Teun Voeten heeft een nieuw boek uit, Drug van de duivel, waarin hij het heeft over de opkomst en de verwoestende gevolgen van crystal meth, een zeer verslavende harddrug. In 1990 ging Voeten als oorlogsreporter aan de slag. Hij reisde naar Colombia, waar het Medellín-kartel op het hoogtepunt van zijn macht was. De Nederlandse antropoloog kreeg blijvende interesse in de sociaal-politieke gevolgen van de drugshandel. Hij fotografeerde het bendegeweld in Honduras en bezocht vele malen Mexico.

In 2018 ontplofte er een handgranaat op veertig meter van zijn keukenraam. Het was een afrekening in het Antwerps drugsmilieu. Teun Voeten kreeg fascinatie voor crystal meth toen er in 2019 op een boot in Moerdijk een methlab werd ontdekt, waar drie Mexicanen werkzaam waren. Hij reisde naar de Verenigde Staten, Mexico, Tsjechië, Thailand, Kaboel en, last but not least, Brabant om ‘een zo redelijk en nuchter mogelijk beeld te schetsen van de problematiek’.

Voeten heeft vaak met eigen ogen gezien welke verwoestende ontwrichtende gevolgen drugs kunnen hebben. Hij omschrijft de uitspraken van Antwerps schepen van Onderwijs en Jeugd Jinnih Beels (Vooruit), om onder andere cocaïne te legaliseren, als ‘waanzin’. ‘De uitspraken van Beels hebben meer te maken met partijpolitieke strategieën dan met kennis van zaken. Coke is bijzonder gevaarlijk en schadelijk.’

Voeten is bijzonder pessimistisch over de toekomst: ‘Crystal meth is internationaal bezig aan een razendsnelle opmars. Het is duidelijk dat deze trend zich ook in Nederland en België doorzet, zowel wat productie, handel als consumptie betreft’.

Drugs van de Duivel

Waarom wordt crystal meth de ‘drug van de duivel’ genoemd?

‘Die naam heb ik van een Tilburgse speeddealer die vanuit morele gronden meth weigerde te verkopen en het zo noemde. De officiële naam voor crystal meth is “methamfetamine”. De kristalvormige synthetische drugs kan je spuiten, snuiven of roken en is op heel veel manieren te maken. De drugs zorgen voor een langdurige roes met veel energie, euforie en zelfvertrouwen. Ook zorgt crystal meth voor een verhoogd libido.’

‘De drugs zijn zo verwoestend en verslavend dat je er ontzettend moeilijk van kan afkicken. In Mexico heb ik een aantal afkickcentra bezocht. Sommige verslaafden zitten letterlijk vijftien jaar in een afkicktraject. Maar eens ze eruit komen, zitten ‘s avonds weer aan de methpijp. De gevaren van crystal meth zijn enorm. Het lichaam takelt heel snel af. Ook heeft de drug een bijzonder nefaste invloed op het neurologisch systeem.’

U beweert dat crystal meth in het kapitalisme goed gedijt. Waarom is dat zo?

‘Crystal meth is de droomdrug van het hedonistisch kapitalisme. In zijn boek Narcokapitalisme onderzoekt filosoof Laurent de Sutter hoe narcotica ons leven gaan overheersen. Er zijn pillen om langer te feesten, langer wakker te blijven, langer te werken en uiteindelijk ook om in slaap te geraken. De criminele organisaties die in drugs handelen zijn in feite hyperkapitalistische ondernemingen die letterlijk over lijken gaan om winst te behalen. Drugs zijn een perfect middel om een bevolking rustig en gelukkig te houden. Bovendien is het een soort arbeidsvitamine. Mensen gaan er harder door werken.’

Nieuwigheid

Crystal meth is geen nieuwe drug. Waarom stijgt de productie ervan de laatste jaren?

‘Crystal meth heeft een lange voorgeschiedenis van productie en gebruik. De nazi’s gebruikten het als pepmiddel voor de soldaten in hun blitzkrieg. In Japan wordt het door de upperclass gebruikt en betaal je 500 euro per gram. De laatste vijftien jaar zien we een steile opgang van deze drugs. Begin deze eeuw had je in het middenwesten van de Verenigde Staten een ernstig probleem met crystal meth.’

‘Er waren tal van kleine productie-eenheden, keukenlabjes. Op een gegeven moment liep de crisis zo uit de hand dat de overheid ingreep en de productie ervan probeerde te verhinderen. De productie van crystal meth is dan naar Mexico verhuisd. Door het verbod sprongen de Mexicaanse drugsbaronnen in het gat in de markt dat in de Verenigde Staten was ontstaan.’

