strike in het geval van De Winter), overjassen, schrijfmachine en zelfs kolenstoven en een Aladdin petroleumkacheltje. Met veelvuldig cafébezoek en veel gereis met de trein en de tram (en een enkele keer met een fiets).

De keuze voor het wereldje van de inlichtingendiensten in het naoorlogse Nederland is bijzonder geslaagd. De plot en de plotlijnen zijn zorgvuldig opgebouwd en eindigen toch onverwacht. Alles smaakt naar een vervolg met Bob De Winter en zijn assistente Eva Coppens en zijn communistische vriend Matthijs Beers.

Kortom, Rendez-vous in Praag is een aangename kennismaking met een nieuwe speurder in een prachtig historisch kader. Het is ook een ernstig boek zonder cynisme of scherpe humor waar veel detectives het soms van moeten hebben. Een ouderwetse misdaadroman en geen postmoderne pastiche dus.