Wij zijn geen Amerikanen. De dichter Victor van Vriesland zal ik eeuwig dankbaar zijn toen hij mij de wijsheid bijbracht dat er twee soorten mensen zijn, maar dat de eerste soort niet bestaat. En toch… Wij zijn geen Amerikanen.

Dat zou een uitgangspunt kunnen/moeten zijn voor de talloze Amerikakenners die we de laatste weken hebben moeten ondergaan. Terwijl uitgangspunten – het woord zegt het zelf – altijd het begin zijn. Zelf heb ik dat geleerd van Jean-Luc Dehaene, die het op zijn beurt had geleerd van zijn vader, een psychiater.

Ne zot, zei Dehaene (overduidelijk nog in de tijd dat we niet op onze woorden moesten letten), ne zot is bijna altijd logisch op voorwaarde dat ge zijn uitgangspunten kent. Jan Hoet, ook de zoon van een psychiater, zei dat ook. In Geel (‘Onder den oorlog hadden wij zes zottekes in huis‘) had Jan begrepen dat een andere benadering van de wereld tot totaal andere inzichten kan leiden. Eén van de redenen waarom hij nadien kunstpaus is geworden. Maar dit terzijde.

Want dat is nu net hét probleem van onze Amerikakenners. Ze zijn niet in staat hun eigen (voor)oordelen en idees-fixen uit te schakelen. Ze missen een onbeschreven blad papier. Het zorgt ervoor dat we over het machtigste land van de wereld buitengewoon slecht zijn geïnformeerd. Meestal zijn het – met excuses voor de zeer lichte overdrijving – socialisten die naar de VS reizen met maar één vraag: waarom krijgt links hier geen voet aan de grond?

Potentiële miljonairs

Het antwoord staat bij John Steinbeck, van wie we in de retorica het meesterwerk Of Men and Mice moesten lezen. Thank God, moet ik zeggen, want nadien heb ik veel Steinbeck gelezen, en hij heeft mij ongelooflijk veel bijgebracht. Over Amerika, maar ook over al de rest. Van hem staat in mijn Grote Zinnetjesverzameling dat arme mensen zichzelf daar niet zien als uitgebuit proletariaat. Ze zien zich als potentiële miljonairs met een tijdelijk probleem. Amerika als één grote opportuniteit. De appels van Dinska Bronska, die er – het stond op de almanak van de Red Star Line — vééééél groter zijn.

Dat is dus waarom de sociaaldemocratie in de VS het mag vergeten. Ronald Reagan – wat kon die man toch spreken ! – heeft het ons nochtans al lang ingepeperd. ‘The nine most terrifying words in the English language are: “I’m from the government and I’m here to help.”‘ Maar dat is de modale Amerikakenner dus ontgaan…

Al moet ik nuanceren. Het is een kloof met de werkelijkheid die ook bij ons in het journalistieke corps bestaat tussen de zogeheten stedelijke elite waartoe de meeste mediamakers zelf behoren en het Vlaamse suburbia. Onbegrip ook hier: over hoe dom en achterlijk men kan zijn. De Amerikakenner woont overigens op eigen aandringen bij de hoofdredactie… in New York. Een heel dure keuze, en allicht dé plaats waar je maar zelden een echte zogeheten typische Amerikaan kan spreken.

Een Amerikaanse vriend met Vlaamse roots heeft mij een hilarisch verslag gedaan over zijn ontmoeting met één van die kenners. De man is UGent-historicus, vond in de late jaren 80 geen werk, en is met de 5000 frank die hij gekregen had van zijn vader naar Amerika vertrokken. Hij is in de zuidelijke staat Georgia een welgesteld zakenman in de textielsector geworden, heeft intussen ook de Amerikaanse nationaliteit, en is zelfs politiek actief bij de Republikeinen. Hij vindt dat hij te veel belasting betaalt. En uiteraard bezoekt hij ook de lokale country- en golfclub. Lidmaatschap: jaarlijks 20.000 dollar, maar, zegt hij, dat haal je er ook uit, dat is de kostprijs van een netwerk.

Voor een Amerikakenner is dat ongeveer alles wat verwerpelijk is. En, getuige dat verslag, dat werd onze Vlaamse Amerikaan ook behoorlijk duidelijk gemaakt. Al kwam er een kink in de kabel. De Amerikakenner vond niet geheel onterecht dat de situatie van de zwarten ter sprake moest komen. Maar voegde daar meteen aan toe dat mijn Amerikaanse vriend daarvoor uiteraard geen goede bron was. Blank, een stuk in de 50, relatief rijk… Maar pech, dat bestaat.

Mijn vriend is sinds 1992 gelukkig getrouwd met een zwarte vrouw, die lesgeeft in een lokale basisschool. En dus wist hij toch een beetje wat in de Afro-Amerikaanse gemeenschap leefde…

De kostbare corebusiness

En hebben jullie kinderen, vroeg de Amerikakenner. Ja dus. Dan zijn die dus biracial, zei de kenner. Dat moest mijn vriend natuurlijk toegeven, al voegde hij toe dat hem dat zeer stoorde. Dat hij op allerlei papieren gegevens over ras moest invullen, zei hij, dat zint me niet. Zelfs in Zuid-Afrika zijn ze daarmee gestopt. En ja, de Republikeinen hadden ooit voorgesteld dat allemaal te schrappen, maar een aantal Afro-Amerikaanse Democraten hadden zich met alle mogelijke middelen daartegen verzet. Ze wilden hun corebusiness niet laten verloren gaan, zei mijn vriend. Hij heeft het provocatieve uit zijn Vlaamse jeugdjaren nooit kunnen afleggen…

Voor de volledigheid: mijn vriend heeft vanwege zijn economische politiek voor Trump gestemd, maar kondigde in een interview met The New Yorker tijden vóór de verkiezingen wel aan dat Trump zou verliezen, bij gebrek aan goede manieren. Te veel circus. En voor alle veiligheid heeft hij voor de parlementen wel Democraat gestemd. Je weet maar nooit, zei zijn Vlaams boerenverstand.

Ik heb – ik geef het toe — nu een beetje gedold met onze Amerikakenners, maar het blijft natuurlijk wel jammer allemaal. Niet begrijpen dat Amerikanen geen Europeanen zijn.

Nog niet van God los

Zo was een nog andere Amerikakenner ronduit verontwaardigd over de vele verwijzingen naar God in de overwinningsspeech van Biden. Tja… In Amerika worden elk jaar 20 miljoen nieuwe bijbels verkocht, en een gemiddeld gezin heeft er vier in huis. Eisenhower noemde zichzelf de meest religieuze mens die hij ooit was tegengekomen. Bush zei dat zijn favoriete filosoof Jezus was, Gore heeft theologie gestudeerd en Clinton was tot tranen toe bewogen toen men in een dienst van de Pinksterbeweging in tongen begon te spreken.

Bij de onvolprezen professor Walter Prevenier heb ik ooit geleerd dat er zoiets bestond als Glaubensunwilligkeit – ik heb eigenlijk veel geleerd aan de universiteit, besef ik nu. Het fenomeen dat je ondanks staalharde evidentie niet gelooft dat iets is wat het is omdat het te ver van de eigen leefwereld staat. De Joden, toonde Prevenier aan, konden zich niet voorstellen dat er zoiets bezig was als de Holocaust.

Het lijkt mij hét probleem van onze Amerikakenners.

Amerikakenner

Amerikakenners kennen Amerika niet