Het was perfect voorspelbaar. De hernieuwde vraag van Taiwan om als waarnemer deel te kunnen nemen aan de vergadering van de Wereldgezondheidsvergadering (WHO) werd niet ter stemming voorgelegd. China vreesde voor gezichtsverlies. Al 22 landen (waaronder niet de minste: de VS, Duitsland, Japan, het VK, Frankrijk, Australië, en zelfs België) vonden namelijk dat de aanwezigheid van Taipei onontbeerlijk was. Met name om een degelijke inschatting te maken van de Wuhan-epidemie. Omdat het ook rommelt tussen China en andere staten, zoals Nigeria of Oeganda, was de vrees reëel dat nog meer landen van de 194 lidstaten hun steun voor Taiwan zouden uitspreken. Een affront na de jarenlange succesvolle uitkoping en afdreiging van kleinere landen. Die verbraken schoorvoetend hun diplomatieke banden met Taiwan in ruil voor geld of markttoegang. Nog amper 15 staten erkennen Taiwan als onafhankelijke staat.

Toenemend machtsvertoon Peking

Taiwan zelf werd door Peking bestraft met uitsluiting van de vergadering in 2016. De nieuwe presidente Tsai Ing-wen koos toen radicaal voor een autonoom beleid. Ze wees de interpretatie van Pekings één China twee systemen als bedrieglijk af. De feiten hebben haar geen ongelijk gegeven. Met steeds meer machtsvertoon wringt Peking de arm om van het internationale recht en de wereldorganisaties. Om het smeer likt de kat de kandeleer. Dat vertaalt zich in een lamlendige, om niet te zeggen lafhartige houding van de grote blokken. Ze zijn, zoals de EU, niet te beroerd om intens handel te drijven met Taiwan, maar passen ervoor China voor het hoofd te stoten.

Integendeel, ze laten zichzelf infiltreren en bespioneren. De Griekse haven Piraeus is helemaal in handen van China. Grote havens als Rotterdam en Antwerpen zijn beste maatjes met staatsbedrijven uit China. Als de democratie in Hongkong de nek wordt omgewrongen, blijft het bij besmuikt protest. De ‘Nieuwe Zijderoute’ lijmt voorts het nationalisme (en dus euroscepticisme) van naïeve EU-lidstaten als Hongarije of Italië. Het is ook een publiek geheim dat China vanuit de ambassade van Malta in Brussel (het gebouw is haar eigendom) de Europese Instellingen bespiedt en afluistert. Peking gebruikt bovendien cultureel-wetenschappelijke instituten als hefboom om zijn kijk op geschiedenis en geopolitiek en ideeën door te drukken in het Westen — de VUB was er een van de slachtoffers van.

WHO voor het blok

Het mag dus niet verbazen dat Peking andermaal de Wereldgezondheidsorganisatie voor het blok heeft gezet. Mede doordat het kortzichtige Amerikaans beleid dat zijn financiering afbouwt, de poort heeft opengezet voor een alternatieve geldschieter. Het is wel duidelijk geworden dat de WHO-leiding de toon zingt die Peking voorschrijft. De lofzang op de Chinese aanpak van de epidemie door WHO-voorzitter Tedros Adhanom uit Ethiopië (die in 2017 zijn verkiezing dankte aan China en een Aziatisch-Afrikaans blok) loog er niet om. Hij nam klakkeloos de zelfbewieroking van China over zijn slagkracht en openheid over. Daarover is intussen al meer dan gerede twijfel gerezen. Peking had ook al voor de vergadering een misnoegde brief gestuurd naar de WHO. Een ander symptoom is dat de WHO een filmpje verspreidde waarin deskundigen zich in alle bochten draaiden om de naam Taiwan niet te moeten uitspreken.

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo haalde fel uit naar het ‘gebrek aan onafhankelijkheid’ van de WHO. Die ‘speelt met levens’ door de expertise van Taiwan niet te willen verrekenen. Pompeo is helaas niet bepaald de meest aangewezen man om een humanitaire drijfveer op te rakelen. Als minister is hij ook niet van de eerste leugen of geschiedvervalsing bevallen. De pot verwijt de ketel. China zelf heeft zich verweerd tegen het toedekken van de eerste uitbraak in Wuhan. Het beweert zelfs dat het dankzij zijn informatie is dat Taiwan vrijwel ongeschonden uit de epidemie is gekomen. De waarheid is anders.

