Zuhal Demir (N-VA), Vlaams minister van Justitie en Handhaving, Omgeving, Energie en Toerisme, stond de laatste week in de belangstelling en mocht daarbij heel wat kritiek slikken. Te snel tevreden met de amendementen van het Zweedse voorzitterschap op het voorstel voor een Europese natuurherstelwet, en te streng voor ouders die de verantwoordelijkheid voor de daden van hun kinderen naast zich neerleggen. Demir blijft rustig en geeft uitleg over haar standpunten.

Nationaliteit

Eerst iets anders: u kondigde in 2017 aan uw Turkse nationaliteit op te zeggen. Ondertussen is het voor sommigen niet duidelijk of u nu nog steeds een dubbele nationaliteit heeft. Hoe zit het daarmee?

‘Die historie ligt nu al enige tijd achter mij. Ik bezit niet langer de Turkse nationaliteit, al heeft dat veel voeten in de aarde gehad. Ik moest daarvoor allerlei paperassen invullen op de Turkse ambassade. Die sturen ze dan naar Turkije, waar de aanvraag tot schrapping moet passeren via het parlement en justitie. Det duurt dan maanden voor je daar iets over te horen krijgt. Bij mij zijn er veertien maanden verlopen tussen mijn vraag bij de Turkse ambassadeur en het verkrijgen van de bevestiging dat mijn Turkse nationaliteit werd ingetrokken. Uiteindelijk moest ik een attest van afstand afhalen op de ambassade.’

‘Ik heb daar op dat moment niet meer over gecommuniceerd. Maar ik bezit officieel niet langer de Turkse nationaliteit. Ik heb één nationaliteit en dat is de Belgische. Dat is ook maar normaal. Ik ben hier geboren, en behoor tot de tweede generatie. Voor de eerste generatie is een dubbele nationaliteit ergens logisch, maar voor mij hoeft dat niet meer. Ik ben hier geboren en bouw hier mijn toekomst uit. Ik was destijds ook al parlementslid. In die functie moet het duidelijk zijn waar je loyauteit ligt. Je moet weten dat de Turkse consul enorm beslag legt op de parlementsleden hier die ook nog Turk zijn. Die beïnvloeding mag je niet onderschatten bij zaken die er voor Turkije toe doen.’

‘Kijk maar naar Mahinur Özdemir Göktas. Die heeft hier bij CDH de politieke agenda van Erdogan proberen door te voeren, en zij is niet de enige. Nu is ze Turks minister van Familiezaken. Voor wat hoort wat, kan je zeggen. En dat werkt. Nergens stemmen zoveel Turken in het buitenland voor Erdogan als bij ons: 73 procent.’

Verlies

Wat zijn de gevolgen van het verlies van de Turkse nationaliteit?

‘Ik kan om te beginnen al niet meer stemmen voor de Turkse verkiezingen (lacht). Verder kan ik er ook niet meer erven. Als ik naar Turkije zou gaan, word ik daar nu behandeld als een buitenlander. Nu ben ik er al zeker vijftien jaar niet meer geweest, maar ik weet niet hoe ik daar ontvangen zou worden. Ik ben er steeds voor uitgekomen dat ik Koerdisch ben en heb de Koerdische zaak ook altijd verdedigd, net zoals de vrouwenrechten. Dat wordt daar maar matig geapprecieerd.’

‘Kijk naar de (ex-)leider van de Koerdische democratische partij HDP. Die was democratisch verkozen, had niets te maken met de PKK, maar zit wel al jaren in de gevangenis. Het enige wat die zegt is dat hij een Koerd is en voor zijn rechten opkomt. Die zit dus zuiver op basis van zijn identiteit achter slot en grendel.’

Ouders

Over straffen gesproken: u haalde de pers met een voorstel om ouders meer ter verantwoording te roepen voor de wandaden van hun kinderen. Dat blijkt controversieel te zijn. Wat wil u eigenlijk bereiken?

‘We zien bij het jeugddelinquentierecht — een Vlaamse aangelegenheid — dat de vormen van criminaliteit al maar ernstiger worden. De jeugdparketten krijgen zeshonderd nieuwe dossiers per week. Dat is immens veel. Uit de cijfers blijkt dat in 86 procent van de gevallen er een gebrek is aan ouderlijke verantwoordelijkheid: de ouders zijn niet in beeld. In meer dan 70 procent is één van de ouders zelf al in aanraking gekomen met het gerecht. Er zijn opvoedingsproblemen, er is een verslavingsproblematiek… Als je dat allemaal ziet, merk je dat die jongeren al een gigantische rugzak meedragen. Wij willen dus dat de ouderlijke verantwoordelijkheid beter wordt opgenomen.’

‘Wat is er nu beslist? We willen eerst en vooral dat de ouders verplicht mee voor de rechter verschijnen. Dat is momenteel niet in elke zaak het geval. Ze moeten mee betrokken worden in het traject, ook dat van bestraffing. We zien namelijk bij jeugdcriminaliteit regelmatig dat het probleem bij de ouders begint. Het heeft geen zin om enkel de minderjarige aan te pakken. Eigenlijk moet je de ouders mee heropvoeden. Vaak zijn er nog andere kinderen in zo’n gezin en die moet je ook beschermen.’

