Op 15 mei vinden er parlementsverkiezingen plaats in Libanon. Het zijn de eerste verkiezingen sedert de massale straatprotesten van 2019. De aan de macht zijnde partijen doen er alles aan om de macht te behouden en concurrentie uit te schakelen.

Arm land

De algemene context waarin de verkiezingen plaatsvinden is bekend. Libanon is een land waar: de economie op apegapen ligt, de armoede indrukwekkende proporties heeft aangenomen, het Libanese pond dramatisch in waarde is gedaald, de werkloosheid erg is gestegen, corruptie alom is, elektriciteit maar een paar uur per dag beschikbaar is en andere overheidsdiensten ook te wensen overlaten, de prijzen van voedsel en benzine de hoogte ingaan, een tekort is aan geneesmiddelen, wie geld heeft op de bank daar nog moeilijk aan kan, het sjiitische Hezbollah het land in een wurggreep houdt en al wie Libanon kan verlaten, dat ook doet.

In de zomer van 2020 zorgde een zware ontploffing in de haven voor meer dan 200 doden en aanzienlijke materiële schade. Het enige sprankeltje hoop is dat het Internationaal Muntfonds (IMF) en de Wereldbank orde op zaken trachten te stellen in het land.

Moslims en christenen

Het Libanese parlement bestaat uit 128 leden: de helft moslims, de helft christenen. Ze worden verkozen voor een termijn van 4 jaar. Per kiesdistrict ligt vast hoeveel soenitische moslims, sjiitische moslims, maronieten, druzen, enzovoort verkozen zullen worden. In de districten gaan partijen vaak allianties aan. In christelijke gebieden zet men een paar moslims op de lijst, in moslimgebieden zet met wat christenen op de lijst, enzovoort.

Ook Libanese expats, en die zijn heel talrijk, kunnen nu meestemmen. Dat zal waarschijnlijk vooral de christelijke partijen ten goede komen. Niet weinig Libanezen vrezen dat de verkiezingen op 15 mei zelf ook moeilijk dreigen te worden, omdat door de vele elektriciteitsonderbrekingen er vaak geen elektriciteit zal zijn in de kieslokalen en computers dus niet kunnen werken.

Ook wordt geklaagd over de onderfinanciering van het organisme dat over het correcte verloop van de financieringen moet waken. Bij de verkiezingen van 2018 beschikte die commissie nog over 54 miljoen dollar. Nu moet het haar plan trekken met 18 miljoen dollar. Wegens een overheid die tekort schiet, zijn het sektarische organisaties die allerlei diensten leveren aan de bevolking. Het is door die diensten dat zij stemmen voor de verkiezingen kopen bij de bevolking. Zo schenkt Hezbollah elektriciteitsgenerators aan scholen in zuid-Libanon, andere partijen delen voedselbonnen uit, enzovoort.

Christenen verdeeld

Maar terwijl de sjiieten, vooral vertegenwoordigd door Amal en het door Iran gesteunde Hezbollah één blok vormen, zijn de christenen verdeeld (grofweg de helft is gelieerd aan Hezbollah, de andere helft aan de soennieten) en heeft het soennitische kamp geen echte leider meer sedert Saad Hariri (zoon van de vermoorde Rafiq Hariri, 1944-2005) beslist heeft de politiek te verlaten.

Binnen de verschillende religieuze sekten – de ganse Libanese maatschappij is georganiseerd op basis van de godsdienst waarin men geboren is, en niet op basis van individueel burgerschap – zijn het de traditionele partijen die de plak zwaaien en is het bijzonder moeilijk om als buitenstaander een parlementszetel in de wacht te slepen.

Vandaar het gevoel bij de meeste Libanezen dat verkiezingen toch niks uithalen en het altijd maar dezelfde politici zijn die aan de macht blijven. Onafhankelijke kandidaten die niet in de pas lopen worden geïntimideerd, soms fysiek op straat, soms door dreigtelefoontjes, soms door verkiezingsmeetings te verstoren, of ze krijgen doodsbedreigingen. Dit fenomeen komt voor bij alle religieuze gemeenschappen. Voor onafhankelijke kandidaten is het ook niet evident om een kiescampagne te kunnen financieren. De Libanese politiek veranderen zal in ieder geval niet kunnen zonder de steun van ngo’s en protestbewegingen.

Kiesintenties

Het Arab Center for Research and Policy Studies uit Qatar heeft recent een grondige enquête uitgevoerd naar de kiesintenties van de Libanezen en gerelateerde attitudes. Dat levert heel wat interessante gegevens op. 69% van de ondervraagde Libanezen is van mening dat de meeste mensen niet te betrouwen zijn. 70% is wanhopig. 74% voelt zich vernederd en 85% is kwaad omwille van de erbarmelijke toestand waarin het land zich bevindt.

