Karim Tadjeddine werkt bij McKinsey in Frankrijk, het filiaal van organisatieadviesbureau McKinsey uit Amerika. Tadjeddine is hoofd van de afdeling activiteiten in de publieke sector van McKinsey. Al sinds 2000 groeit de rol van zulke bureaus in de publieke sector sterk, maar sinds Macron president werd, kwam die groei in een stroomversnelling.

Enorme bijdragen uit publieke middelen

McKinsey is bepaald niet de enige in deze sector, maar lijkt verreweg de grootste invloed te hebben op Frans overheidsbeleid. Dat is ongetwijfeld terug te voeren op de nauwe banden die het bedrijf al langere tijd met president Macron onderhoudt. Maar in een land waar communisten nog een rol spelen in de politiek valt deze uit Angelsaksische landen overgewaaide – en door de president gestimuleerde privatisering van de overheid bepaald niet goed.

McKinsey zou voor ongehoord grote bedragen uit publieke middelen vaak weinig hebben gepresteerd. Dat is althans de conclusie van de speciale Senaatscommissie die zojuist een onderzoek naar deze praktijken afsloot.

Lachwekkend verhoor?

Tadjeddine werd daar verhoord, en dit verhoor zou lachwekkend zijn als er niet zoveel belastinggeld mee was gemoeid. De communistische senator Éliane Assassi voelde hem onder meer aan de tand over een opdracht die McKinsey van het ministerie van Onderwijs had gekregen om ‘de ontwikkeling in het beroep van leraar te evalueren’. Dat deden ze voor een half miljoen – een koopje naar de normen van McKinsey.

Het bureau kwam dan ook met niet meer dan een aantal pagina’s tekst waar nooit iets mee is gedaan. Mevrouw Assassi wilde weten waar die half miljoen precies aan was uitgegeven en of er niet eerst op het ministerie was gezocht naar iemand die het beter had kunnen doen. Dat gold idem dito voor een ‘onderzoek naar pensioenhervormingen’, waar McKinsey een ‘PowerPointpresentatie’ en 50 pagina’s tekst produceerde. Ook niks mee gedaan, wel bijna een miljoen euro’s weggewaaid…

Tadjeddine probeerde zich onhandig onder deze vragen uit te wurmen. Hij mompelde iets over ‘benchmarking’ en analyse, en over online colloquia die zijn bureau had georganiseerd. Meer kwam er niet uit deze hoogopgeleide grootverdiener. De commissie hoorde ook verschillende ministers, maar die leken zich helemaal niet te beseffen dat er misschien sprake was van een probleem…

Geen cent belasting betaald

Er was een nog veel groter punt van kritiek op McKinsey: het bureau schijnt ondanks megawinsten in de afgelopen tien jaar geen cent belasting betaald te hebben aan de Franse fiscus. Evenmin aan een andere fiscus overigens. Door slim rondschuiven van de winst kwam de in Frankrijk behaalde winst uiteindelijk in de Amerikaanse staat Delaware terecht, waar bedrijven nauwelijks of geen belasting betalen. Daar is het hoofdkantoor van McKinsey gevestigd.

In Frankrijk werd consequent verlies gerapporteerd: ‘belastingoptimalisering’ heet dat… Hoe het werkt? Het hoofdkantoor van McKinsey in Delaware brengt de Franse dochter bijvoorbeeld torenhoge kosten in rekening voor gebruik van de naam McKinsey. Ik verzin het niet. Die kosten gaan in Frankrijk van de (belaste) winst af, en zijn in Delaware – volgens de daar geldende regels – als ‘immateriële’ winst helemaal niet belast…

Stevige boete en gevangenisstraf

Tadjeddine beweerde overigens doodleuk dat McKinsey wel belasting betaalt in Frankrijk. Aangezien hij onder ede werd gehoord, kan hem dat een stevige boete opleveren en maximaal 5 jaar gevangenisstraf. De Senaat liet weten dat het verslag van de hoorzitting daarom al naar de procureur is gestuurd. Al is het niet waarschijnlijk dat die er wat mee zal doen: president Macron heeft deze procureur zelf benoemd…

Bovendien is Macron zoals gezegd nogal dik met McKinsey. Het is bekend dat verschillende medewerkers van het bureau aan zijn vorige verkiezingscampagne hebben meegewerkt, waaronder Karim Tadjeddine. Waarschijnlijk gebeurt dat nu weer. In 2007 zat Macron trouwens ook al samen met Tadjeddine in een commissie onder econoom Jacques Attali, de architect van overheidsprivatisering en globalisering in Frankrijk…

