De opmerkelijke conclusie van een peiling van het duidingsprogramma EenVandaag luidde: ‘Driekwart (73 procent) van de ondervraagden wil een maximaal aantal asielzoekers dat naar Nederland mag komen.’

De Oekraïense vluchtelingen blijven overigens welkom, net zoals de politieke vluchtelingen, de oorlogsvluchtelingen en de arbeidsmigranten uit EU-landen. Alleen ‘economische vluchtelingen’ worden categorisch afgewezen. Hoe praktisch te bepalen wie een economische vluchteling is en wie niet, kwam niet aan bod. Maar het is opmerkelijk dat een dergelijke uitkomst, op neutrale toon, aan het begin van de avond werd besproken op de publieke omroep.

Rechts-liberale VVD

Binnen de coalitie maken vooral de rechts-liberale VVD, die als grootste partij de premier levert, en het christendemocratische CDA zich sterk voor inperking van de asielinstroom. Bij de VVD heeft dat onderwerp een lange geschiedenis. Het was fractievoorzitter Frits Bolkestein (1990-1998) die in 1991 als eerste leider van een gevestigde partij zijn bezorgdheid uitsprak. De laatste tijd werd dit thema door interne critici beschouwd als een partijstandpunt, waar onder partijleider Mark Rutte (sinds 2006, premier sinds 2010) de klad in was gekomen.

Afgelopen augustus sloten de regeringspartijen de ‘asieldeal’: een beperking van de instroom in combinatie met verplichte spreiding over de gemeenten van de asielzoekers die er al zijn. Verplichtingen door de overheid liggen bij liberalen altijd gevoelig. Daar kwam scepsis bij over de bereidheid om daadwerkelijk de instroom in te perken. Plaatselijke en provinciale mandatarissen waren niet enthousiast.

Verplichte opvang

Toen begin november de asieldeal vorm kreeg in een wet die verplichte opvang door gemeenten mogelijk maakt, de ‘spreidingswet’, dreigde de VVD-fractie in de Tweede Kamer er niet mee in te stemmen. Uiteindelijk gingen ze akkoord. Op het partijcongres van 19 november kreeg diezelfde wet steun van 77 procent van de congresgangers. Aan deze uitkomst zal bijgedragen hebben dat partijleider Rutte in een toespraak, aan het begin van de ledenvergadering, beloofde zich sterk te maken voor minder asielzoekers.

Rutte: ‘De asielstroom moet substantieel terug, anders kunnen we zo niet verder als land.’ Direct ná de motie die steun uitsprak voor deze wet, werden elf moties ingediend die betrekking hadden op asiel, migratie en integratie. Daarvan werden er acht aangenomen. Over een negende werd niet gestemd omdat de strekking werd overgenomen door de Kamerfractie. Het nettoresultaat van die moties was dat de VVD zich strenger gaat opstellen. Wat kan betekenen dat de instemming met de spreidingswet de verdeeldheid binnen de coalitie niet oplost.

CDA en ChristenUnie

Het CDA is rechtser dan CD&V. Hoewel intern verdeeld tussen een christelijk-sociale en een economisch rechtse doch cultureel conservatieve vleugel, wijkt het CDA van het midden doorgaan af naar rechts. Gematigd rechts. Over asiel en migratie liet het CDA zich doorgaans zelden uit. Maar in een toespraak op het jongste partijcongres van 5 november, stelde partijleider, vicepremier en minister van Buitenlandse Zaken Wopke Hoekstra dat de snelle bevolkingsgroei een probleem werd. ‘De eerste negen maanden van dit jaar is onze bevolking door migratie met meer dan 190.000 mensen toegenomen.’ Uitspraken die hij de volgende dag, op de Nederlandse publieke omroep, herhaalde.

De coalitie bestaat uit vier partijen. Het links-liberale D66 is met 24 Kamerzetels de tweede partij. Kleinste partner is de orthodox-protestantse ChristenUnie. In 2000 ontstaan uit een fusie van twee kleine orthodox-protestantse partijen. De fusie ging gepaard met een verschuiving naar economisch links. Inmiddels ook cultureel links: op de kandidatenlijst voor de komende Eerste Kamer (Senaat) staat een rooms-katholieke homoseksueel op plaats drie. Het zal u niet verbazen dat partijleider en fractievoorzitter Gert-Jan Segers afgelopen zaterdag op het partijcongres verklaarde niet mee te werken aan wat hij noemde ‘pestmaatregelen voor asielzoekers’. Hij verklaarde zich wel bereid tot vermindering van het aantal arbeidsmigranten, wat ook neerkomt op minder immigratie. Daardoor is D66 onderhand de enige regeringspartij die niet op de een of andere manier minder nieuwkomers wil.

