Wanneer Bob de Bouwer zijn huis wil renoveren — of zoals in voorliggend geval grotendeels wil afbreken en daarna terug opbouwen — dan gaat hij naar de bank voor een lening. De bank zal, na het bekomen van de nodige waarborgen, een aflossingstabel opsturen naar Bob. Daarbij zijn twee elementen van fundamenteel belang: de duurtijd van de lening en de interestvoet. Hoe korter de leningsduur en hoe hoger de interestvoet, hoe groter het aflossingsbedrag zal zijn. Zal Bob onder het stof blijven leven tot 2030 of 2040 of zelfs 2050? Het zal een levensgroot verschil uitmaken in de aflossingstabel en het subsidiebedrag.

Aflossingstabellen

De analogie met het stilleggen van de kerncentrales en de bouw van nieuwe gascentrales ligt voor de hand. Weliswaar met dit verschil dat bij het stilleggen van de kerncentrales het nog niet zeker is of de kosten voor de afbraak voldoende gedekt zijn door de aanwezige provisies. Dat zou nog een serieuze bijkomende tegenvaller kunnen worden.

Dergelijke aflossingstabellen werden in het verleden opgemaakt in Parijs. Die werden dan doorgestuurd naar het kabinet van de minister/staatssecretaris van Energie. Ze kregen de vorm van een annuïteitentabel. De interestvoet schommelde daarbij steevast rond de 10%. De leningsduur werd zo beperkt mogelijk gehouden om het risico zo kortlopend mogelijk te houden. Bij de te bouwen gascentrales zal de vermoedelijke toekomstige bedrijfswinst in mindering gebracht worden. Maar het saldo zal moeten gesubsidieerd worden. Dit via het ondertussen gekende CRM-mechanisme. Een samenspel van hoge interestvoeten en korte leningsduur staat echter borg voor torenhoge afbetalingen. Volgens berekeningen van de CREG en volgens een kamerbreed gesteunde resolutie worden die begrensd op 350 miljoen euro per jaar (bijna de prijs van een nieuwe gascentrale!).

Maar zijn die gascentrales dan niet nodig ter aanvulling van de wind, water en zon energie? Ook vandaag zijn er al voldoende, weliswaar verouderde, gascentrales beschikbaar in de productiemix. De vervanging of niet-vervanging van die gascentrales behoort tot het domein van de uitbater.

Importbehoefte

Maar daarmee zijn we lang nog niet einde verhaal. Na de bouw van 3,6 GW aan gascentrales blijft een importbehoefte over van 25% — gemiddeld over gans het jaar — van de jaarlijkse behoefte. Het laat zich raden dat in de winter met piekvragen deze 25% serieus zal oplopen. Dat zal mogelijks aanleiding geven tot grote spanningen in de bevoorrading. Met dito prijsstijgingen tot gevolg (studie Elia, 2017).

In de winter 2018/2019 heeft gedurende enkele maanden slechts één kerncentrale gedraaid. Het licht is toen inderdaad blijven branden. Maar het prijspeil op de groothandelsmarkt was wel navenant. Het bedroeg immers meer dan €70/MWh, ten opzichte van een normaal prijspeil van rond de €50/MWh. Bij een jaarverbruik van 89 TWh beloopt in dat scenario de bijkomende kost 89TWh x €(70 – 50)/MWh = 1.8 miljard euro per jaar. Zal het zo’n vaart lopen?

Federale beloftes

Promotoren van de hernieuwbare energie, waartoe ik mezelf reken, rekenen voor dat de kost van de wind, zon en water energie sterk dalen. Maar de meesten vergeten dat de groothandelsprijzen voor hernieuwbare energie slechts een gedeelte van de totale prijs dekken. En dat een groot gedeelte terug te vinden is op de factuur van de kleinhandel. Dit in de vorm van de kost voor groenestroomcertificaten en/of andere subsidies.

Federale politici beloven de factuurevolutie te zullen monitoren. Maar beseffen zij dat meer dan 50% van de totale factuur bestaat uit tarieven en heffingen die tot bevoegdheid van de deelstaten behoren? Of zullen zij de btw-voet verlagen van 21% naar 6%? En is de weerslag daarvan voorzien in de begroting? De manoeuvreerruimte voor de federale politici is zéér beperkt. Eigenlijk is ze beperkt tot de btw-aanslagvoet.

Erger nog. Door de toenemende productie van hernieuwbare energie (vooral offshore wind) komt de huidige beperking van de federale bijdrage voor de grootindustriëlen onder toenemende druk van EU. Dat beperkt de federale beleidsruimte inzake monitoring van de factuur, alvast voor de grootindustriëlen, nog verder.

Levensduur verlengen

Het zou veel wijzer zijn de levensduur van de kerncentrales te verlengen. Zolang het FANC ze als veilig beschouwt. De opbrengst van de nucleaire belasting kan men dan aanwenden ter ondersteuning van nieuwe alternatieve, duurzame energiebronnen zoals waterstof en/of biobrandstoffen. Zodoende is er voldoende tijd om de energietransitie zonder onnodige kosten door overhaasting te vermijden. In Nederland werd de levensduur van de kerncentrale in Borsele, op de grens met België, met 20 jaar verlengd, van 40 tot 60 levensjaren, eindigend in 2033.