Ook in Nederland wordt overgeschakeld naar de productie van crystal meth. Waarom is dat?

‘Ook in Nederland ontstond er interesse. De xtc-boeren hebben zich op de productie van crystal meth gestort, omdat de verkoop ervan veel meer geld opbrengt. Ze konden makkelijk overschakelen, omdat ze over goed uitgeruste laboratoria en heel wat knowhow beschikten. Er is in Nederland al een traditie van twintig jaar productie van synthetische drugs. De netwerken zijn heel fluïde, waardoor ze de autoriteiten steeds tien stappen voor zijn. De samenwerking verloopt op projectbasis. Deze organisaties fluctueren mee met de vrijemarkteconomie en surfen op de golven van de globalisering.’

Escalatie van geweld

Niettegenstaande crystal meth wereldwijd in opkomst is, blijft het gebruik van de drugs in Nederland en België beperkt. Hoe komt dat?

‘In Nederland en België blijft het gebruik beperkt tot maximaal 150 kilogram, maar er worden tonnen crystal meth voor export in beslag genomen. In Nederland is alles verkrijgbaar en is de consument goed ingelicht. De gebruiker beseft dat crystal meth heel gevaarlijk is. Het is bovendien redelijk duur. Je betaalt zestig euro per gram. Coke kost tien euro minder.’

In Antwerpen zijn er de afgelopen maanden verschillende schietpartijen geweest. Er zou een afrekening in het drugsmilieu aan de gang zijn. Hoe schat u dat in?

‘Soms zijn daar tieners bij berokken, vaak uit Holland die niet bijzonder snugger maar wel triggerhappy zijn. Er is een dode gevallen en er zijn wat kogelgaten. Die lui zijn echte amateurs, want als je slim bent, dan vermijd je dergelijke toestanden. De meeste van die Nederlandse jongeren zijn licht verstandelijk beperkt, waardoor ze makkelijk te ronselen zijn. Heel het Antwerps politioneel apparaat is nu in opperste staat van paraatheid. Als je een slimme drugsdealer bent, dan werk je onder de radar. Het laatste wat je wilt, is geweld. Het trekt de aandacht van de politie aan.’

De escalatie van geweld in Antwerpen is toch niet te vergelijken met wat in Nederland, de Verenigde Staten of Mexico aan de gang is?

‘We hebben hier gelukkig nog geen enclaves zoals in Los Angeles. Ik ben in achterbuurten geweest waar tachtig procent van de daklozen aan crystal meth verslaafd is. In Tijuana worden een hele hoop moorden tussen kleine straatdealers gepleegd. De situatie is er heel dystopisch. Dat heb je hier nog lang niet.’

‘In Philadelphia heb je een avenue waar de mensen zich letterlijk dood spuiten. Daar vallen drie doden per dag. Ik heb er foto’s van genomen. Dat is de hel van Dante. De zone werd door de overheid opgegeven en er heerst een soort van onverschilligheid. De ontsporing is een gevolg van een progressief gedoogbeleid. Je mag verslaafden niet aanspreken over hun drugsgebruik, want dat behoort immers tot de privacy.’

Legalisering

Vormt de liberalisering van het drugsbeleid de oorzaak van het escalerend druggebruik?

‘Het is het gevolg van een doorgedraaid liberaal beleid zoals in Los Angeles en San Francisco, waar mensen geen straf meer krijgen als ze dealen.’

‘Ik zeg niet dat je mensen moet criminaliseren omdat ze aan crystal meth verslaafd zijn, maar de tolerantie is compleet doorgeslagen. Winkeldiefstallen tot 950 dollar zijn niet meer strafbaar. Mensen jatten de winkels leeg en krijgen geen straf. Het is een mooi voorbeeld van hoe een liberaal beleid desintegratie in de hand werkt.’

Antwerps schepen van Onderwijs en Jeugd Jinnih Beels pleit voor de legalisering van cocaïne.

‘Dat zijn totaal wereldvreemde en sloganeske uitspraken die meer te maken hebben met partijpolitieke strategieën, dan met kennis van zaken. Coke is bijzonder gevaarlijk en schadelijk. Bovendien denk ik dat het gebruik van coke meer ingeburgerd is, dan we vermoeden. De uitspraak van Tom Meeuws, ‘The war on drugs heeft gefaald’, vind ik een populistische uitspraak.’

