Het Franse parlement begon afgelopen maandag met het bespreken van president Emmanuel Macrons wetsvoorstel over ‘hulp bij sterven’, oftewel ‘aide à mourir’. Dat zal tot 11 juni duren, wat overigens niet betekent dat de kous daarmee af is. Het gebruikelijke proces om onwelgevallige voorstellen te torpederen loopt al: er liggen drieduizend amendementen te wachten op behandeling.

De nieuwe wet biedt onder strikte voorwaarden ‘ongeneeslijk zieke en volledig toerekeningsvatbare’ patiënten de mogelijkheid hun leven te beëindigen of te laten beëindigen. Waarmee psychiatrische en Alzheimerpatiënten bij voorbaat al uit de boot vallen, als ik het zo mag noemen.

Dat — zoals onlangs in Nederland — een 29-jarige vrouw toestemming krijgt voor euthanasie vanwege ondragelijk psychisch lijden, blijft voor Fransen een onrealistisch horrorscenario.

Debat

In grote lijnen zijn de leden van de Assemblée het over geen woord in de tekst van het wetsvoorstel eens. Noch met elkaar, noch met de president. Volgens tegenstanders krijgt Frankrijk de meest tolerante euthanasiewet ter wereld. Voorstanders vinden hem juist te beperkend. Naar verwachting zal het minstens tot zomer 2025 duren voor er consensus wordt bereikt.

De Britten spreken trouwens ongegeneerd over ‘euthanasie’ en zelfs ‘hulp bij zelfmoord’, oftewel ‘assisted suicide’. In Frankrijk zijn die termen door de invloed van de kerk taboe

President Macron kwam met dit voorstel via het systeem van ‘burgercomités’ dat hij in zijn eerste termijn hanteerde. Groepen burgers mochten in conclaaf heikele maatschappelijke problemen bespreken en met aanbevelingen komen.

De president wil op dat punt ook Europa op één lijn krijgen. Maar de verschillen zijn groot. Portugal kwam onlangs met een euthanasiewet, maar in Engeland bestaat dat niet. De man die daar binnenkort premier wordt, Keir Starmer van Labour, heeft al aangekondigd dat te gaan veranderen.

‘Hulp bij zelfmoord’

De Britten spreken trouwens ongegeneerd over ‘euthanasie’ en zelfs ‘hulp bij zelfmoord’, oftewel ‘assisted suicide’. In Frankrijk zijn die termen door de invloed van de kerk taboe. Ze worden alleen door tegenstanders gebruikt.

In het wetsvoorstel zijn die woorden dan ook niet terug te vinden en Macron mijdt ze als de pest. Hij noemt het ‘hulp bij sterven’ omdat het over een ‘humaan proces’ gaat. Volgens tegenstanders een semantisch trucje om de ware aard van het voorstel te verhullen.

Een en ander leidt tot bijzonder verhitte discussie in Frankrijk, waar de kloof tussen de seculiere grote steden en het Rooms-conservatieve platteland onoverbrugbaar lijkt.

Kritiek uit de kerk

Paus Franciscus noemt euthanasie ‘het mislukken van de liefde’. Hij preekte vorig jaar in een afgeladen voetbalstadion in Marseille nog hel en verdoemenis, niet alleen over ‘hulp bij sterven’, maar ook over ‘hulp bij voorplanting’. Macron had al in 2021 een wet op Procréation Médicale Assistée (PMA) laten aannemen. Die moest bijvoorbeeld het krijgen van kinderen in een homohuwelijk mogelijk maken.

Franciscus wist toen in Marseille niet dat de Assemblée in maart van dit jaar een wereldprimeur zou vestigen door het recht op abortus in de grondwet te verankeren. Eén maand later afficheerde het Vaticaan in de publicatie ‘Dignitas Infinita’ nogmaals een onwrikbaar standpunt over euthanasie en abortus.

Om de Franse president op het hart te drukken ‘niet met het leven te spelen, noch met het begin noch met het einde ervan’, heeft de paus hem inmiddels al tweemaal gesproken.

Medische tegenstand

Behalve van de kerk kwam er in Frankrijk ook verrassend felle tegenstand uit de medische wereld. Van apothekers, die uit gewetensnood weigeren levensbeëindigende middelen te leveren, en van oncologen die bang zijn dat patiënten te snel voor euthanasie zullen kiezen in plaats van behandeling. Maar vooral de palliatieve zorg protesteerde hevig.

Palliatief arts Claire Fourcade rekende op televisie voor dat er in Frankrijk 45.000 personen per jaar geëuthanaseerd zullen worden

Artsen en verpleging gaven blijk van ‘consternatie, woede en droefenis’ over het wetsvoorstel: ‘De president gaat met grof geweld in tegen de behoeften van patiënten en de dagelijkse realiteit van gezondheidswerkers. Zijn wet zal de verhoudingen in de zorg ernstig verstoren.’

Onheilspellend rekenwerk

De consensus onder medisch personeel lijkt dat meer geld voor palliatieve zorg de vraag van patiënten om met waardigheid te mogen sterven beter zou dienen dan deze wet.

Palliatief arts Claire Fourcade rekende op televisie voor dat er in Frankrijk 45.000 personen per jaar geëuthanaseerd zullen worden. ‘Iedere tien minuten één, 24 uur per dag, 7 dagen per week’, klonk het. Slecht rekenwerk, maar het klinkt wel onheilspellend.

Er bestaat overigens al een Franse wet die de belangen van terminale patiënten behartigt: de behandeling kan worden gestopt als de patiënt dat wil, met daarna ‘diepe en voortdurende sedatie’ om het levenseinde dragelijk te maken. Sederen tot de dood erop volgt kun je evengoed euthanasie noemen, al werd het alleen toegelaten in een medische omgeving, niet thuis.

Bezuinigingen?

Kwatongen beweren dat Macron met zijn wet alleen maar wil bezuinigen. De conservatieve columnist Ivan Rioufol van Figaro noemt het ‘zuivering van onproductieve bejaarden, voorgesteld als maatschappelijke vooruitgang’. Hij sprak zelfs van ‘moord gepresenteerd als zorg’. Rioufol is trouwens lang niet de enige die het zo ziet.

Sterker nog: als het om euthanasie gaat, raken de uitersten elkaar. De grootste vakbond van Frankrijk, de marxistische CGT, ziet de wet als ‘een verkapte wijze om euthanasie voor te stellen als alternatief aan mensen die een te zware druk op de samenleving vormen’.

Eén ding lijkt zeker: het recht te beschikken over het eigen leven staat in Frankrijk niet hoog aangeschreven. Maar komt dat door invloed van de katholieke kerk?

Een gelovige schreef: ‘Heer, dit wetsvoorstel is het werk van Satan, de vorst van de leugen. Ik bid U: open de ogen van de parlementsleden, zodat zij dit bedrog doorzien. Men wil de zwaksten elimineren, zij die niet meer productief zijn en geen geld meer opleveren, in een samenleving zonder God die men ons wil opdringen. Het is vreselijk Heer, help ons!’

amendementen

In Frankrijk mag euthanasie geen euthanasie heten