De open oorlog tussen een aantal Italiaanse rechters en de regering-Meloni over het Italiaanse migratiebeleid escaleert verder. Een rechter beval opnieuw de overbrenging van enkele migranten vanuit Albanese opvangcentra naar Italiaanse bodem. En terwijl het aantal nieuwe aankomsten in Italië dit jaar fors zakte, blijft het aantal asielaanvragen in ons land op een bijzonder hoog peil.

Enkele weken geleden moest de Italiaanse regering – op bevel van een Italiaanse rechter – al de eerste zestien asielzoekers die overgebracht werden naar het gloednieuwe opvangcentrum in Albanië terughalen naar Italië. Onder meer omdat een aantal van hen beweerden minderjarig te zijn. Twee weken geleden volgde een tweede poging, met zeven nieuwe asielzoekers uit Egypte en Bangladesh. Maar een rechter in Rome floot de regering opnieuw terug, en intussen werden de mannen met een schip van de Italiaanse marine naar Brindisi overgebracht. Volgens de betrokken rechter kan de regering geen nieuwe vluchtelingen naar Albanië overbrengen zolang het Europese Hof van Justitie zich niet over de zaak heeft uitgesproken. Het waren ook enkele Romeinse rechters die dat Hof van Justitie om een advies hebben gevraagd, maar dat zal er pas tegen juli volgend jaar komen.

Veilige landen

De discussie tussen de regering-Meloni en de betrokken rechters draait om de lijst met zogenaamde ‘veilige landen’ die de regering onlangs opstelde. Die bevat negentien landen waarnaar illegale migranten en uitgewezen asielzoekers kunnen worden teruggestuurd. Onder meer Egypte en Bangladesh komen ook op die lijst voor, maar volgens een rechter in Rome kunnen die landen niet als veilig worden bestempeld, zeker niet voor LGBTQ-mensen of voor politieke dissidenten.

Dat klopt wellicht ook, maar de vraag is natuurlijk of een dergelijke strikte interpretatie van het begrip ‘veilig’ land op termijn ook houdbaar is. In zowat alle moslimlanden worden homoseksuelen in het beste geval gediscrimineerd en in het slechtste geval met de dood bedreigd. En vanuit Duitsland werden onlangs een aantal mensen teruggestuurd naar Afghanistan, ook niet bepaald de vredigste plek op deze planeet.

Illegaliteit

Op termijn hoopt Italië enkele tienduizenden vluchtelingen over te brengen naar twee gloednieuwe opvangcentra in Albanië. Prijskaartje daarvan? Minstens 670 miljoen euro, gespreid over een periode van vijf jaar. Het idee is dat de vluchtelingen daar – in afwachting van hun procedure in Italië – niet snel nog de grens kunnen overwippen naar Frankrijk om zo elders in Europa in de illegaliteit verdwijnen.

Door het oordeel over de veilige landen nu in handen te leggen van het Europese Hof van Justitie – terwijl dit strikt genomen een bevoegdheid van de individuele lidstaten is – hopen tegenstanders van het strikte migratiebeleid van Meloni ook tijd te kopen om volop te lobbyen dat Hof. Een van de komende weken moet overigens ook het Italiaanse Hof van Cassatie zich nog uitspreken over de vraag of de nationale wetten over veilige landen van herkomst in overeenstemming zijn met de EU-wetgeving.

Afschrikkingseffect

In Italië zelf zit het spel intussen stevig op de wagen. Volgens vicepremier Matteo Salvini, de leider van de radicaal-rechtse Lega, zijn de beslissingen van de rechtbanken politiek gemotiveerd en tasten ze ook de Italiaanse veiligheid aan. En ook Elon Musk, die de voorbije maanden al enkele keren op de koffie kwam bij Meloni, moeide zich intussen in het debat. Hij liet op X weten dat de betrokken rechters moeten opkrassen.

De kwestie beroert ook de Europese gemoederen. Almaar meer EU-lidstaten bekijken de gespierde Italiaanse aanpak met groeiende belangstelling, omdat ze ervan uitgaan dat die een sterk afschrikkingseffect kan hebben op potentiële migranten. Cijfers van de Internationale Organisatie voor Migratie lijken dat ook min of meer te staven. Terwijl er in 2023 in Italië officieel 145.300 migranten aankwamen, waren dit er de eerste tien maanden van dit jaar nog maar 55.800.

In eigen land lijkt er van een daling voorlopig nog niet bepaald sprake. Eind oktober zaten we op 32.774 asielaanvragen, waarbij vooral de forse stijging in oktober opvalt. Ter vergelijking: in het volledige jaar 2023 ging het in België om 35.500 aanvragen. Dat aantal zullen we dit jaar dus wellicht overschrijden.

afschrikkingseffect

Meloni opnieuw in de clinch met Italiaanse rechters over migratiebeleid