‘Omdat er geschoten wordt, zou the war on drugs verloren zijn, maar in iedere oorlog wordt er geschoten. Het huidige geweld toont alleen maar aan dat the war on drugs gevoerd wordt, niet dat ze verloren of gewonnen wordt. Het zijn slogans van mensen die geen verstand van zaken hebben.’

Nederland narcostaat

Wat zijn dan juist de gevaren van coke?

‘Sommige mensen kunnen met deze drugs goed overweg, maar ze ontwikkelen een onuitstaanbaar en een opgeblazen ego. Ik denk dat er letterlijk een verband is tussen coke, bankiers en de bankencrisis. Ik ken mensen die op City Bank in London werkten die wekelijks enkele grammen coke kregen.’

‘Coke bezorgt je een enorm opgeblazen ego, een verkeerd inschattingsvermogen en een enorme zelfoverschatting. Alle empathie smelt als sneeuw voor de zon. Coke is een heel egoïstische, kapitalistische drug. Bizar dat uitgerekend socialisten voor legalisatie pleiten. Als we ergens geen behoefte aan hebben, dan is het aan cocaïne.’

‘Alle staten in de Verenigde Staten waar marihuana gelegaliseerd is, daar rukt crystal meth vanuit Mexico op. Drugsgebruik wordt volledig genormaliseerd. Het is volledig van de pot gerukt om te beweren dat als cocaïne gelegaliseerd wordt, de criminaliteit als sneeuw voor de zon zal verdwijnen. Empirische onderzoeken naar de effecten van legalisering van marihuana in Canada en California tonen geen enkele afname van criminaliteit aan, integendeel. Ik vind dergelijke uitspraken volledig wereldvreemd.’

U omschrijft Nederland als een narcostaat?

‘Het gedoogbeleid heeft er voor gezorgd dat Nederland de grootste narcostaat van West-Europa is. De verkoop en het gebruik van kleine porties marihuana is legaal. Het bezit ervan tot dertig gram is toegelaten, maar de productie is verboden. Daardoor is er een illegaal circuit ontstaan. Marihuana werd als aanvaardbaar beschouwd. De marihuanaboeren hebben zich nadien op meer lucratieve narcotica gestort, zoals xtc en cocaïne.’

Hedonisme

Waarom nemen steeds meer mensen drugs?

‘We leven in een hedonistisch tijdperk. Er loopt iets grondig fout in onze genarcotiseerde samenleving. Ik denk dat drugsgebruik explosief aan het toenemen is. Het leven wordt steeds somberder en harder, en de helft van de mensen vindt dat ze een zinloze baan hebben. Nederland is een dystopische nachtmerrie geworden.’

U bent bijzonder hard voor Nederland?

‘Nederland is een narcostaat waar bepaalde onderdelen van de overheid niet meer functioneren. Voor een narcostaat zijn er vier belangrijke kenmerken: een grote drugseconomie, een grote infiltratie van de narcosector in de legitieme sector, de aanwezigheid van geweld en straffeloosheid. Nederland voldoet aan al deze criteria.’

‘Qua drugseconomie is Nederland een import-, export-, consumptie- en transitland. De hele drugsbusiness loopt naadloos over in het legaal systeem. Nederland is ook een fiscaal paradijs voor criminele ondernemingen. Er is daarnaast sprake van intimidatie van het gezag, zo werd er bijvoorbeeld een gemeentehuis in de fik gestoken. Burgemeesters, journalisten en advocaten werden vermoord. De straffeloosheid in Nederland is haast even groot als in Mexico.’

Hoe bedoelt u?

‘In Nederland zijn de politiediensten overbevraagd en worden de verdachten beschermd door een humane wetgeving. Elk gaatje in de wetgeving wordt genadeloos geëxploiteerd. Greetje Bosch, een officier van de justitie, zei enkele jaren geleden in een interview dat van de 400 drugszaken die ze onderzocht, er uiteindelijk zes veroordelingen werden uitgesproken. 98,5% van de beschuldigden gaat vrijuit. Dat is evenveel als in Mexico. In Nederland heerst er een enorme straffeloosheid en het land staat ook stijf van de taboes. Er is nooit één campagne geweest tegen het gebruik van drugs.’

Dan doet Bart De Wever het een stuk beter?

‘Bart De Wever is bijzonder hard en duidelijk, net als de burgemeester van Rotterdam, Ahmed Aboutaleb, maar de rest van de Nederlandse burgemeesters kraaien er niet naar. In Antwerpen valt het nog mee, want er zijn geen smerige getto’s. Het Kiel is niet helemaal relax, maar in Antwerpen durf ik in alle wijken rustig rondlopen. In bepaalde wijken in Charleroi, Brussel en Amsterdam zou ik dat niet doen.’