Uiteindelijk is het toch veel meer dan in 2003 de bedoeling om de opwarming van de aarde en de daling van de CO2 in de atmosfeer te bewerkstelligen. ‘Ach ja, er zullen enkele gascentrales bijkomen’. Welja, ze zullen tussen de 6 en 9 miljoen ton CO2 jaarlijks in de lucht blazen. Dat betekent een bijkomende, verhogende, CO2-aanwezigheid van 5% tot 9% ten opzichte van het huidige CO2-uitstootsniveau in België. De kerncentrales stoten geen, of nagenoeg geen, CO2 uit. Waarom moeten dan precies deze kerncentrales sluiten? Omdat ze 40 jaar oud zijn? Dat zou desgevallend een bezorgdheid kunnen zijn van de uitbater, maar toch niet van de politici? Gaan we alle machines die ouder zijn dan 40 jaar vervangen? Te gek voor woorden.

Voor interpretatie vatbaar

Een studie van Energyville zou aantonen dat het prijsverschil tussen het sluiten of het openhouden van de 2 GW-kerncentrales slechts een prijsverschil van 100-150 miljoen euro per jaar zou betekenen (of €0,16/MWh). Wat is de voorspellingswaarde van dergelijke studie?

Dergelijke studie maakt een vraag-en-aanbodcurve op over een periode van 20 jaar en langer. Ze moet daarbij rekening houden met talrijke parameters. Welke productiemiddelen zullen beschikbaar zijn? Wat is de te verwachten prijs voor het gas? Voor het transport. Voor de CO2-emissierechten? Wordt het een koude of een zachte winter? Wat is de prijs voor de import (van deels Franse kernenergie, deels Duits/Nederlandse kolencentrales, deels Noord-Europese wind- of waterenergie)? Wat is de evolutie van de vraag (elektrificatie en zo ja in welke mate, spreiding van de vraag over dag- en seizoenschommelingen)? Enzovoort, enzovoort. En dit zoals gezegd over 20 jaar en langer.

Het zijn studies die vatbaar zijn voor meerdere interpretaties. Het is met andere woorden niet moeilijk het resultaat van dergelijke studies te laten uitkomen op 1 of 2 miljard euro per jaar of een andere wens. Toch?

Te veel wind

Resten er nog enkele diverse discussiepunten uit te klaren, opgeworpen in publieke discussies. De zogezegde 1 miljard euro (vermeld in publieke discussies) aanpassingswerken die er moeten gebeuren, bijvoorbeeld. Et alors? Bij een levensduurverlenging van 10 jaar, of 20 jaar, zal de uitbater die kosten met plezier betalen. De resterende marge bij de afgeschreven kerncentrale blijft immers ruimschoots voldoende voor een verdere uitbating. Is dat trouwens wel een bezorgdheid voor de politici?

Maar, zeggen sommige groene politici, de windmolens moeten stilgelegd worden wanneer er heel veel wind is en de kerncentrales ook draaien. Dan moeten de windmolens stilgelegd worden omdat de kerncentrales niet (of veel trager) kunnen stilgelegd worden. Dat is juist, maar dit gebeurt zeer uitzonderlijk. En áls het gebeurt wordt de uitbater van de windmolens wel vergoed. Het zal de investeringen in windmolens dus niet ophouden. En wanneer vijf van de zeven kerncentrales sluiten is dit argument nog minder relevant. Dan zal namelijk de waarschijnlijkheid van de incidentie van heel veel windenergie en kernenergie drastisch afnemen.

Emissierechtenhandelssysteem

Een andere hardnekkige mythe is de bewering dat door de werking van het Europese ETS (emissierechtenhandelssysteem) de nieuwe gascentrales ervoor zullen zorgen dat meer bevuilende steenkoolcentrales zullen moeten stilgelegd worden. Welnu, de afgeschreven nucleaire centrales hebben de laagste productiekosten en maken nu al dat die bevuilende steenkoolcentrales niet (nog meer) hoeven te produceren. Hoe zouden de duurdere gascentrales kunnen bewerkstelligen wat de goedkopere nucleaire centrales niet kunnen? Graag wat meer expertise in deze discussie.

Maar er is meer! Door de toename van CO2-uitstoot door de gascentrales zal de prijs voor de CO2-emissierechten verder verhogen voor alle deelnemers aan het ETS-systeem. Inclusief voor grootindustriëlen, genre Arcelor. Dat kan de verhuis van deze grootindustriëlen naar andere landen versnellen.

Kernafval

Het kernafval is inderdaad een blijvend probleem, maar we zijn daar al lang het ‘point of no return’ voorbij. Wat is het verschil tussen X ton afval of X+10% ton afval? En mogen de gascentrales blijvend CO2-afval uitstoten in de atmosfeer? Worden de doden ten gevolge van luchtvervuiling mee in aanmerking genomen bij de afweging tussen kernenergie en fossiele-brandstoffenenergie? In de strijd tegen de klimaatopwarming is kernenergie een deel van de oplossing, niet van het probleem.

Meerdere ‘groene’ investeringen zoals batterijopslag, slimme meters, warmtepompen, vraagsturing… hebben mogelijks een positieve weerslag op de bevoorradingszekerheid van enkele honderden MW. Maar de sluiting van kerncentrales omvat duizenden MW. Er is dus dringend nood in de publieke discussie aan kwantificering van de beperkte omvang van deze groene investeringen.

Tot slot nog dit. Investeringen zouden geen kosten zijn. Maar de afschrijvingen van die investeringen ook niet? Graag een volledige discussie. De kost van zo’n ‘energiecentrale’ vergelijken met een nieuwe kerncentrale? Tellen we dan ook de noodzakelijke back-upkosten mee wanneer de zon niet schijnt? Of wordt dat te ingewikkeld voor de lezer/auteur?

aflossing

De kernuitstap: waarheid en praatjes

De tikkende tijdbom die Dexia heet