Buitenlandse studenten

In het hoger onderwijs werd het afgelopen decennium steeds vaker in het Engels gedoceerd. Op die manier werden ze ook toegankelijk voor buitenlandse studenten. Sommige opiniemakers betreurden het dat Nederlands niet standaard de onderwijstaal was. Anderen wezen op het didactische nadeel: wanneer een docent lesgeeft in een andere taal dan de moedertaal gaat er informatie verloren bij het vertalen, idem als de Nederlandse studenten dat in hun gedachten terugvertalen. Maar over het algemeen bleef de consensus dat internationalisering onvermijdelijk en verrijkend was. Menig Nederlandse hogeschool draagt als ondertitel ‘university for applied sciences’.

Sinds afgelopen zomer verandert het beeld. Het begon met een oproep aan buitenlandse studenten: als je op 1 augustus nog geen kamer (kot) hebt, kom hier dan niet studeren. Dit eerste bericht stond in het rechtse dagblad De Telegraaf, door veel hoogopgeleiden beschouwd als een ‘sensatiekrant’. In andere media verschenen echter ook berichten over het tekort aan studentenkamers. Een tekort dat toenam door de instroom aan buitenlandse studenten. In augustus werd een enquête gepubliceerd, waaruit bleek dat gedacht wordt dat het grote aantal buitenlandse studenten de onderwijskwaliteit verslechtert. De Universiteit van Amsterdam wil komend jaar minder buitenlandse studenten toelaten. Zelfs kwaliteitskranten vroegen zich af of buitenlandse studenten vooral dienden als verdienmodel voor onderwijsinstellingen.

Inmiddels bemoeit de politiek zich ermee. Deze week sprak de Tweede Kamer zich uit voor een advertentieverbod om buitenlandse studenten te werven. De tijd zal leren of een D66-minister van Onderwijs die tien jaar directeur was van het Institute for Advanced Study in Princeton daar gehoor aan geeft.

Krapte

Waar komt die omslag vandaan? De Russische inval leidde tot veel Oekraïense vluchtelingen. Bolkesteins retoriek sloeg dertig jaar geleden mogelijk aan vanwege de vluchtelingen uit Joegoslavië. In 2015 waren er veel vluchtelingen uit Syrië, en in 2017 werd de PVV van Geert Wilders tweede partij en debuteerde Forum voor Democratie (Thierry Baudet) in de Tweede Kamer. De oorlog kan ook indirect bijgedragen hebben, vanwege inflatie en stijgende energieprijzen. Bij de bevolking kan het beeld ontstaan dat er nu genoeg eigen problemen zijn. Nog een hypothese: vanwege de uitspraak in 2019 van de Raad van State dat Nederland te veel stikstof uitstoot ligt ook de bouwsector stil. Waar komen de benodigde extra woningen vandaan?

Afgelopen najaar kreeg Nederland officieel achttien miljoen inwoners. Halverwege de jaren negentig waren het er nog vijftien miljoen. Ook dat kan voor een cultuuromslag zorgen. Zoals demograaf Jan Latten het stelde: mensen ‘krijgen’ geen kinderen meer, maar doen aan ‘gezinsplanning’? Waarom mogen de denkbeeldige ouders van de samenleving, de regering, de migratie dan niet sturen?

Eén voorgestelde maatregel moet de Zuiderburen tot nadenken stemmen. Kamerleden pleiten niet alleen voor strengere controle aan de Europese buitengrenzen, maar ook aan de Nederlandse grens. Waarom asielzoekers automatisch naar het aanmeldcentrum brengen als ze uit België of Duitsland komen? De suggestie wordt gewekt dat de buurlanden asielzoekers die bij hen aankomen te gemakkelijk naar Nederland laten gaan. Die moet Nederland weer over de grens zetten.

asieldeal

Drie kwart Nederlanders wil minder asielzoekers

Nederland: VVD gaat akkoord met veelbesproken ‘spreidingswet’