De botsingen tussen Turkije en Zweden over het NAVO-lidmaatschap en het verbranden van een koran, toont dat de spanningen rond religie en identiteit weer oplaaien, nu het covid-verhaal gestaag naar de achtergrond verdwijnt. Koert Debeuf schreef ‘Waarom dit niet de laatste oorlog is’. Een boek over oorlog en tribalisering, wat ik versta als het polariseren van samenlevingen rond tribale loyaliteiten. De loyaliteit van het clanlid aan de stam, wordt belangrijker dan de loyaliteit van de burger aan de natiestaat.

Dat de overheid in de covid-crisis zoveel mensen bruskeerde, is een relevante aanjager in dit proces. Onomstotelijk bleek dat mensen hun levensgeluk toch écht bij hun naasten moeten zoeken, en niet bij de overheid.

Niet teveel integreren!

Lieven van Mele recenseerde het boek. Er zijn thematische overeenkomsten met een eerder werk, Tegen de tribalisering (2021). Koert Debeuf wordt door Van Mele gekenschetst als Open Vld-apparatsjik en ghostwriter van Guy Verhofstadt. Hij omschrijft de auteur zelfs liefkozend als ‘Beufie’. Eén van de centrale theses van het boek is dat de Europese kolonisering van Arabische en islamitische landen rancune heeft opgewekt tegen het Westen. Dit uit zich vandaag in bovengenoemde politiek-religieuze spanningen, die door de coronacrisis min of meer waren bevroren. Beufie benoemt 2004 en 2005 tot cruciale jaren waarin de kiemen van de tribalisering zijn gelegd. Ook 2008 bevat een scharniermoment: toen sprak de Turkse president Erdogan in Keulen tegenover duizenden Turken. Hij riep Turken in Europa op om ‘niet teveel te integreren’. Over kolonisering gesproken!

De relatie tussen de islamitische wereld en het Westen is complexer dan Beufie doet voorkomen. De realiteit is genuanceerder dan een eenzijdig verhaal van opgekropte frustratie die voortkomt uit kolonialisme en dekolonisatie. De geschiedenis van het Ottomaanse Rijk laat dit zien: deze macht was minstens zo imperiaal als de westerse mogendheden. Spoelen we de geschiedenis verder terug, dan komen we op de slag bij Poitiers, in 732, waar de Franken onder leiding van Karel Martel een islamitisch invasieleger versloegen, op pad gestuurd door de dynastie van de Umayyaden. Het schijnt dat Mohammed (570-632) in zijn tijd al orakelde over een militaire confrontatie met Rome.

Geopolitiek geblunder van liberale profeten

In het licht van dit dekolonisatieverhaal over westerse expansiedrift, is het relevant om stil te staan bij de politiek van Guy Verhofstadt, een belangrijk boegbeeld van de ‘liberale’ Open Vld. Verhofstadt steunde immers de militaire ingreep van westerse landen in Libië in 2011, toen het bewind van Moammar Khadaffi werd omvergeworpen. Dit schiep een groot geopolitiek probleem, omdat de vluchtelingenstromen naar Europa zonder steun van Khadaffi’s regime niet meer beheersbaar bleken. Erdogan ging deze stroom gebruiken als machtsmiddel om westerse landen te chanteren. En uiteraard bevorderde de instroom van die immigranten in Europa het ontstaan van islamitische enclaves. Zo zien we dat de liberale geestdrift een polariserende uitwerking had.

Dat Debeuf als liberale apparatsjik uiteindelijk met een vertoog over collectieve tribale identiteiten zou komen, was min of meer onvermijdelijk sinds Guy Verhofstadt enkele jaren terug plots begon te orakelen in termen van ‘Empires’ oftewel Großraume, om een klinkend Duits alternatief te bieden. In dit verband moetik opmerken dat ik in 2012 als trainee bij ALDE speeches heb geghostwrite. Verwijzingen naar de wereldpolitiek als een botsing van beschavingen, werden door Verhofstadts hoofd-ghostwriter toen nog consequent geschrapt. Kennelijk is er in België een omslag gekomen in het liberale denken. Deze kentering is bij de Nederlandse VVD nog niet te bespeuren.

BLM & CRT

Black Lives Matter en Critical Race Theory zijn gigantische aanjagers van raciale en tribale spanningen. Details van het dagelijks leven worden stelselmatig onder een politieke loep gelegd en onderzocht als hoekstenen van latent racistische onderdrukking. Een belangrijke factor in de tribalisering is daarnaast de digitalisering. De komst van filterbubbels maakt het al veel meer voor de hand liggend om via deze trechter uit te komen in een bubbel van gelijkgestemden. Ik bedoel mensen die grofweg dezelfde waarden, interesses en politieke invalshoek delen.

Vanuit het World Economic Forum (WEF) en de EU krijgen we bovendien ingepeperd dat we veel thuis moeten zijn. Dat zou qua transport beter zijn voor de ecologische voetafdruk en de kans op het verspreiden van virussen minimaliseren. Met de komst van 3D-technologie en Zuckerbergs ‘metaverse’ zullen onze levens zich toenemend afspelen in digitale omgevingen. Steeds meer zullen menselijke verbanden georganiseerd zijn rond identitaire uitgangspunten. Misschien niet hoofdzakelijk qua ras (los dan van die immigranten-enclaves die we al aanstipten) maar in ieder geval qua ideeën en overtuigingen.

Identitaire overheid

Uiteindelijk ligt er de consequentie van een identitaire overheid. Ik zie het wel gebeuren dat we steeds meer loskomen van onze buren en lokale inbedding. Losrakend van onze fysieke leefomgeving zullen we opgaan in digitale identiteiten met bijbehorende levensovertuigingen en gedragscodes. Uiteindelijk zullen we ons op die wijze ook organiseren, middels overheden die niet meer regionaal zijn, maar identitair en digitaal. Zij zullen zich min of meer gaan gedragen als verzekeringsmaatschappijen, en treden bij conflicten tussen burgers ook in bemiddeling met elkaar.

Kortom, het ‘liberale’ verhaal van Beufie over de tribalisering blijkt te kortzichtig. Het mist belangrijke invalshoeken en is eigenlijk een ‘too little, too late’ verhaal. Zoals mijn Antwerpse vriend Filip Vanheer zou zeggen: Been there, done that, bought the t-shirt, and moved on.

apparatsjik

Tribalisering wordt slechts intenser