‘Verder zien we vandaag dat er al de mogelijkheid bestaat om ouders uit hun ouderlijke macht te ontzetten en hen voor hun burgerlijke aansprakelijkheid te stellen. Ook om het Groeipakket aan een derde toe te kennen. Maar jeugdrechters maken te weinig gebruik van die mogelijkheden. Daarom hebben we besloten om te onderzoeken of we nog bijkomende maatregelen kunnen nemen bij ouders die hun verantwoordelijkheid niet opnemen. We zijn nu aan het bekijken hoe we dat gaan doen.’

Magistraten

De jeugdmagistraten klagen dat ze hier niet bij betrokken zijn.

‘Ik heb de jeugdrechters al gehoord over een aantal maatregelen en het decreet. En bij vervolgstappen worden ze ook betrokken. Maar ik wil wel duidelijk maken dat ze de scheiding der machten moeten respecteren: wij maken de wetten, zij moeten ze toepassen.’

Dat zullen ze graag horen. U gaf al herhaaldelijk kritiek op vonnissen, waarbij ze u net verwijten die scheiding der machten niet te respecteren.

‘Dat is niet ongemerkt aan mij voorbij gegaan. Ik wil dat wel nuanceren, want ik doe enkel uitspraken nadat er een uitspraak is. Ik doe dat niet zolang een proces loopt. Mijn uitspraken gingen steeds over de strafmaat in verkrachtingszaken, waarbij ik vind dat de straffen veel te licht uitvallen. Ik ben daarin consequent: ik heb hard bij minister van Justitie Van Quickenborne (Open vld) aangedrongen om de strafmaat te verhogen. Die wetgeving wordt nu gewijzigd.’

‘Maar we gaan de magistraten ook betrekken bij de aanpassing van het jeugdsanctierecht. Alle input is welkom en we zullen daar ook naar luisteren. Maar uiteindelijk zal de politiek beslissen. Over de verdeling tussen de drie machten laat ik geen twijfel bestaan: de politiek maakt de wetgeving, de rechters moeten die toepassen.’

‘Zo moeten we er ook voor zorgen dat een minderjarige na zijn straf ter beschikking moet worden gesteld, zodat we die kunnen blijven opvolgen. Nu zien we te veel recidive. Ook de verjaringstermijn voor feiten gepleegd als minderjarige willen we optrekken. Nu kan je niemand meer vervolgen voor die feiten na hun 23-ste. Het zal allemaal wat strenger worden, maar dat is logisch. De jeugdcriminaliteit wordt ernstiger, met drugsfeiten en wapengebruik. We hebben nood aan een strenger justitiebeleid. En de rechters zullen dat moeten uitvoeren, waarbij ze de ouders er bij betrekken.’

Plannen

Collega Hilde Crevits (CD&V) was iets voorzichtiger in haar uitspraken. Sommigen bespeuren daarin een verschil van interpretatie van de plannen.

‘We zijn het wel eens over de plannen. Maar mevrouw Crevits is bevoegd voor Welzijn, en kijkt meer naar het preventieve en de sensibilisering. Ik ben vanuit justitie meer bezig met de hardere aanpak. In die zin bekijken we ieder vanuit ons specifieke standpunt. Dat kan de verwarring misschien verklaren.’

Over wetgeving gesproken: u verbaasde vriend en vijand door zich uit te spreken voor de Zweedse tekst als voorstel voor de nieuwe natuurherstelwet van Eurocommissaris Frans Timmermans in Europa. Al moest u zich als Belgische vertegenwoordiger onthouden bij de stemming omdat CD&V en Open Vld vanuit Vlaanderen niet meewillen. Wat ziet u in die tekst?

‘Het voorstel van Timmermans was niet goed en ging veel te ver. We hebben daar vanuit Vlaanderen een impactanalyse op uitgevoerd. Dat ging veel te ver. We zouden in Vlaanderen geen ruimte meer hebben om nog zaken rond te krijgen. Vlaanderen is klein en dichtbevolkt, met veel economische activiteit. We hebben vanuit Vlaanderen hard onderhandeld met het Zweedse voorzitterschap. Zo hebben we verkregen dat we onze eigen natuurherstelplannen mogen maken, en dat er rekening wordt gehouden met de socio-economische factoren zoals bevolkingsdichtheid. Voor het verslechteringsverbod hebben we bekomen dat we zelf mogen bepalen waar dat gaat gelden — waarschijnlijk enkel in Natura2000-gebieden — terwijl het in de oorspronkelijke tekst veel te breed werd gedefinieerd.’

