Toen in februari 2019 de Islamitische Staat haar laatste morzel grondgebied verloor bij de val van het onooglijke dorpje Baghuz aan de Syrisch-Iraakse grens, leek het einde van het zelfverklaarde kalifaat in zicht. De Syrische Democratische Strijdkrachten (SDF), geleid door Koerdische milities, sloten duizenden IS-aanhangers en -strijders op. Zij hielden ze gevangen in kampen in Noordoost-Syrië. Het overgrote deel van de IS-aanhang kwam terecht in kampen voor vrouwen en minderjarige kinderen. De mannen werden afgezonderd in zwaarbewaakte gevangenissen.

Koerden met westerse jihadi’s opgescheept

In Noordoost-Syrië, vlakbij de stad al-Hasakah, werd onder andere in Ghwayran de al-Sina’a-gevangenis in gereedheid gebracht om de honderden IS-strijders tijdelijk op te sluiten. Althans, dat was het idee: de Koerdische SDF gingen ervan uit dat westerse mogendheden hun strijders zouden repatriëren. Al snel bleek evenwel dat weinig tot geen westerse landen bereid waren om een bende moordzuchtige jihadisten terug te halen en thuis te berechten.

Slechts sporadisch werden er strijders of families naar het thuisland gebracht, en dan voornamelijk door Centraal-Aziatische staten. In West-Europa, bijvoorbeeld, was er überhaupt geen consensus te vinden over hoe dit probleem aan te pakken. Dus lieten onze overheden de jihadi’s zitten, onder de hoede van de Koerdische SDF.

Sindsdien hebben de Koerdische strijdkrachten verschillende keren om hulp gesmeekt. Meermaals klonk het dat de situatie in de kampen compleet onhoudbaar was en vermoedelijk alleen nog zou verergeren. En meermaals gingen westerse landen over tot halfslachtige maatregelen. Af en toe repatrieerden ze vrouwen en kinderen, doorgaans pas na aanslepende juridische procedures. En ondertussen verrotte de situatie in de gevangenissen en kampen verder. Wekelijks kwamen er bericht binnen over of propaganda of geweld door hardcore-aanhangers van de Islamitische Staat.

Gevangenisaanvallen

De Islamitische Staat heeft sinds jaren een traditie: gevangengenomen broeders moeten en zullen worden bevrijd. Sinds 2004 onderneemt de organisatie verwoede pogingen om gevangenissen te ontzetten. Van 2012 tot 2014, in aanloop naar de oprichting van het kalifaat, viel IS er ettelijke gevangenissen aan. Toekomstig kalief Aboe Bakr al-Baghdadi had in een speech, getiteld Breaking the Walls, in 2012, opgeroepen tot dergelijke acties.

Damien Ferré, de stichter van onderzoeksbureau Jihad Analytics, telt maar liefst 22 gevangenisaanvallen sinds 2013. Die vonden plaats in Irak, Afghanistan, de Filippijnen, Congo, Libië, Niger, Saoedi-Arabië en Tadzjikistan. Met deze gigantische operatie erbij is dit alleen maar een bevestiging van de tactiek die de Islamitische Staat sinds 2012 hanteert.

Al-Sina’a-gevangenis belegerd

Het is uiteindelijk dan ook geen verbazing dat de restanten van het kalifaat zouden toeslaan in de overbevolkte, onderbewaakte gevangenissen in Syrië of Irak. Op donderdagavond 20 januari lanceerde de Islamitische Staat een massieve aanval op de al-Sina’a-gevangenis in de buurt van al-Hasakah. Van deze gevangenis veronderstelde men dat hij onder stevige controle van de Koerdische strijdkrachten stond.

Het bleek allemaal net iets anders uit te draaien. Volgens de laatste berichtgeving door de Islamitische Staat in haar wekelijks tijdschrift an-Naba’ (28 januari) voerden twee zelfmoordcommando’s de aanval op de gevangenis uit. Die effenden het pad voor twaalf inghimasi (leden van stoottroepen). Het SDF daarentegen ging er gedurende ettelijke dagen van uit dat er tientallen, zo niet honderden, IS-jihadi’s hen belegerden. Volgens de Islamitische Staat hebben ze in de eerste dagen van de operatie maar liefst 800 gevangenen bevrijd. Het SDF ontkende dat cijfer met klem en beweerde meermaals, tijdens de aanval, dat de situatie onder controle was.

Mediaoorlog

Deze ‘oorlogsmist’ is kenmerkend voor het conflict tussen Koerdische milities en de Islamitische Staat. Het is bijna een traditie dat de Koerden aanvallen door IS minimaliseren en dat IS zelf de boel opblaast tot veldslagen van epische proporties. Gelet op het feit dat de aanval nog steeds niet is afgewend, nu al tien dagen later, en het Amerikaans leger opnieuw massaal is ingezet ter ondersteuning van de Koerden, lijkt het veilig te stellen dat deze aanval door de Islamitische Staat een gamechanger is. Dit is bij uitstek de grootste en meest gesofisticeerde operatie die de organisatie weet uit te voeren sinds de val van Baghuz in 2019.

Het doel is duidelijk: het bevrijden van gevangenen om zo de rangen terug te versterken. Maar het lijkt weinig waarschijnlijk dat IS erin zal slagen om opnieuw grondgebied onder zijn controle te krijgen. Waar de organisatie wel in geslaagd is, is haar mediaoorlog. Het is jaren geleden dat supporters van de Islamitische Staat zo openlijk op sociale media de recente successen hebben toegejuicht. Deze aanval gaat één, groot gevolg hebben: de Islamitische Staat in Syrië heeft een nieuw elan gevonden en zal dit pad voortzetten op zoek naar meer spectaculaire aanvallen.

al-Hasakah

De Islamitische Staat — Prison Break 2022