Thomas Jefferson, een van de Amerikaanse Founding Fathers, was geen vriend van een zeer energieke overheid. ‘It is always oppressive’, wist hij 200 jaar geleden al. Vlaamse boeren kunnen ervan meespreken. Politici willen hun bedrijfstak immers decimeren omwille van een elitair probleem. De put die ze daartoe graven dreigt meer op te slokken dan louter wat veeteelt.

Een heuse stikstofcrisis

Het kafkaiaanse verhaal is inmiddels genoegzaam bekend. Sedert de industriële revolutie is de stikstofuitstoot en -depositie in onze contreien gestaag toegenomen. Na de Tweede Wereldoorlog stegen ze zelfs bijzonder snel. Ze piekten in 1990. Daarna ging het bijna even snel weer bergaf.

De depositie van stikstofoxiden vanwege verkeer en industrie nam zelfs met twee derde af. Ze zal tegen 2050 sowieso tot bijna nul herleid worden. Met dank aan de energietransitie. Een tweede soort depositie, die van ammoniak door industrie en landbouw, bleek hardnekkiger. Maar technologische ingrepen zorgden toch voor een halvering.

Prachtig, zou je denken. Indien we eenvoudigweg een halt toeroepen aan de uitbreiding van de veestapel en nieuwe technologieën implementeren, komt alles op termijn vanzelf in orde. Maar dat is zonder de EU en groene activisten gerekend. Omdat vaak piepkleine EU-natuurgebieden hersteld moeten worden in hun pre-industriële glorie en diversiteit, moet de stikstofuitstoot stante pede en drastisch omlaag. Er zou sprake zijn van een heuse stikstofcrisis.

Biodiversiteit

De biodiversiteit ging er tijdens die 30 jaar van almaar lagere stikstofdepositie, nochtans langzaam op vooruit in de Lage Landen, daar waar ze globaal achteruit boerde. Vanwaar dan al dat alarmisme? Een intelligent en integer wetenschapsjournalist als Arnout Jaspers breekt er zich vaak het hoofd over, maar het antwoord is wellicht simpel: de natuur is hier nog lang niet zo puur, wild, divers en autochtoon als rabiate natuurliefhebbers zouden willen. Zo bekeken is ze inderdaad in slechte doen.

Het magische woordje ‘biodiversiteit’ volstaat om vele duizenden mensen de duvel aan te doen en de rechtszekerheid en economie te ondermijnen

Helaas vinden de academische experts het verder ook niet nodig om concrete cijfers te plakken op de biodiversiteit. We weten dus niet wat de maximum biodiversiteit hier is en hoe ver we daar momenteel onder zitten. Het is al evenzeer onbekend hoeveel de biodiversiteit zal toenemen, indien de stikstofuitstoot de komende tien jaar door enorme inspanningen nog eens meer dan gehalveerd wordt. Met twee procent? Vijf procent? De depositie van stikstof wordt afgemeten in grammen, maar qua biodiversiteit is geen enkele kwantitatieve doelstelling of prognose vereist. Het magische woordje ‘biodiversiteit’ volstaat om vele duizenden mensen de duvel aan te doen en de rechtszekerheid en economie te ondermijnen.

Misselijk

De vraag blijft hoe groot de economische schade uiteindelijk gaat zijn. Na het tweede stikstofakkoord was het al feest in de Vlaamse regering en de mainstream media. Dat was voorbarig, zoals toen op Doorbraak te lezen viel. Dankzij de zoveelste tegemoetkoming van CD&V, en zelfs een ‘geheim afspraakje’ tussen de ministers Brouns en Demir, kwam er recent een derde akkoord annex ontwerp van decreet.

De bedoeling was om dat decreet vervolgens op een drafje door het parlement te jagen. Daartoe polste Bart de Wever zelfs Filip Dewinter. In de (wellicht ijdele) hoop het Ineos-project in de Antwerpse haven zo snel mogelijk te kunnen vergunnen. Helaas voor De Wever bedankte de Raad van State feestelijk om een spoedadvies te geven en vroeg de oppositie vervolgens een advies zonder spoedprocedure.

Zuhal Demir werd daar naar eigen zeggen misselijk van. Misschien mede omdat ze vreest dat dit advies straks negatief gaat uitvallen. Dat menen in elk geval juridische experts. Het decreet blijft onder meer de boeren discrimineren. Het is wat dit betreft geen toeval dat de landbouwexperte van CD&V, Tinne Rombouts, er recent de brui aan gaf: ze ervaart ‘dat de grenzen van (haar) rechtvaardigheidsgevoel te vaak worden overschreden’.

Dictatuur van de meute?

Hoe gaat een juridisch robuust stikstofdecreet er finaal uitzien? Hoe drastisch gaat ons economisch weefsel verminkt moeten worden opdat een aantal natuurgebiedjes binnen een aantal decennia iets biodiverser zouden zijn door een versnelde en geforceerde afbouw van de stikstofdepositie? Gaat bouwen of verbouwen in de nabijheid van natuurgebieden bijvoorbeeld nog kunnen?

Wat nog veel meer zorgen baart, is dat het hele stikstofgedoe alleen maar een voorbeeld is van elitair beleid dat van bovenaf opgelegd wordt en door een zielloze bureaucratie geïmplementeerd. In plaats van op te borrelen uit de maatschappij via maatschappelijk diep gewortelde politieke partijen. Vooraanstaande politicologen lanceerden in dit verband verhelderende frasen als ‘de leegte regeren’ (politici en kiezers trokken zich beide terug in hun eigen sfeer) of ‘de opstand van de elites’.

Als deze elites erin slagen om ons hun stikstofbeleid door de strot te duwen, gaan ze zeker niet minder driest worden, wel integendeel. Het gevolg zal een almaar radicalere ‘ruk naar rechts’ zijn, en een beleid dat naar het andere extreem neigt. We zitten niet middenin de dictatuur van de meute maar de opstand van de elites drijft er ons wel met een rotvaart naartoe.

Arnout Jaspers

Waarom de nieuwe Boerenkrijg ook onze krijg is