‘We hebben daar dus enorm op kunnen wegen. Ik was delegatiehoofd voor onze verschillende regeringen en heb daar een verklaring gebracht waarin we duidelijk maken dat we wel willen samenwerken aan natuurherstel, maar dat er nog een aantal zaken moeten worden uitgeklaard. Het is daar niet tot een echte stemming gekomen, maar de Zweden hebben vastgesteld dat er een gekwalificeerde meerderheid was voor hun tekst. Die moet nog naar het Europese parlement waar gestemd zal worden. Daarna komt er een gesprek tussen de Europese Raad, het Parlement en de Commissie. Pas daarna komt er een finale natuurherstelwet.’

‘Ik vond het belangrijk dat het Zweedse voorstel richting de andere Europese instellingen ging. Want zo geven we het signaal dat we Timmermans’ voorstel niet lusten. Stel dat dat niet gebeurde, dan stonden we met lege handen en kon Timmermans dat interpreteren alsof iedereen met zijn voorstel akkoord ging. In die zin vind ik het goed dat de toch wel vergaande Zweedse amendementen tot bij Timmermans geraakt zijn. Die is nu wel teruggefloten door de Europese Raad, al verklaarde hij eerst op arrogante wijze dat hij aan zijn voorstel geen letter zou veranderen.’

Rapport

We kennen ondertussen al heel wat miserie door die Europese natuurregelgeving. Zo hebben we de stikstofcrisis gekregen, die zwaar op de Vlaamse regering weegt. U wil nu ook een aantal Nationale Parken erkennen. Één kandidaat, Taxandria, is sterk gecontesteerd omdat het in het woelige Turnhouts Vennengebied ligt. Het kreeg ook een slecht juryrapport maar werd door u terug opgevist. Sommigen stellen daar vragen bij.

‘Bij dat negatieve juryverslag zat wel een brief van de jury waarin ze adviseerden om Taxandria toch een kans te geven in het verdere traject. Ze hebben geconcludeerd dat het een fragiel dossier is waarin ze bedenkingen hebben bij de haalbaarheid, maar ze vinden het project waardevol genoeg om het naar een volgende fase door te laten. We zullen zien of ze de eindmeet halen.’

Een aantal betrokken gemeenten willen niet meedoen. Ook de Nederlandse grensgemeenten zijn afkerig. Zo raken ze niet aan de minimumoppervlakte om in aanmerking te komen voor de titel ‘nationaal park’.

‘Alle masterplannen zijn binnen en de jury gaat tegen september een verslag maken. Zij gaan op het terrein kijken en zullen dan met een voorstel komen. Het voorstel wordt wel gesteund door een aantal burgemeesters. Dat proces om voorstellen te doen voor Nationale parken verloopt bottom-up. Niet iedereen is op dit moment mee, maar daar speelt ook de invloed van CD&V-burgemeesters en de Boerenbond. Er wonen in die gebieden ook nog andere mensen en die hebben ook iets te zeggen. We moeten durven kijken naar het algemeen belang.’

Taxandria

Kwatongen beweren dat Taxandria werd opgevist omdat één van uw medewerkers, Jelle van Den Berghe, de zoon is van de man achter het project.

‘Dat zijn fluistercampagnes waar niets van klopt. Jelle’s vader is door de miserie, en de lage en agressieve aanvallen gestopt met zijn inzet voor de natuur. Jelle zelf heeft ook bedreigingen ontvangen. Op een bepaald moment heeft hij zelfs politiebewaking gekregen. Die aanvallen en bedreigingen komen vanuit een kleine maar agressieve kern uit het Turnhouts Vennengebied, puur voor hun eigenbelang. Dat gaat over mensen die enkel naar hun eigen businessmodel kijken. Ik vind het beneden alle peil dat ze dat verhaal blijven verkondigen. Dat mag nu wel eens stoppen.’

‘Jelle heeft met hun masterplan niets te maken. Zijn vader, die zich jarenlang heeft ingezet voor de natuur, is met een grote degout moeten stoppen door de laffe aanvallen. Ik aanvaard dat niet langer. Ik stel vast dat de aanvraag voor dit dossier is gekomen vanuit verschillende verenigingen en gemeentebesturen. Niet iedereen is tegen. Voor de tegenstanders: sorry, maar wij doen verder.’

De streek en de landbouw rond het Turnhouts Vennengebied heeft zwaar te lijden onder de stikstofcrisis. Het mag toch niet verbazen dat het verzet tegen een nog stringenter natuurbeleid groot is?

‘Er is een enorm stikstofprobleem rond het Turnhouts vennengebied. Daar moet vooral de uitstoot van stikstof drastisch naar beneden. Het draagvlak van een ecosysteem is maar zo groot als het is. Piet Vanthemsche is daar aangesteld als intendant om de problemen op te lossen. Hij moet tegen het einde van het jaar met een plan komen. Dat is het belangrijkste voor het Turnhouts vennengebied.’

Piet Vanthemsche is zelf geen voorstander van een nationaal park Taxandria in dat gebied.

‘Piet Vanthemsche heeft niet de opdracht om zich uit te spreken tegen Taxandria. Hij moet het stikstofprobleem oplossen.’

amendement

Kletspraat : nu ook op Doorbraak

Zuhal Demir: ‘De politiek maakt de wetgeving, rechters moeten die toepassen’