Is de huidige politieke blokkering van België een gevolg van de ‘verrottingsstrategie’ van de N-VA? Of is de huidige stilstand het gevolg van het krampachtig vasthouden aan het status quo waardoor noodzakelijke veranderingen niet kunnen? Op zoek naar de uitweg uit het labyrint.

Toch paarsgroen

Volgens verschillende politici is de huidige politieke situatie het gevolg van de ‘verrottingsstrategie’ van de N-VA. De druk stijgt daarom op de CD&V. Die moeten kiezen ‘tussen eenheid of splitsing van het land’. Het goede nieuws voor Di Rupo en anderen: ze kunnen een regering vormen. Als paarsgroen wordt aangevuld met cdH, hebben ze een meerderheid. Een krappe, maar een meerderheid.

Peroreren in de media is niet langer nodig. Vorm die regering. Die kan het Belgische status quo handhaven. Paarsgroen kan zich vijf jaar op de borst kloppen dat ze de eenheid van het land gered hebben, om dan ingehaald te worden door de geschiedenis. Vandaar de drempelvrees. Iedereen beseft dat paarsgroen een recept voor een catastrofe kan zijn in 2024. Al is dat nog lang.

Maar er is nog een drempel om een regering te vormen. De volgende regering zal geen feestregering worden. Ze zal moeten besparen, veel besparen. Meer dan Dehaene moest doen om de Maastrichtnorm te halen. Wie stapt nu graag in zo’n regering? De PS is nog niet vergeten hoe ze na de regering Di Rupo een electorale tik kreeg. Als ze in 2024 nog dieper zakt, komt ze in de problemen.

De oplossing voor België

Iedereen moet zo onderhand zien dat de Belgische politieke structuur de kern van het probleem is. In België zijn er minstens twee samenlevingen met amper onderlinge uitwisseling. Twee democratieën die politiek en sociaal economisch steeds verder uit elkaar groeien. Dat is structureel opgevangen door zes staatshervormingen. Zes keer institutionele loodgieterij zonder plan op lange termijn.

Die institutionele bric-à-brac heeft ons gebracht tot een Belgische surrealistische staatsstructuur. Niemand ontkent nog dat die nodeloos ingewikkeld is. Ook in academische kringen is de kritiek groot. Er is meer en meer creativiteit nodig om het systeem te deblokkeren. Naast politieke wil natuurlijk. Die groeit, ‘we moeten naar een nieuw politiek evenwicht in België’, klinkt aan Franstalige kant. Maar ondertussen blokken ze elk debat af. Over een verrottingsstrategie gesproken.

Art. 35 GW

Een mogelijkheid die af en toe als een monster van Loch Ness in de Belgische politiek opduikt is Art. 35 van de Grondwet. Een reliek uit de vierde staatshervorming van 1993. Het komt erop neer dat de Grondwet de bevoegdheden van de federale staat opsomt. Alles wat niet in die lijst staat, zijn dan deelstaatbevoegdheden. Al 27 jaar staat dat grondwetsartikel stof te vergaren. Maar kan het gebruikt worden om ‘tot een nieuw evenwicht’ te komen?

Hendrik Vuye (en velen na hem) citeren uit de memoires van Jean-Luc Dehaene (3 juni 2013). Volgens Dehaene is het een ‘theoretisch principeartikel’. Maar hij voegt er toch aan toe. ‘Hiermee is niet gezegd dat artikel 35 onbruikbaar is. Als de huidige methode tot op de draad versleten is, is het misschien een alternatief’.

Maar artikel 35 ‘uitvoeren’ is wel wat moeilijker gedaan dan gezegd. Vooreerst is er de kwestie of die bevoegdheden naar gewesten of gemeenschappen gaan. Daarnaast zijn er natuurlijk politieke problemen, zegt ook Francis Delpérée (Knack 4 september 2019):