Bijna één miljard euro…

De Senaatscommissie stelde vast dat Franse ministeries in 2021 bijna één miljard euro hebben uitgegeven aan bureaus als McKinsey. Bijna driemaal meer dan in 2018, het eerste jaar Macron. Dat kan ermee te maken hebben dat de regering van Macron het hele vaccinatiebeleid grotendeels door McKinsey liet uitstippelen. Dat beleid liep op allerlei momenten faliekant mis, zoals bekend. Om nog maar te zwijgen over de bokkesprongen rond het ‘pass sanitaire’ dat er nooit is gekomen maar wel tot grote demonstraties en andere onrust leidde.

De voorzitter van de commissie, senator Arnaud Bazin van de Republikeinen, merkte overigens op dat het werkelijke bedrag dat werd betaald aan adviesbureaus eerder in de orde van twee miljard ligt. Men had geen toegang tot alle gegevens. Eerdergenoemde senator Éliane Assassi vroeg zich af waarom ministeries hun eigen potentieel aan kennis niet vaker aanspraken. De ingehuurde particuliere bureaus doen dat zeker niet: volgens Assassi was gebleken dat hoge ambtenaren met kennis van zaken ‘niet serieus genomen, genegeerd of zelfs geïnfantiliseerd werden door deze bureaus’.

Met andere woorden, een stel duurbetaalde gladjakkers die voor een Amerikaans bedrijf werken, neemt een loopje met Frankrijks hoge ambtenaren, opgeleid aan de befaamde grandes écoles. Een grotere knuppel kun je hier niet in het hoenderhok gooien…

‘Wie beslist er eigenlijk in deze Republiek,’ vroeg voorzitter Bazin zich af. ‘Alle ministers die we hebben gehoord bezworen dat zij uiteindelijk zelf de beslissingen namen. Nogal wiedes dat ze dat zeggen, maar de werkelijkheid is dat er wordt gekozen uit scenario’s aangereikt door externe adviesbureaus. Die oefenen daarmee een buitensporige invloed uit op het beleid…’

Onderzoek naar adviesbureaus

Toeval of niet, vorige maand verscheen ‘Les Infiltrés’, een onderzoek naar de invloed van adviesbureaus op overheidsbeleid, van Matthieu Aron en Caroline Michel-Aguirre – journalisten van de ‘Nouvel Observateur’. De ondertitel laat aan duidelijkheid niets te wensen: ‘Hoe de cabinets de conseil de staat hebben overgenomen’.

De belangrijkste sectoren die de Franse overheid in de uitverkoop heeft gedaan, zijn volgens de auteurs defensie, gezondheidszorg, onderwijs en justitie. Ze praten over een ‘stille staatsgreep door merendeels Angelsaksische bedrijven’ en zelfs over ‘euthanasie van de staat’…

Bepaald een heel ander boek verscheen al in 2016, van de hand van McKinsey’s Karim Tadjeddine: ‘De Staat als Startup’. Emmanuel Macron was nog net geen president en schreef een enthousiast voorwoord. Haalde hij uit dit boek misschien inspiratie voor zijn bekende verkiezingsslogan: ‘Ik wil dat Frankrijk een startup nation wordt’?

Senaat opheffen

De Senaatscommissie kwam op 17 maart met haar rapport. Precies de dag dat president Macron zijn verkiezingsprogramma presenteerde. Tussen deze president en de Senaat is geen love lost. De Assemblée controleert Macron volledig via zijn partij ‘La République en Marche’, maar de Senaat heeft zich tot nu toe daaraan weten te onttrekken en ligt regelmatig dwars. Er gaan geruchten dat de president daar zo verbolgen over is, dat hij de hele Senaat zou willen opheffen.

Frankrijk lijkt onder Macron een ‘consultocratie’ te zijn geworden. Geen van zijn voorgangers zat zo totaal op één lijn met de professionele adviseurs en globalisten van bureaus als McKinsey. Macron ziet de wereld op hun manier: een organigram waaraan met managementtheorieën gesleuteld moet worden om tot winstoptimalisatie te geraken. En waarin de doorsnee burger een stoorzender is. De presidentsverkiezingen over ruim twee weken zitten al in de zak van de president. Het Senaatsrapport komt te laat om daar iets aan te veranderen.

adviesbureaus

Consultants verdienen miljarden euro’s aan Europese Commissie

Frankrijk onder Macron: een consultocratie?