Bliksemsnelle reactie Taiwan

De waarheid is dat Taiwan al op 31 december 2019 een waarschuwing stuurde naar de WHO over de gevaren van een besmetting tussen mensen omdat op het vasteland al mensen in afzondering werden gehouden. Uit zijn ervaringen met het SARS-virus in 2013 aarzelde Taipei geen ogenblik. Een bijkomend voordeel is dat vicepresident Chen Chien-jen zelf een vooraanstaand epidemioloog is. Nog voor de nieuwjaarsklokken oudjaar afsloten had Taipei al een quarantaine afgekondigd voor alle vliegtuigen die uit Wuhan aanvlogen. Twee dagen later was al een task force opgezet, die maatregelen en voorlichting moest uitwerken. Op 20 januari het Tsai het centraal hoofdkwartier opnieuw geïnstalleerd (CECC), dat alle middelen van de ministeries coördineerde. Boordcontroles, grensbewaking, koortsmeting, gezondheidsverklaringen en verplichte thuisquarantaine voor wie uit risicolanden terugkwam waren onmiddellijk van kracht. Het volk reageerde gedwee, ook al omdat sociale controle makkelijker is door de wijkbewakers, een overblijfsel van Tsjang Kai-sjeks militaire noodtoestand.

Voor de eigen bevolking en zorgverleners werden in ijltempo beschermingsmaatregelen genomen: kledij, handschoenen, mondmaskers (half maart was de productie al verzesvoudigd tot 10 miljoen per dag, vandaag is dat aantal nog eens verdubbeld — en giften aan andere landen zijn nog niet teruggestuurd vanwege te onveilig), maar ook contactonderzoek en koppeling van grensgegevens aan ziekenhuisdossiers. Met dien verstande dat alles in volledige openheid gebeurde, en dat alle persoonlijke gegevens gewist worden na een quarantaine. Het volledige controlesysteem wordt vernietigd als het virus overwonnen is. Taiwan heeft het genoom van covid-19 — de benaming is onder druk van China opgelegd om geen verwijzing naar de uitbraak in eigen land te handhaven — gestuurd naar het internationale griepplatform.

Chinese steun?

China heeft daarom geprobeerd de rollen om te draaien. Zijn technische steun zou het bewijs leveren dat de regering gepast heeft ingegrepen. Welke steun? Dat onderzoekers uit Taiwan zelf naar Wuhan reisden om het virus te bestuderen? Waarom dan de opgedane kennis niet wereldwijd ter beschikking stellen door Taiwan te betrekken bij de WHA, die de beslissingen treft over wereldwijde gezondheidsregels? De reden is strikt politiek. Op 20 mei houdt Tsai Ing-wen haar State of the Union bij het begin van haar tweede (en laatste) ambtstermijn. De herwonnen zelfverzekerdheid en de goede beurt die het land al herhaaldelijk maakte bij rampen en besmettelijke ziekten (de hulp aan Haïti bij voorbeeld), en de steeds dreigender toon van China tegen de eigen koers zijn niet van aard om het sterker zelfstandigheidsstreven af te zwakken.

Natuurlijk dat Peking in de week van de inauguratie geen duimbreed zou toegeven. Niet dat Taiwan zich neerlegt bij de afblaffing. Het reageerde diplomatiek: ‘We kregen dan wel geen uitnodiging’, luidde het, ‘maar gezien het korte tijdsbestek waarin de effectieve leden een standpunt moesten bepalen zijn wij, in overleg met onze bondgenoten, bereid om die stemming uit te stellen tot het najaar’. De agenda van de WHA was inderdaad ingekrompen van drie weken in Genève naar een video-overleg op twee dagen. ‘Maar we blijven onze zetel aan de tafel opeisen‘.

Agreed to disagree

Daarvoor haalt het politieke en morele redenen aan. Moreel heeft Taiwan het recht aan zijn kant. ‘Gezondheid is een mensenrecht’, stipuleert Daniel Lu, voor 2016 waarnemer bij de WHA. ‘De WHO houdt zich bezig met alle zaken die betrekking hebben op gezondheid, niet op ideologie’. Politiek verwerpt het de aanmatiging van Peking als zou het eiland geen eigen koers mogen varen. De overeenkomst van 1992 bepaalt dat beide landen het eens zijn over het principe van een eengemaakt China, maar niet over de methode. ‘They agreed to disagree’.