‘Het veronderstelt om te beginnen een grondwetsherziening. Daarmee zitten we dus sowieso al na 2024. Maar nog fundamenteler: als je de lijst begint te maken van uitsluitend federale bevoegdheden en je zegt dat al de rest per definitie de deelstaten toekomt, dan wordt de lijst heel erg kort. Wat houdt de federale overheid dan nog over? Internationale relaties? Nee, want de gewesten en gemeenschappen hebben op dat vlak ook bevoegdheden. Justitie? Nee, om dezelfde reden. Zelfs de sociale zekerheid is niet exclusief federaal. Wat hebben we dan nog? Defensie. De uitvoering van artikel 35 dreigt dus de indruk te geven dat de federale staat niet meer bestaat en leidt rechtstreeks naar de splitsing van het land. Artikel 35 is in feite een hypocriete manier om richting separatisme te gaan. Het is dan ook niet voor niets in de ijskast gestopt.’

Verlatingsangst

Dat is dezelfde kritiek die je kan horen op de confederalismeplannen van de N-VA. De schrik van de Franstaligen om het status quo te verlaten en op een hellend vlak terecht te komen. Ze schijnen niet te beseffen dat wie België wil redden er vandaag niet meer komt met een krampachtig vasthouden aan het status quo. Het confederalisme of de invulling van art. 35 GW, is een reddingsboei voor België.

Gek genoeg is die redding van België het verst uitgewerkt door een separatistische partij, de N-VA. Dat wordt afgewezen door de belgicistische partijen. Een van de vele paradoxen in de Belgische politiek.

Dat art. 35 GW niet werd uitgevoerd bij het einde van de vorige legislatuur ligt aan de Franstalige verlatingsangst. Om een dam te werpen tegen het confederalisme werden alle ‘communautaire’ artikels van de grondwet niet voor herziening vatbaar verklaard. Die heldendaad werd ondersteund door veel bombarie in de media. Daardoor is vandaag een nieuw politiek compromis over de politieke structuur van het land enkel moeilijker geworden.

De blokkering, noem het verrotting, hebben de Belgische status quo-partijen aan zichzelf te danken.

Verkiezingen over België?

Er is een uitweg via verkiezingen. Dit parlement kan de Grondwet openen voor structurele hervormingen. Dan zijn er veertig dagen later verkiezingen. Wij, kiezers, kunnen dan een duidelijke keuze maken voor een nieuw compromis des Belges, een nieuwe staatsstructuur.

Partijen kunnen dan aan de burger hun toekomstproject voorleggen. Hoe zien zij de Belgische toekomst? Wij burgers kunnen dan onze voorkeur laten blijken over onze toekomst. Democratie heet zoiets.

Maar zal dat gebeuren? Ik zou er niet te veel op verwedden. De angst voor de kiezer is te groot. Angst mag dan een slechte raadgever zijn, er wordt toch naar geluisterd. Status quo-politici zijn ook bang dat het resultaat van die verkiezingen nog sterker de gespletenheid van België zal aantonen. Ze zijn bang dat het ene deel wel eens een heel andere keuze zou kunnen maken dan het andere deel des lands.

Therapeutische hardnekkigheid

Langzaam maar zeker doemt uit de mist het spookbeeld op van de totale blokkering van België. Doen we onszelf eigenlijk nog een plezier met het leven van België nog langer te rekken? Wat is daar eigenlijk de meerwaarde van?

België is een enorme verspilling van tijd, geld en energie geworden, een luxe die we ons niet meer kunnen veroorloven. In ruil voor die moeite, krijgen we heel wat middelmatigheid terug, een beleid dat onmogelijk recht kan doen aan de verschillen tussen de samenlevingen en een torenhoge staatsschuld.

Een behandeling te lang en zinloos volhouden, waardoor ze niet meer levensverlengend, maar eerder stervensverlengend is, noemen medici therapeutische hardnekkigheid. Dat is wat er met België vandaag aan de hand is. Tijd om vast te stellen dat geen enkele behandeling nog helpt. Franstalige vrienden, laat ons scheiden.

In een eerdere versie stond dat artikel 35 ‘niet werd herzien’. Dat werd aangepast naar ‘niet werd uitgevoerd’, aangezien artikel 35 van de Grondwet moet worden uitgevoerd door middel van een bijzondere wet.

artikel 35

Het PVDA/PTB-drogbeeld van het eenheidsfederalisme

Krampachtige PS splitst België