75% heeft geen vertrouwen in de overheidsinstellingen. 46% van de ondervraagden voelt zich onveilig in de buurt waar men woont. 70% denkt dat de veiligheidssituatie in de toekomst nog zal verslechteren. Zo maar eventjes 40% van de Libanezen verklaart toegang te hebben tot wapens en 75% is van mening dat Libanezen van een andere sekte klaarstaan om wapens te gebruiken.

70% is sektarisch. Dat wil zeggen dat men positieve ‘vooroordelen’ heeft ten opzichte van de eigen religieuze groep waartoe men behoort. Toch is het sektarisme verminderd ten opzichte van vorige enquêtes 10 en 15 jaar geleden. En ondanks die 70% is toch 66% van mening dat men naar een secularisering van het Libanese systeem moet. Bij christenen en druzen vindt men meer voorstanders van secularisering dan bij soennieten en sjiieten.

Nog enkele cijfers

57% van de soennieten vindt dat de Golfstaten een negatieve invloed hebben op Libanon. 47% van de sjiieten is kritisch over Iran en 55% over Syrië, wat heel veel is. 15% van de Maronieten (katholieken) staat positief ten opzichte van Hezbollah. 37% van de (christelijke) orthodoxen staat positief ten opzichte van niet-traditionele partijen. 54% van de Armeniërs staat achter de Free Patriotic Movement (FPM). Dat is de aan Hezbollah gelieerde christelijke partij van de Maronitische president Michel Aoun.

30% van de druzen staat positief tegenover de christelijke Kataeb. 20% van de druzen is dan weer positief over de eveneens christelijke Forces Libanaises, wat behoorlijk veel is gezien een verleden van spanningen tussen maronieten en druzen. Zowel bij de christenen als de soennieten is er geen meerderheid te vinden, die positief staan ten opzichte van de traditionele partijen binnen de eigen sekte. Maar bij de maronieten is er wel een kleine meerderheid van 55%. 24% van de Libanezen zegt niet te zullen gaan stemmen. 38% gaat zeker stemmen en eveneens 38% weet het nog niet. Er wordt verwacht dat de Forces Libanaises stemmen zullen winnen en de Free Patriotic Movement pluimen zal laten.

Vertegenwoordiging van vrouwen

Ook de vertegenwoordiging van vrouwen in de politiek laat te wensen over. Libanese vrouwen hebben al stemrecht sedert 1953 (in België nauwelijks 5 jaar eerder). Maar op de 28 regeringen die gevormd werden sedert 1943 waren vrouwen slechts aanwezig in 8 kabinetten. Het aantal vrouwen dat verkozen is in het parlement is zeer gering. 4,7% van het totaal aantal verkozenen, om precies te zijn.

Vrouwen hebben minder de neiging te stemmen voor traditionele partijen dan mannen. Algemeen wordt verwacht dat Hezbollah opnieuw de dominante Libanese partij zal worden na de parlementsverkiezingen. Na de parlementsverkiezingen zijn nog gemeenteraads- en presidentsverkiezingen voorzien.

Sjiitische revolutie

Toen eind de jaren ’70 de ayatollah Khomeini (1902-1989) de macht in handen kreeg in Iran wou hij de sjiitische revolutie exporteren. Jarenlang was zijn enige succes het begin jaren ’80 opgerichte Hezbollah in Libanon. De grote doorbraak kwam er in 2003, toen de Verenigde Staten Irak binnenvielen om het regime van de soenniet Saddam Hoessein (1937-2006) omver te werpen. Wat als gevolg had dat de sjiieten vanaf dan de lakens uitdelen in Irak en de sjiitische geografische as bestaande uit Iran, Irak, Syrië en Libanon ontstond.

De Saoedi’s hebben het de Amerikanen nooit vergeven. Maar de Iraanse machine hapert. Bij de laatste verkiezingen verloren de pro-Iraanse sjiitische partijen in Irak. De pro-Iraanse Hoethis verliezen terrein in Jemen en de steun van Iran aan de sjiieten in Bahrein in het kader van de Arabische Lente heeft niet veel opgeleverd. Pro-Iraanse krachten in Syrië hebben geprobeerd het gat op te vullen dat is ontstaan nu de Russen zich grotendeels hebben teruggetrokken uit Syrië wegens de oorlog in Oekraïne, maar dat is niet gelukt.

Iraanse manoeuvres in Syrië worden bovendien op de voet gevolgd door Israël, dat af en toe militair toeslaat. En president Bashar al Assad mag dan al goede vriendjes zijn met Iran, 70% van de Syrische bevolking is nog altijd soennitisch. Maar dankzij Hezbollah heeft Iran wel Libanon grotendeels in handen. Uiteindelijk is het Iran dat op 15 mei de Libanese verkiezingen zal winnen, wordt gegrinnikt.

Amal

Libanese verkiezingen, een maat voor niks?

Verenigde Staten sanctioneren Libanese christelijke politicus