De eenzijdige aanhechtingspolitiek van Peking wordt in strijd geacht met die overeenkomst, alle drogredenen ten spijt — zoals ‘Taiwan heeft als onderdeel van een staat geen recht op diplomatieke relaties of lidmaatschap van VN-organisaties’. Wat dan met de Orde van Malta of Vaticaanstad of de Palestijnen? De redenering overtuigt in elk geval 102 leden van het Europees Parlement en vier Duitse volksvertegenwoordigers. In een open brief van 14 mei aan de 27 EU-lidstaten dringen zij aan om alsnog Taiwan op te nemen in het gremium van de WHO. Van Amerikaanse kant was er een brief uit het Congres aan 55 ‘bevriende’ landen om meer steun aan Taiwan te geven.

Piraterijbestrijding of militaire verovering?

In het licht van Chinees wapengekletter is dat niet zonder reden. Op 5 mei hield de zeemacht in de Zuid-Chinese Zee een oefening ’tegen piraterij’. Met amfibievoertuigen, snelboten, luchtsteun. Dat gebeurde uiteraard in betwiste wateren, met name bij de Paraceleilanden. De bedoeling was nogal doorzichtig. Bluf, want piraterij doet zich wel geregeld voor in de Straat van Malakka en de Suluzee, maar niet in een internationaal netwerk van zeeroutes waar een zestal landen happen willen uit nemen (Taiwan heeft soevereiniteit over de Pratas- en Spratly-eilanden, China heeft zijn territoriale wateren tot vrijwel elke atol uitgebreid, de Filippijnen, Vietnam, Brunei en Maleisië).

Tot woede van de vijf anderen heeft China in april alweer de kaart hertekend, en voegen ze de Paracels toe onder het administratieve bestuur van het district Xisha. Piraterij is maar een doekje voor het bloeden, want nergens ter wereld heeft China ooit deelgenomen aan gezamenlijke operaties tegen kapers, met name rond de Rode Zee of de Hoorn van Afrika. De echte bedoeling zijn de simulatie-aanvallen die in augustus zijn gepland. Dan gaat het om de verovering van een eiland, een nauwelijks verheelde repetitie voor een mogelijke militaire verovering van Taiwan.

Stijgende spanning

Het valt trouwens op hoe de spanning stijgt. De Amerikanen lieten op 3 mei vier bommenwerpers vanuit Guam richting Chinese Oostkust patrouilleren om ‘de doorvaart in internationale wateren’ te verzekeren. Op 14 mei riposteerden de VS op het Chinese machtsvertoon met een oorlogsbodem die door de Straat van Taiwan voer, de zesde keer al dit jaar. Dezelfde dag dat het Chinese Volksleger aan twee en een halve maand oefeningen begon aan zijn noordelijke oostkust. Officieel aan de Bohaibaai, die de toegang tot Peking moet beveiligen. Alle verkeer over water is er verboden tot 31 juli, er wordt met scherp geschoten. Volgens Jane’s versterkt China in snel tempo zijn marinegroep die ver buiten de grenzen kan opereren. Op drie jaar is hun personeel verdrievoudigd tot 35.000 manschappen.

Taiwan reageert zoals altijd voorzichtig. Op 15 mei trok een onafhankelijkheidsgezind parlementslid van de Democraten (de partij van Tsai Ing-wen) een wetsvoorstel in om de ‘hereniging van China’ te schrappen uit de beleidstekst die de betrekkingen met het vasteland bepaalt. Dat voorstel lag té gevoelig in de week van Tsai’s openingsrede. Toch is het tekenend dat het eiland steeds verder afdrijft van het continent. Zo heeft Taiwan als enig Aziatisch land het homohuwelijk goedgekeurd. Bizar genoeg blijft overspel strafbaar. Om maar te zeggen, dat ook de zeden diepgaand veranderen. De conservatieven dreigen opnieuw terrein te verliezen. Dat zal de sfeer niet minder verzuren in de komende maanden.

aanhechting

Toekomstlessen uit de Armeens-Azerbeidzjaanse oorlog

Zonder knieval geen aalmoes