Farmaceutische industrie

Je was onlangs in Afghanistan. Zet je dat land op één lijn met Nederland?

‘Helemaal niet. Het is een graduele lijn van een staat waar alles goed gaat, tot een staat waar sommige zaken vastlopen, zoals in Nederland. Dan heb je totaal disfunctionele staten, de zogenaamde “failed states“. Er zijn ook functionele staten, waar een hele boel dingen niet goed lopen. Daar zou ik Nederland willen toe rekenen.’

In jouw boek heb je een indringend beeld van Kaboel geschetst.

‘Sinds vijf jaar is er in Afghanistan een probleem met crystal meth. Oorspronkelijk komt deze drug van Iran, dat altijd een groot productieland van crystal meth is geweest. De Iraanse overheid heeft heel hard tegen de productie, de handel en het gebruik opgetreden. Crystal meth is via arbeidsmigratie van Iran naar Afghanistan meegenomen. In Afghanistan is deze drug heel erg goedkoop, waardoor er een hele onderklasse aan verslaafd is.’

Taliban

De houding van de Taliban ten opzichte van drugs is toch wel heel ambivalent?

‘Vanuit hun islamitische overtuiging zijn ze tegen drugs. Verslaafden worden als onmensen gezien. Ze worden heel brutaal behandeld. Ik heb gehoord dat er zelfs mensen worden doodgeslagen.’

‘Anderzijds is drugsgebruik ook cultureel bepaald. Afghanistan is altijd een cannabisland geweest. Het gebruik van opium en cannabis is er aan de orde van de dag. In Afghanistan hebben alle gewapende groepen geprofiteerd van de drugshandel door zelf drugs te verhandelen of belastingen te heffen. Officieel is de Taliban tegen, maar ze verdienen er wel geld aan de drugshandel. Momenteel hebben ze elke vorm van narcotica verboden.’

Fentanyl

De opkomst van fentanyl is opmerkelijk. Die drug zijn zo verwoestend dat het in 2016 voor tienduizenden doden in de Verenigde Staten zorgde.

‘Fentanyl is de nieuwe crystal meth. Er zijn vorig jaar 100.000 doden gevallen in de opioïde-crisis, waarvan het overgrote deel bezweken is aan fentanyl. Het werkt echter vele malen sterker dan morfine. Crystal meth en coke worden met fentanyl vermengd om het nog verslavender te maken. Fentanyl is enorm verslavend. Je krijgt er onmiddellijk afkickverschijnselen van. Als je het verkeerd mixt dan is fentanyl dodelijk. Een portie is spotgoedkoop.’

‘Het spul is ook ontzettend sterk, vijftigmaal sterker dan heroïne. Een hoeveelheid van twee milligram, ter grootte van een suikerkorrel, is al dodelijk. Spuiten wordt dan Russische roulette. Twee jaar geleden vielen er op Kensington Avenue in Philadelphia negenhonderd doden door een overdosis fentanyl. Het lijkt wel de zombie-apocalyps.’

Misdaad, overheid en bedrijfsleven

Opmerkelijk is dat de farmaceutische industrie soms de aanjager is van de enorme drugsproblematiek in de Verenigde Staten.

‘In de jaren ’90 werden opioïden op grote schaal als pijnstillers voorgeschreven onder de beruchte merknaam “OxyContin”. Doordat de medicatie goedkoper was dan andere therapieën en behandelingen, werd ze vaker voorgeschreven. Uit studies bleek dat 13% van de patiënten verslaafd raakte, wat onacceptabel hoog ligt, maar desondanks ging de farmaceutische industrie door met het aan de man brengen van OxyContin.’

‘Artsen kregen zelfs een commissie als ze de medicatie voorschreven. De doelgroep werd zelfs uitgebreid. Patiënten kregen gratis pillen voor een proefperiode van dertig dagen. Lang genoeg om ze afhankelijk te maken. Purdue Pharma – de producent van OxyContin – verdiende grof geld aan de door hen veroorzaakte verslaving.’

‘In 2000 startten de eerste rechtszaken tegen het farmaceutisch bedrijf. In maart 2022 werd Purdue Pharma veroordeeld tot het betalen van 6 miljard dollar. Dit schandaal vormt een triest dieptepunt in de medische geschiedenis en toont feilloos aan het de hoe georganiseerde misdaad, de overheid en het bedrijfsleven in sommige gevallen naadloos in elkaar overgaan.’

afkikken

Antropoloog Teun Voeten: ‘Van coke krijg je een opgeblazen ego’